Ciąża po 40 roku życia – szanse, zagrożenia

Obecnie coraz więcej kobiet decyduje się na zajście w ciążę po 40 roku życia. Chociaż z każdym cyklem miesiączkowym szanse na zapłodnienie spadają, odpowiednie przygotowanie pozwala znacząco je zwiększyć – dużą rolę odgrywają m.in. zdrowa dieta i prawidłowa masa ciała, a także ogólna dobra kondycja organizmu. Dzięki badaniom tzw. rezerwy jajnikowej możliwe jest określenie stanu płodności kobiety. Decydując się na ciążę po 40 roku życia, trzeba zdawać sobie sprawę z pewnych zagrożeń, takich jak większe ryzyko powikłań czy wad genetycznych i wrodzonych u płodu. Dlatego dojrzałe mamy powinny zdecydować się na wykonanie badań prenatalnych, pozwalających oszacować ryzyko ich wystąpienia.

Ciąża po 40 roku życia – jakie są szanse?
Jak zwiększyć szanse na zajście w ciążę po 40 roku życia?
Jakie badania pomogą określić stopień płodności?
Zagrożenia związane z ciążą po 40 roku życia
Ciąża po 40 roku życia – badania prenatalne

Ciąża po 40 roku życia – jakie są szanse?

Pierwsza ciąża po 40 roku życia w dzisiejszych czasach nie jest już niczym szokującym. Z wielu przyczyn coraz więcej kobiet decyduje się na późne macierzyństwo, a rozwój medycyny pozwala objąć je fachową opieką i bezpiecznie doprowadzić do szczęśliwego rozwiązania. Także dzięki zaawansowanym metodom leczenia niepłodności liczba takich ciąż stale wzrasta. Jeżeli jesteś w podobnym wieku i zastanawiasz się, czy to dobry moment na dziecko, warto poznać wszystkie wady i zalety takiej sytuacji.

Zajście w ciążę po 40 roku życia – czy to możliwe? Tak! Musisz jednak zdawać sobie sprawę, że może być o wiele trudniejsze niż w przypadku kobiety w przedziale wiekowym 20-30 lat. Dlaczego tak się dzieje? Płodność uzależniona jest od liczby wytwarzanych pęcherzyków Graffa i odpowiedniej jakości komórek jajowych. Przy uwzględnieniu tych aspektów biologicznych za najbardziej płodny okres w życiu kobiety można uznać czas między 18 a 31 rokiem życia. Między 32 a 42 rokiem życia dochodzi do najbardziej znaczącego spadku płodności, dlatego za umowny wiek graniczny uznaje się często 35 lat. Badania wskazują, że po 35 roku życia płodność biologiczna stanowi tylko ok. 60% maksymalnej¹. Trzeba jednak pamiętać, że jest to granica umowna, a poziom płodności pozostaje kwestią bardzo indywidualną. Co zatem wpływa na płodność kobiety?

Rezerwa jajnikowa – liczba pęcherzyków jajnikowych,
jakość komórek jajowych – na niepłodność wpływa w dużej mierze obniżenie jakości oocytów, szczególnie w obrębie ich jąder komórkowych,
inne czynniki – m.in. związane z wiekiem zaburzenia hormonalne czy zmiany w obrębie macicy²,
ogólny stan zdrowia i kondycja organizmu.

Czym jest rezerwa jajnikowa?
Rezerwa jajnikowa to pęcherzyki jajnikowe zdolne do wzrostu i rozwoju, które pozostają w organizmie kobiety.

Proces dojrzewania komórek jajowych w jajnikach rozpoczyna się jeszcze w życiu płodowym, kiedy występuje aż 6-7 milionów pęcherzyków. Po narodzinach jest ich ok. 1-2 mln, a u dziewczynek tuż przed dojrzewaniem ok. 400 tysięcy. Z wiekiem liczba pęcherzyków stale spada – podczas każdego cyklu miesiączkowego kobieta traci ok. 1000 pęcherzyków. Spadek liczby pęcherzyków jest procesem całkowicie naturalnym i kończy się menopauzą.
Źródło: Monika Szafarowska, Małgorzata Jerzak Procesy starzenia się komórki jajowej a niepłodność, Prace Poglądowe Ginekologia, Ginekol Pol. 2013, 84

Zastanawiasz się, jakie są szanse i jak je zwiększyć? Płodność po 40 roku życia to kwestia indywidualna, jednak statystyki mówią, że przed 35 rokiem życia szansa na naturalne poczęcie wynosi średnio 75%, natomiast po 40 roku życia już tylko 5-10%³. Nie oznacza to, że naturalne poczęcie nie jest możliwe – jednak w celu zwiększenia jego prawdopodobieństwa warto zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii.

