Czop śluzowy – czym jest, jak wygląda, kiedy odchodzi

Czop śluzowy to nic innego jak zbity śluz z dróg rodnych, zamykający podczas ciąży kanał szyjki macicy. Pełni funkcję ochronną, skutecznie zapobiegając wniknięciu do macicy szkodliwych drobnoustrojów, a tym samym redukując ryzyko groźnych infekcji wewnątrzmacicznych. Wygląd czopa śluzowego jest kwestią indywidualną – u różnych kobiet może mieć nieco odmienną konsystencję czy kolor. Jednak zawsze jest on gęsty, lepki i szczelnie zamykający szyjkę macicy. Czop śluzowy wypada zwykle po 36 tygodniu ciąży, na kilka tygodni, godzin lub nawet chwil przed porodem. Warto pamiętać, że przyszła mama może to przeoczyć, co nie jest powodem do niepokoju. Jeśli nie występują inne objawy porodowe, nie ma konieczności udawania się do szpitala. Trzeba to jednak uczynić w przypadku odejścia wód płodowych czy niepokojącego wyglądu czopa (np. duża domieszka krwi lub nietypowy kolor).

1. Czym jest czop śluzowy?
2. Jak wygląda czop śluzowy?
3. Kiedy wypada czop śluzowy?
4. Jak przebiega odejście czopa śluzowego?
5. Czop śluzowy a odejście wód
6. Czop śluzowy – czy jechać do szpitala?

Czym jest czop śluzowy?

 Czop śluzowy – co to jest? Większość z nas zapewne spotkała się z tą nazwą, może nawet kojarzy ją z ciążą i porodem. Jednak spodziewając się dziecka, warto wiedzieć dokładnie, jak powstaje czop śluzowy i jaka jest jego rola. Ten niezwykle potrzebny podczas ciąży zbitek substancji śluzowej nazywany jest czasem „korkiem”, ponieważ jego zadaniem jest zatkanie ujścia szyjki macicy. W ten sposób powstaje szczelna bariera pomiędzy znajdującym się w macicy płodem a środowiskiem zewnętrznym. Czop śluzowy jest też nazywany czopem Kristellera, od nazwiska niemieckiego lekarza i położnika, który jako pierwszy go opisał.

Jak powstaje czop śluzowy?

Warto wiedzieć, że natura wyposażyła dolne drogi rodne kobiety, czyli pochwę i szyjkę macicy, w niezwykłe mechanizmy pozwalające na skuteczną ochronę przed pochodzącymi ze środowiska zewnętrznego drobnoustrojami. Mechanizmy te obejmują błonę śluzową dolnych dróg rodnych i są regulowane przez hormony odgrywające ważną rolę w trakcie cyklu miesiączkowego: estrogeny i progesteron. Dopasowanie poziomu hormonów do konkretnej fazy cyklu sprawia, że powstają optymalne warunki do zapłodnienia, wędrówki plemników czy również utrzymania ciąży¹.

Wewnętrzna część dolnych dróg rodnych kobiety pokryta jest nabłonkiem walcowatym, którego ważną właściwością jest zdolność do wytwarzania śluzu.

Powstaje on również w gruczołach zlokalizowanych w błonie śluzowej szyjki macicy. To właśnie ten mechanizm pozwala stworzyć skuteczną barierę dla patogenów². Jak z pewnością wiesz, śluz wydzielany podczas owulacji różni się od tego przed menstruacją czy zaraz po niej. Wynika to z różnego stężenia hormonów, wpływających na jego ilość i jakość.

• W fazie okołoowulacyjnej mamy do czynienia ze śluzem estrogennym: czyli przezroczystym, o wodnistym charakterze, przypominającym białko jaja kurzego. Jest związany z wysokim poziomem estrogenów.
• W fazie poowulacyjnej pojawia się śluz gestagenny: wyróżniają go nieprzezroczystość, duża lepkość i mętność. Jest związany z wysokim poziomem progesteronu.

Podczas ciąży występuje zwiększone wydzielanie śluzu, a czop śluzowy powstaje ze zbitki lepkiego śluzu gestagennego.

Do jego wytworzenia dochodzi na krótko po zajściu w ciążę i zazwyczaj pozostaje on w kanale szyjki macicy do samego porodu lub zostaje wydalony kilka dni czy tygodni wcześniej. Jest to jednak kwestia indywidualna.