1. Krzysztof Tymicki Zamierzenia prokreacyjne a możliwość ich realizacji w kontekście biologicznym. Zeszyty Naukowe Instytutu Statystyki i Demografii SGH, nr 32, rok 2013

2. Monika Szafarowska, Małgorzata Jerzak Procesy starzenia się komórki jajowej a niepłodność, Prace Poglądowe Ginekologia, Ginekol Pol. 2013, 84

3 .Portal https://www.chcemybycrodzicami.pl/

Jak zwiększyć szanse na zajście w ciążę po 40 roku życia?

O problemach z zajściem w ciążę można mówić po roku nieskutecznych starań – należy wtedy zgłosić się do specjalisty. Najpierw warto zwrócić uwagę na to, czy próby zajścia w ciążę podejmowane są w odpowiednim momencie, czyli w fazie płodnej. Jeśli masz problem z jej wyznaczeniem, możesz skorzystać z praktycznych testów owulacyjnych czy mikroskopów owulacyjnych.

Warto wiedzieć
Czym są testy i mikroskopy owulacyjne?

Dzięki prostym w obsłudze testom czy poręcznym mikroskopom możesz samodzielnie monitorować stan swojej płodności i skuteczniej wyznaczać dzień owulacji, kluczowy z punktu widzenia szansy na zajście w ciążę.
– Testy owulacyjne bazują na badaniu stężenia hormonu luteinizującego (LH) w moczu. Podobnie jak w przypadku testów ciążowych wyróżniamy testy płytkowe, strumieniowe czy paskowe. Na rynku dostępne są wygodne testy cyfrowe.
– Mikroskopy owulacyjne bazują na badaniu stężenia estrogenów w ślinie (ewentualnie śluzie szyjkowym, choć jego badanie jest zwykle niewskazane ze względu na trudności z samodzielnym pobraniem pełnowartościowej próbki). Kobieta bada kroplę śliny umieszczoną na dyskretnym, przypominającym wyglądem pomadkę mikroskopie – w okolicach owulacji wysokie stężenie estrogenów powoduje powstawania charakterystycznych, widocznych pod mikroskopem kryształków.

Na co zwrócić szczególną uwagę, starając się o dziecko w późnym wieku?

Dążenie do utrzymania prawidłowej masy ciała – udowodniono, że zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie BMI wpływa negatywnie na płodność, powodując m.in. zaburzenia owulacji⁴.
Sprzyjająca płodności dieta – powinna być bogata w kwasy tłuszczowe jednonienasycone czy omega-3, natomiast unikać należy kwasów tłuszczowych trans, znajdujących się np. w fast-foodach i ciastkach. Warto w dużej mierze zastąpić białko zwierzęce roślinnym i wybierać żywność o niskim indeksie glikemicznym. Co ciekawe, u kobiet po 32 roku życia stwierdzono znaczący wpływ błonnika pokarmowego na płodność – zwiększenie jego spożycia o 10% na dzień zmniejszyło ryzyko niepłodności aż o 44%⁵.
Dostarczenie organizmowi odpowiednich witamin i minerałów – szczególnie istotne jest spożywanie produktów bogatych w antyoksydanty, czyli m.in. witaminy C, E i betakaroten. Do ważnych z punktu widzenia płodności witamin należą też witamina D, witaminy B6 i B12 oraz kwas foliowy. Wśród istotnych minerałów wymieniane są selen, jod, żelazo i miedź⁶.
Aktywność fizyczna – pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała czy zwiększeniu wrażliwości organizmu na insulinę. Jednak zawsze powinna być dopasowana do stanu zdrowia kobiety i jej wagi; wtedy może przyczynić się m.in. do wyregulowania cyklu miesiączkowego i wzrostu płodności⁷.

4, 5, 6, 7. Lucyna Ostrowska, Urszula Karecka Wpływ diety i aktywności fizycznej na płodność kobiet. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2017, Tom 23, Nr 1

Jakie badania pomogą określić stopień płodności?