Warto wiedzieć…
W jaki sposób śluz broni przed patogenami? Czop śluzowy a infekcje
W wydzielanym przed kobiece drogi rodne śluzie znajdują się składniki stanowiące skuteczną barierę ochronną przed różnego rodzaju patogenami.
Ważnym elementem tego mechanizmu są mucyny, wyróżniające się dużą masą cząsteczkową i stanowiące barierę mechaniczną dla szkodliwych drobnoustrojów. Jednocześnie nabłonek, którym pokryte są pochwa i szyjka macicy, we współpracy z układem immunologicznym potrafi wydzielać do śluzu specyficzne białka. Dzięki nim możliwe jest eliminowanie bakterii, wirusów czy grzybów. Śluz zawiera także pożyteczne bakterie pochodzące z dolnych dróg rodnych, komórki nabłonkowe, komórki układu immunologicznego i przeciwciała produkowane przez limfocyty typu B.
Źródło: Karolina Paulina Gregorczyk, Małgorzata Krzyżowska Nieswoiste mechanizmy odpornościowe w zakażeniach dolnego odcinka żeńskich narządów płciowych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, www.phmd.pl

1.  Karolina Paulina Gregorczyk, Małgorzata Krzyżowska Nieswoiste mechanizmy odpornościowe w zakażeniach dolnego odcinka żeńskich narządów płciowych Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, www.phmd.pl
2. J. w.

Jak wygląda czop śluzowy?

Wygląd czopa śluzowego to kwestia indywidualna. Zawsze jest to zbity, lepki śluz, o lekko galaretowatej i śliskiej konsystencji, szczelnie przylegający do ujścia szyjki macicy. Jego kolor może być różny, od niemal bezbarwnego, kremowego lub żółtawego, przez różowawy, aż do brązowego. Trzeba zdawać sobie sprawę, że szyjka macicy w trakcie ciąży jest bardzo mocno ukrwiona i dochodzić może pękania małych naczynek, w czym nie ma nic niepokojącego. Różowawy kolor sugeruje delikatną domieszkę świeżej krwi, brązowy – krwi starszej. Powodem do niepokoju jest dopiero spora ilość świeżej krwi. Co do zasady, ciemniejszy kolor czopa śluzowego pojawia się bliżej porodu.

Jaka jest wielkość czopa śluzowego? Przypomina on wyglądem niewielką kulkę, mniej więcej wielkości nakrętki od butelki, choć jest to również sprawą indywidualną. Wiele kobiet obawia się, że nie rozpozna czopa śluzowego po jego wypadnięciu, stąd ogromna ciekawość odnośnie jego wyglądu. Nie obawiaj się – nawet jeśli nie zauważysz odejścia czopa śluzowego (co zdarza się stosunkowo często), z pewnością nie przeoczysz innych objawów porodu.

Kiedy wypada czop śluzowy?

„Ile przed porodem wydalę czop śluzowy?” – temat „czop śluzowy a poród” spędza sen z powiek niejednej przyszłej mamie. Nic dziwnego, chcesz być przecież jak najlepiej przygotowana do porodu i od razu rozpoznać moment jego rozpoczęcia. Warto jednak pamiętać, że moment wypadnięcia czopa śluzowego jest sprawą indywidualną, chociaż najczęściej ma miejsce po 36 tygodniu ciąży.

Odejście czopa śluzowego zaliczane jest do tzw. zwiastunów porodu. Do innych zwiastunów zaliczyć można m.in.:

• obniżenie dna macicy,
• wstawienie się główki płodu,
• centralizację szyjki macicy,
• zmiany w szyjce macicy (staje się bardziej miękka i rozciągliwa, następuje stopniowe zgładzanie i rozwieranie),
• skurcze przepowiadające³.

Wydalenie czopa śluzowego może zatem nastąpić zarówno na kilka tygodni przed porodem, jak i na kilka godzin przed porodem lub tuż przed nim. Pewną wskazówkę stanowić może kolor czopa – im bliżej rozwiązania, tym większa może być domieszka krwi (choć nigdy nie powinno być jej zbyt wiele). Warto pamiętać, że po odejściu czopa bezpieczniej jest powstrzymać się od współżycia, ponieważ organizm pozbył się właśnie ważnej bariery ochronnej, chroniącej płód przed patogenami.

3. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Jak przebiega odejście czopa śluzowego?

Nie ma jednego sposobu odejścia czopa śluzowego, który dotyczy wszystkich kobiet. Istnieje kilka możliwości – każda z nich jest czymś naturalnym i nie powinna stanowić powodu do niepokoju.

• Czop śluzowy zostaje wydalony w całości – możesz zaobserwować (np. na bieliźnie) zbitą kulkę ze śluzu o galaretowatej konsystencji, wielkości mniej więcej nakrętki od butelki. Często po odejściu śluzu zwiększa się ilość wydzieliny pochwowej.
• Czop śluzowy jest wydalany w kilku fragmentach – może to trwać nawet kilka dni. Możesz zauważyć większą ilość wydzieliny pochwowej lub niewielkie kuleczki czy fragmenty zbitego śluzu.
• Czop śluzowy jest wydalony w niezauważalny dla kobiety sposób – wiele przyszłych mam nie zauważa momentu odejścia czopa. Łatwo go przeoczyć, ponieważ w ostatnich tygodniach ciąży ilość wydzieliny pochwowej się zwiększa i wydalany stopniowo czop może wydostać się z ciała niezauważony.