Planując ciążę po 40 roku życia, warto zawczasu wykonać kilka badań, które pozwolą ustalić stopień płodności. Jakie badania wykonuje się najczęściej?

AMH, czyli hormon antymüllerowski – jest to jeden z głównych biomarkerów potencjału rozrodczego, przydatny przy określaniu rezerwy jajnikowej. Pozwala przede wszystkim na określenie liczby pęcherzyków, a nie ich jakości. Znaczące obniżenie poziomu AMH świadczy zwykle o zbliżającej się menopauzie⁸. Jest to standardowe badanie polegające na ocenie pobranej próbki krwi.
FSH, czyli hormon folikulotropowy – odpowiada on za dojrzewanie pęcherzyków i wydzielanie estrogenów, pomaga w ocenie rezerwy jajnikowej i ogólnej ocenie stanu płodności kobiety⁹. Do przeprowadzenia badania również potrzebna jest próbka krwi.
AFC, czyli liczba pęcherzyków antralnych – oszacowanie liczby pęcherzyków antralnych, czyli o średnicy od 2 do 10 mm, pozwala skutecznie określić rezerwę jajnikową i przewidzieć reakcję organizmu na stymulację owulacji. To badanie wykonuje się podczas USG przezpochwowego¹⁰.

8, 9, 10. Monika Szafarowska, Małgorzata Jerzak Procesy starzenia się komórki jajowej a niepłodność, Prace Poglądowe Ginekologia, Ginekol Pol. 2013, 84

Zagrożenia związane z ciążą po 40 roku życia

Ciąża po 40 roku życia – czy jest bezpieczna? Chociaż większość takich ciąż kończy się narodzinami zdrowego dziecka, należy zdawać sobie sprawę z ryzyka. Istnieją liczne zagrożenia, dotyczące zarówno przebiegu ciąży, jak i samego porodu, stanu zdrowia kobiety i dziecka. Dlatego wiek matki powyżej 35 roku życia z reguły uznawany jest automatycznie za czynnik ryzyka. Skąd wynika takie podejście specjalistów?

Trzeba pamiętać o tym, że im starszy organizm, tym większe obciążenie chorobami, niekorzystnym wpływem środowiska czy niewłaściwym trybem życia. Wśród problemów, na które narażone są kobiety po 35 roku życia eksperci wymieniają m.in.:

otyłość,
nadciśnienie,
cukrzycę,
chorobę wieńcową¹¹.

W naturalny sposób starsze kobiety częściej niż młode borykają się z chorobami przewlekłymi, mają za sobą więcej interwencji chirurgicznych czy problemów natury ginekologicznej (np. mięśniaki macicy)¹². Jak widać, wiele zależy tu od indywidualnej historii każdej kobiety, jej trybu życia, diety czy stanu zdrowia. Jeśli pragniesz zajść w ciążę po 40 roku życia, nie musisz obawiać się o bezpieczeństwo swoje lub dziecka – warto jednak wziąć pod uwagę kondycję organizmu.

Ciąża po 40 a tarczyca
Warto pamiętać, że wraz z wiekiem wzrasta ryzyko niedoczynności lub nadczynności tarczycy.
Problemy z prawidłowym funkcjonowaniem tarczycy i wydzielaniem TSH powodują zaburzenia cyklu miesiączkowego i mają znaczący wpływ na płodność, ale także na sam przebieg ciąży, zdrowie matki i dziecka (np. niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko stanu rzucawkowego czy przedwczesnego porodu).

Zagrożenia dla przebiegu ciąży i porodu

Wiesz już, że wiek powyżej 35 czy 40 lat może utrudniać zajście w ciążę, ze względu na obniżającą się z roku na rok płodność kobiety. Należy też pamiętać, że późne macierzyństwo wiąże się z dość wysokim ryzykiem poronienia samoistnego. Jest to związane m.in. z możliwością wystąpienia wad genetycznych zarodka, niską jakością komórek jajowych czy zaburzeniami hormonalnymi lub nieprawidłowościami w funkcjonowaniu macicy.

Występuje także większe niż w przypadku młodszych kobiet ryzyko problemów z łożyskiem, przedwczesnego porodu i konieczności hospitalizacji. Panie po 40 roku życia znacznie częściej rodzą przez cesarskie cięcie, część z nich boryka się też z krwawieniem poporodowym. Należy jednak przypomnieć, jak dużo zależy od kondycji konkretnego organizmu. Kobiety zdrowe, aktywne fizycznie, u których zachowana została duża elastyczność tkanek, mogą bez problemu urodzić naturalnie.

Zagrożenia związane ze stanem zdrowia dziecka

„Ciąża po 40 a zespół Downa” czy „ciąża po 40 a wady genetyczne” – to zagadnienia budzące wśród pań planujących późne macierzyństwo mnóstwo emocji. Rzeczywiście, badania nie pozostawiają wątpliwości, że ryzyko wystąpienia wady genetycznej przy ciąży w tym wieku jest duże. Jest to związane ze stopniowym spadkiem liczby i jakości komórek jajowych, a także ze stresem oksydacyjnym. Wszystko to przyczynia się do powstawania zaburzeń chromosomalnych, a zwłaszcza trisomii, odpowiedzialnych za takie choroby jak zespół Downa, zespół Edwardsa czy zespół Patau’a.

O ile ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa w przypadku kobiet po 35 roku życia wynosi 1/353 ciąże, o tyle po 40 roku życia już 1/85 ciąż¹³. Wzrasta też prawdopodobieństwo wrodzonych wad serca czy wystąpienia w przyszłości u dziecka różnych chorób przewlekłych. Z punktu widzenia zdrowia i życia dziecka ważne jest też zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą oraz stanu przedrzucawkowego. Są to powikłania mogące skutkować śmiercią okołoporodową.

Ciąża po 40 roku życia w porównaniu z ciążą w młodszym wieku – zagrożenia

Zagrożenia dla przebiegu ciąży i porodu

Dla zdrowia dziecka

Dla zdrowia matki

– wzrost ryzyka poronienia samoistnego między 6 a 14 tygodniem ciąży do ok. 50%

– większe ryzyko porodu przedwczesnego

– większe ryzyko ciąży ektopowej (pozamacicznej)

– wzrost prawdopodobieństwa konieczności hospitalizacji podczas ciąży

– wzrost prawdopodobieństwa konieczności wykonania cesarskiego cięcia

– możliwe problemy z czynnością skurczową macicy i większy opór porodowy

– większe ryzyko łożyska przodującego

– większe ryzyko nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą i stanu przedrzucawkowego (ryzyko zgonu okołoporodowego dziecka)

– wysokie ryzyko wystąpienia wady chromosomalnej u płodu i innych wad wrodzonych (w szczególności wad serca)

– większe ryzyko zbyt niskiej masy urodzeniowej dziecka

– większe ryzyko wystąpienia u dziecka w przyszłości takich chorób jak cukrzyca, Alzheimer, otyłość, nowotwór czy nadciśnienie

– zwiększone ryzyko cukrzycy ciężarnych

– większe ryzyko nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą i stanu przedrzucawkowego (ryzyko zgonu matki)

– obciążenia adaptacyjne dotykające wielu układów organizmu

– większe narażenie na bóle kręgosłupa itp.

– częściej występujące krwawienia poporodowe

Źródła: https://everethnews.pl/newsy/ciaza-po-40-roku-zycia-zasady-opieki-nad-pacjentka/, Małgorzata Lesińska-Sawicka Wybrane elementy biografii zdrowotnej późnych pierwiastek jako wskazówki dla personelu

Zagrożenia związane ze stanem zdrowia matki

Ciąża to naturalny stan fizjologiczny, a nie choroba. Nie można jednak zapominać, że wiele kobiet po 40 roku życia cierpi na choroby przewlekłe, a ich organizm nie jest już tak silny i odporny jak jeszcze dziesięć lat temu. Dlatego ciąża może stanowić dla niego spore obciążenie, odczuwalne na różne sposoby. Na większe utrudnienia narażone są kobiety z nadwagą czy otyłością, które odczuwać będą chociażby silne bóle pleców.

Do najczęstszych powikłań, których ryzyko wystąpienia wzrasta przy późnym macierzyństwie, należą cukrzyca ciążowa i nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą. Szczególnie nadciśnienie tętnicze w ciąży stanowi poważne zagrożenie, ponieważ w skrajnych przypadkach doprowadzić może nawet do śmierci. Trzeba też pamiętać, że sam poród jest dla dojrzałych mam znacznie bardziej obciążający niż dla ich młodszych koleżanek – powrót do formy zajmuje więcej czasu, mogą pojawić się krwawienia.

11. Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Krakowie, Kraków, nr 6, listopad-grudzień 2013

12. Małgorzata Lesińska-Sawicka Wybrane elementy biografii zdrowotnej późnych pierwiastek jako wskazówki dla personelu medycznego do planowania działań edukacyjnych. Nowoczesne Pielęgniarstwo i Położnictwo – Czasopismo Internetowe Pielęgniarek i Położnych, 2008 vol.2 nr 1

13. Sylwia Lisowska Ryzyko związane z ciążą po 40 roku życia. Pielęgniarki i Położne – Pismo Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Krakowie, Kraków, nr 6, listopad-grudzień 2013

Ciąża po 40 roku życia – badania prenatalne

Ponieważ w przypadku ciąży po 40 roku życia ryzyko wystąpienia u płodu wad genetycznych i wrodzonych mocno wzrasta, zalecane jest wykonanie stosownych badań prenatalnych: nieinwazyjnych lub inwazyjnych.

Badania nieinwazyjne polegają na zbadaniu stężenia konkretnych substancji we krwi matki oraz na badaniu ultrasonograficznym. Warto pamiętać, że są to badania przesiewowe, dzięki którym możliwe jest tylko ustalenie ryzyka wystąpienia danej wady. Należą do nich:

USG genetyczne
Test podwójny PAPP-A (ocena stężenia białka A i wolnej jednostki beta hCG)
Test NIFTY (ocena pozakomórkowego DNA płodu pozyskanego z osocza krwi matki)

Do badań inwazyjnych zaliczyć można amniopunkcję (pobranie próbki wód płodowych), biopsję kosmówki (pobranie próbki kosmówki) i kordocentezę (punkcja pępowiny). Pozwalają one na pobranie materiału genetycznego z pęcherza płodowego i dokładne potwierdzenie lub wykluczenie diagnozy. Trzeba jednak wiedzieć, że inwazyjne badania wiążą się z pewnym ryzykiem utraty ciąży. Dlatego wykonuje się je w przypadku wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia wady.

Zobacz także: Badania prenatalne

Decydując się na urodzenie dziecka po 40 roku życia, kobieta musi zdawać sobie sprawę z możliwych trudności z zajściem w ciążę, ewentualnych komplikacji czy ryzyka wystąpienia wad genetycznych u płodu. Nie oznacza to jednak, że plan z góry skazany jest na niepowodzenie – większość starszych mam rodzi zdrowe dzieci. Warto natomiast zachować szczególną ostrożność, pamiętać o właściwym trybie życia i badaniach prenatalnych.

Źródła:

– Krzysztof Tymicki Zamierzenia prokreacyjne a możliwość ich realizacji w kontekście biologicznym. Zeszyty Naukowe Instytutu Statystyki i Demografii SGH, nr 32, rok 2013

– Lucyna Ostrowska, Urszula Karecka Wpływ diety i aktywności fizycznej na płodność kobiet. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2017, Tom 23, Nr 1

– Małgorzata Lesińska-Sawicka Wybrane elementy biografii zdrowotnej późnych pierwiastek jako wskazówki dla personelu medycznego do planowania działań edukacyjnych. Nowoczesne Pielęgniarstwo i Położnictwo – Czasopismo Internetowe Pielęgniarek i Położnych, 2008 vol.2 nr 1

– Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Krakowie, Kraków, nr 6, listopad-grudzień 2013

– Monika Szafarowska, Małgorzata Jerzak Procesy starzenia się komórki jajowej a niepłodność, Prace Poglądowe Ginekologia, Ginekol Pol. 2013, 84

– Portal www.chcemybycrodzicami.pl

– Sylwia Lisowska Ryzyko związane z ciążą po 40 roku życia. Pielęgniarki i Położne – Pismo Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Krakowie, Kraków, nr 6, listopad-grudzień 2013

Autor:

Kasia

„Płodność uzależniona jest od liczby wytwarzanych pęcherzyków Graffa i odpowiedniej jakości komórek jajowych. Przy uwzględnieniu tych aspektów biologicznych za najbardziej płodny okres w życiu kobiety można uznać czas między 18 a 31 rokiem życia.”