Warto wiedzieć…
W jaki sposób szyjka macicy dojrzewa do porodu?
Stopień dojrzałości szyjki macicy jest najczęściej oceniany za pomocą tzw. skali Bishopa. Obejmuje ona takie parametry jak rozwarcie, skrócenie, punkt przodujący, konsystencja oraz również stosunek do osi pochwy.
Dojrzała szyjka macicy otrzymuje w skali Bishopa minimum 9 punktów (w każdej z kategorii można otrzymać od 0 do 3 punktów). 11 punktów świadczy zwykle o rozpoczęciu porodu. Jakiś czas przed porodem rozpoczyna się proces centralizacji szyjki macicy – czyli jej długa oś ustawia się w osi kanału rodnego. Sama szyjka zmienia konsystencję, a dzięki zwiększonej miękkości i elastyczności jest gotowa na poród.
Źródło: Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Jaki jest mechanizm odejścia czopa śluzowego? Jest on związany ze zmianami zachodzącymi w szyjce macicy przed porodem. Zmienia się jej konsystencja – w miarę dojrzewania staje się bardziej miękka, rozciągliwa i podatna, stopniowo zaczyna się skracać i rozszerzać, a mięśnie narządów rodnych rozluźniają się.

Czop śluzowy a odejście wód płodowych

Dla wielu kobiet odejście czopa śluzowego jest sygnałem zwiastującym nadchodzący poród, podobnie jak odejście wód płodowych. Trzeba jednak pamiętać, że o ile pęknięcie pęcherza płodowego jest poważnym symptomem, o tyle wydalenie czopa zwykle nie wymaga podejmowania żadnych specjalnych działań.

Jeżeli nastąpiło odejście czopa śluzowego po 36 tygodniu ciąży, jednak nie jest on mocno podbarwiony krwią i nie występują inne objawy porodu, nie ma potrzeby udawania się na porodówkę. Można jednak skorzystać z konsultacji lekarskiej, by sprawdzić stan szyjki macicy czy inne wskaźniki gotowości do porodu.

Odejście wód płodowych jest już poważnym sygnałem rozpoczynającego się porodu. Zwykle dochodzi do niego na granicy pierwszego i drugiego okresu porodu, kiedy przy pełnym rozwarciu szyjki pęka pęcherz płodowy⁴. Może się również zdarzyć, że do odejścia wód dojdzie wcześniej. Wtedy jednak może być to związane z różnymi komplikacjami i również wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.

4. J.w.

Czop śluzowy – czy jechać do szpitala?

 Odejście czopa śluzowego po 36 tygodniu ciąży jest sprawą naturalną i niewymagającą interwencji medycznej. Jeżeli nie towarzyszą mu żadne niepokojące objawy i nic nie wskazuje na to, że rozpoczyna się poród, nie musisz jechać do szpitala. Możesz natomiast zgłosić się do lekarza prowadzącego na konsultację. W niektórych przypadkach jednak wydalenie czopa śluzowego zwiastować może zbliżający się szybko poród lub komplikacje. Kiedy zachować szczególną ostrożność i udać się do szpitala?

• Wydalenie czopa śluzowego łączy się z innymi objawami porodu z odejściem wód, bolesnymi i regularnymi skurczami itd. – możliwe, że poród się już rozpoczął i konieczne jest udanie się do szpitala.
• Również kiedy czop śluzowy został wydalony przed 36 tygodniem ciąży – warto to skonsultować, ponieważ stanowi on barierę chroniącą płód przed infekcją wewnątrzmaciczną.
• Podobnie gdy czop śluzowy zawiera dużą domieszkę świeżej krwi – możliwe są poważne powikłania, związane np. z odklejeniem się łożyska.
• Niepokoi Cię zapach lub kolor czopa śluzowego – warto sprawdzić, czy nie doszło do infekcji narządów rodnych.
• Odejście czopa śluzowego połączone jest z sączeniem się wodnistego płynu – może być to płyn owodniowy, dlatego wymagana jest konsultacja lekarska.
• Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety mające już za sobą przedwczesny poród – w ich przypadku wczesne wydalenie czopa śluzowego może sugerować kolejny poród przedwczesny.

Czop śluzowy to naturalna bariera chroniąca płód przed infekcjami, wyjątkowo groźnymi podczas życia płodowego. Jego odejście jest jednym ze zwiastunów zbliżającego się porodu i nie powinno stanowić powodu do niepokoju. Warto jednak obserwować dokładnie sygnały wysyłane przez ciało i w razie potrzeby skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę.

---

Źródła:

– Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL

– Karolina Paulina Gregorczyk, Małgorzata Krzyżowska Nieswoiste mechanizmy odpornościowe w zakażeniach dolnego odcinka żeńskich narządów płciowych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, www.phmd.pl

---

Autor: