22 tydzień ciąży to 20 tydzień życia płodowego. Trwa II trymestr, kończy się 5 miesiąc ciąży. Płód przypomina już z wyglądu noworodka, chociaż jest jeszcze dość szczupły. Jego ciało w całości pokrywa meszek płodowy, obecna jest też mająca ochronne działanie maź płodowa. Ruchy stają się rzadsze i mniej intensywne, ale za to bardziej skoordynowane i złożone, co świadczy o tym, że układ nerwowy rozwija się prawidłowo. Na tym etapie ciąży kobietom dokuczać mogą bóle pleców, pachwin i spojenia łonowego, a także problemy z zadyszką i omdleniami, czy też dolegliwości ze strony układu trawiennego. W połowie ciąży wykonuje się kolejne badanie USG, które pozwala na dokonanie dokładnej oceny płodu i łożyska — dlatego dowiedz się, jakie parametry sprawdzać będzie lekarz. Sprawdź też, jak przygotować brodawki sutkowe do karmienia piersią oraz na co zwrócić uwagę, planując dietę na nadchodzące tygodnie.
- Jak rozwija się płód w 22 tygodniu ciąży?
- Jak wygląda płód w 22 tygodniu ciąży?
- Objawy w 22 tygodniu ciąży
- USG w połowie ciąży: co możemy podczas niego zobaczyć?
- Jak dbać o piersi w II trymestrze ciąży?
- Prawidłowe odżywianie w II trymestrze ciąży
Jak rozwija się płód w 22 tygodniu ciąży?
22 tydzień ciąży to 20 tydzień życia płodowego. Znajdujemy się w drugiej połowie II trymestru, kończy się już 5 miesiąc ciąży. W tym miesiącu zmieniły się proporcje płodu. Obecnie wymiar głowy stanowi około 1/3 długości całego ciała1, docelową długość osiągnęły górne i dolne kończyny. Dziecko pokryło się meszkiem płodowym i mazią płodową, zaczęły rozwijać się mięśnie i pojawiła się tkanka tłuszczowa. W ciągu kilku ubiegłych tygodni ruchy dziecka z odruchowych stawały się coraz bardziej skoordynowane — wszystko dzięki dojrzewaniu układu nerwowego. Wiele narządów funkcjonuje już samodzielnie, jednak niektóre układy znajdują się na ostatnich etapach rozwoju. Działają też prawie wszystkie zmysły, a płód może odbierać różne bodźce pochodzące z zewnątrz.
Pomimo tak istotnych zmian, na tym etapie nie byłby jeszcze zdolny do przeżycia poza organizmem matki.
Czym jest wnętrostwo?
Potocznie wnętrostwem nazywa się po prostu niezstąpienie jąder do moszny. Podczas skomplikowanego i długotrwałego procesu zstępowania, jądra mogą się zatrzymać w różnych miejscach w jamie brzusznej, na odcinku między nerką a moszną. Wtedy właśnie mówimy o wnętrostwie — kiedy mamy do czynienia z zatrzymaniem się jąder podczas ich „wędrówki” w odpowiednim kierunku.
Warto jednak pamiętać, że niekiedy sama droga zstępowania jest nieprawidłowa. W rezultacie mówimy wtedy o jądrze ektopowym. Może ono znaleźć się w takim miejscu jak np.:
– powłoki brzuszne,
– trójkąt udowy znajdujący się pod naczyniami udowymi,
– również krocze,
– przestrzeń znajdująca się pomiędzy powięzią mięśnia skośnego a skórą,
– także przestrzeń pod skórą nasady prącia,
– przeciwna strona moszny,
– również miednica mniejsza.
Zaburzenia migracji jąder (lub tylko jednego jądra) są stosunkowo częste, dotyczą bowiem nawet 3-5% noworodków. Zdarza się, że migracja jąder trwa nadal w pierwszych miesiącach życia, więc w przypadku chłopców, którzy ukończyli 1 rok życia problem dotyczy już tylko 0,8% osób. Ponieważ wnętrostwo wiąże się m.in. ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka jądra oraz niepłodności, stosuje się odpowiednie leczenie. Zwykle polega ono na terapii hormonalnej, rzadziej stosuje się zabieg chirurgiczny: orchidopeksję.
Źródła: Kołłątaj Witold, Szewczyk Leszek, Niezstąpione jądra – kontrowersje i fakty, http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_161.pdf, Oszukowska Elżbieta, Słowikowska-Hilczer Jolanta, Wolski Jan Karol, Kula Piotr, Sosnowski Marek, Kula Krzysztof, Chirurgia w andrologii, http://www.andrologia-eaa.umed.lodz.pl/dokumenty/Chirurgia%20w%20andrologii%202006.pdf
22 tydzień ciąży jest ważny dla rozwoju układu płciowego płodów męskich.
To właśnie około tego tygodnia rozpoczyna się proces schodzenia jąder do moszny (wcześniej zlokalizowane były w obrębie miednicy). W jądrach obecne są pierwotne komórki, których zadaniem jest produkcja hormonów — płód wytwarza już testosteron. Powstają również przewody, które w przyszłości staną się nasieniowodami. Sperma będzie jednak wytwarzana dopiero po osiągnięciu przez dziecko dojrzałości płciowej. W przypadku płodów płci żeńskiej możemy już mówić o uformowanej pochwie oraz wykształconej macicy i jajnikach2.
Warto wiedzieć: Jak rozwijają się jądra?
Rozwój jąder u płodów płci męskiej to skomplikowany i wieloetapowy proces. Warto wiedzieć, że „zstępowaniem jąder do moszny” nazywa się najczęściej migrację jąder w kanale pachwinowym. Tymczasem w rzeczywistości proces ten zaczyna się o wiele wcześniej. Jak rozwijają się jądra?
– Wszystko zaczyna się od grzebieni moczowo-płciowych, powstających około 5 tygodnia życia zarodkowego. To w nie wnikają pierwotne gamety, tworzące następnie sznury płciowe.
– Ze sznurów płciowych powstają struktury kanalikowe, czyli kanaliki nasienne, a następnie kanaliki proste, które po zespoleniu tworzą sieć jądra. Jednocześnie z zanikającego śródnercza powstają przewodziki odprowadzające jądra, a z jego przewodu przewód najądrza, a także przewód wytryskowy i wyprowadzający.
– W okolicach 6 tygodnia życia zarodka tworzy się krezka jądra, a nieco później jądrowód.
– Ważnym momentem jest 6-7 tydzień życia zarodkowego, kiedy dochodzi do różnicowania się komórek Sertoliego oraz Leydiga.
– Ostatnim etapem rozwoju jest zstępowanie jąder do moszny, przebiegające w kilku fazach. Na początku obserwujemy migrację jąder w kierunku brzusznym (już od ok. 6 tygodnia życia zarodkowego), następnie w stronę kanału pachwinowego (po 11 tygodniu). W końcu przemieszczają się one w kanale pachwinowym (ok. 20 tygodnia życia płodowego), aż ostatecznie osiągną stabilną pozycję w mosznie (ok. 8 miesiąca życia płodowego).
Źródło: Kołłątaj Witold, Szewczyk Leszek, Niezstąpione jądra – kontrowersje i fakty, http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_161.pdf
W tym tygodniu może być już w pełni ukształtowany układ pokarmowy — w jelicie grubym gromadzi się smółka, czyli resztki połykanego przez płód płynu owodniowego, które wydali jako swój pierwszy stolec (zazwyczaj wkrótce po porodzie)3.
Pod koniec 5 miesiąca ciąży płód ma już mniej więcej połowę długości, którą osiągnie do dnia porodu. Teraz ma miejsce m.in. dojrzewanie stóp oraz dłoni. Paznokcie rosną, sięgając już niemal do końca palców, a same palce stają się o wiele silniejsze — można to zauważyć, gdy dziecko chwyta np. pępowinę. W wysokim stadium rozwoju znajdują się również gałki oczne oraz powieki, które już niedługo zaczną się otwierać4.
Ruchy powoli będą stawać się nieco mniej intensywne i odrobinę rzadsze. Nie jest to powód do niepokoju — po prostu staną się one bardziej skoordynowane i złożone. Co więcej, większy rozmiar płodu sprawia, że ma on coraz mniej wolnej przestrzeni5. Przyszła mama niekoniecznie musi odczuwać wyraźną zmianę w aktywności dziecka, ponieważ jednocześnie jego większy rozmiar powoduje, że ruchy są bardziej odczuwalne. Bardzo ważny na tym etapie jest zmysł dotyku. Dzięki niemu płód poznaje swoje ciało, jego budowę i relacje przestrzenne między poszczególnymi częściami ciała6.
Warto wiedzieć, że około 22 tygodnia ciąży swoje funkcje pełni już trzustka płodu, wytwarzając insulinę oraz glukagon7.
1. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
2. Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
3. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
4. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
5. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
6, 7. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
Jak wygląda płód w 22 tygodniu ciąży?
W 22 tygodniu ciąży płód ma długość ok. 19 cm (CRL) i waży mniej więcej 460 gramów8. Jego długość stopy (FL) wynosi ok. 39 mm9.
Na tym etapie rozwoju jego głowa nie zwraca już tak bardzo uwagi swoją wielkością — stanowi obecnie mniej więcej 1/3 całego ciała. Dzięki pojawianiu się mięśni oraz tkanki tłuszczowej płód nie jest już tak bardzo szczupły, a skóra jest mniej przezroczysta i pomarszczona. Lanugo, czyli meszek płodowy, pokrywa całe ciało, na którym znajduje się również maź płodowa. W rezultacie na głowie i w okolicach brwi zauważyć możemy dłuższe włoski.
Twarz płodu ma już całkowicie ludzkie rysy oraz wyraźny profil. Powieki nadal pozostają zamknięte, jednak usta otwierają się i zamykają. Na palcach widzimy coraz dłuższe paznokcie, które dochodzą już powoli do krawędzi palców.
8. Bartel Hieronim, Embriologia: podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
9. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
Objawy w 22 tygodniu ciąży
W 22 tygodniu ciąży wiele kobiet nadal cieszy się z charakterystycznego dla II trymestru przypływu energii, zwiększonej ochoty na seks czy ogólnego dobrego samopoczucia. Warto jednak pamiętać, że powoli coraz bardziej dawać się mogą we znaki objawy związane z bardziej zaawansowaną ciążą. Dlatego dobrze jest właśnie teraz załatwić sprawy wymagające sporego wysiłku, takie jak np. przygotowanie pokoju dla dziecka czy wyprawki. Chociaż wiele kobiet pozostaje aktywnych aż do samego porodu, to w III trymestrze większe jest prawdopodobieństwo szybkiego męczenia się, ociężałości czy wystąpienia stresu związanego ze zbliżającym się porodem.
Około 22 tygodnia ciąży dno macicy znajduje się już ok. 2 cm ponad pępkiem. Czyli oznacza to, że wysokość dna macicy mierzona od okolic spojenia łonowego wynosi obecnie ponad 22 cm10. Powiększająca się macica powoduje ucisk na przeponę oraz narządy układu trawiennego11 — stąd takie objawy jak zadyszka, uczucie duszności oraz uczucie niestrawności.
Niestety, w drugiej połowie ciąży wielu kobietom towarzyszą bóle o różnym nasileniu; czasami jest to jedynie uczucie dyskomfortu. Są to głównie bóle dolnego odcinka pleców, bóle w pachwinach, a czasem także ból w okolicy spojenia łonowego.
Dolegliwości te związane są m.in.:
– ze zmianami hormonalnymi,
– ze zmianą środka ciężkości i tym samym zmianą postawy kobiety ciężarnej,
– z uciskiem spowodowanym rosnącą macicą.
Niektóre z tych dolegliwości ustępują z czasem (np. ból w pachwinach spowodowany rozciąganiem więzadeł macicy)12, inne trwać mogą do końca ciąży. Warto pamiętać, że zwykle są naturalne, związane z fizjologicznymi zmianami zachodzącymi podczas ciąży.
Pomocne w ich pokonaniu mogą być m.in.:
– aktywność fizyczna (bezpieczna dla kobiet w ciąży),
– techniki relaksacyjne,
– także fizjoterapia,
– masaże (bezpieczne dla kobiet w ciąży).
W wyjątkowych sytuacjach niezbędne może okazać się zastosowanie leczenia farmakologicznego, oczywiście po konsultacji z lekarzem.
Inne charakterystyczne dla tego etapu ciąży objawy to m.in.:
– dolegliwości ze strony układu trawiennego np. zaparcia i zgaga,
– zmiany skórne o charakterze przebarwień (ostuda, ciemna otoczka wokół brodawek sutkowych, kresa czarna),
– rozstępy,
– żylaki, także żylaki odbytu,
– krwawienie dziąseł czy krwawienia z nosa,
– uczucie zatkanego nosa lub uszu pomimo braku infekcji,
– omdlenia, zawroty głowy oraz uderzenia gorąca,
– zwiększona ilość wydzielony pochwowej,
– zespół cieśni nadgarstka,
– obniżona koncentracja i problemy z zapamiętywaniem,
– bezbolesne skurcze macicy13.
10. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
11. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
12. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
13. Objawy zebrane na podstawie wszystkich źródeł
USG w połowie ciąży: co możemy podczas niego zobaczyć?
Drugie badanie USG wykonuje się standardowo między 21 a 26 tygodniem ciąży14. Jest ono wyjątkowo ważne — znajdujemy się mniej więcej w połowie ciąży, co pozwala nie tylko na dokładne obejrzenie ukształtowanych już narządów i układów, ale też ocenienie wzrostu długości oraz masy płodu, czy też jego ruchów.
Wśród podstawowych funkcji USG wykonywanego w połowie ciąży wymienić możemy:
– ocenę anatomii płodu,
– wielkości płodu,
– ocenę szyjki macicy,
– określenie ilości płynu owodniowego,
– określenie, jak zlokalizowane jest łożysko,
– również ocenę przepływu w tętnicach macicznych, która pozwala m.in. na określenie ryzyka wystąpienia stanu przedrzucawkowego15.
Ocena anatomiczna płodu polega n systematycznym i dokładnym ocenieniu wszystkich przekrojów płodu przez specjalistę wykonującego badanie. Pozwala to na pierwsze, bardziej ogólne, dokonanie oceny anatomii, położenia i ruchliwości płodu, czy też ilości płynu owodniowego. Następnie ma miejsce szczegółowe przyglądanie się poszczególnym strukturom, poprzez uwidocznianie i dokumentowanie typowych przekrojów16.
Podczas badania anatomii płodu ocenia się m.in.:
– głowa: ciągłość czaszki, kształt czaszki i jej gęstość, komory boczne mózgu, móżdżek,
– twarz: profil twarzy, oczodoły, górna warga czy podniebienie,
– szyja: czy nie zawiera patologicznych mas np. w postaci wodniaka,
– klatka piersiowa oraz serce: kształt klatki piersiowej oraz długość żeber, wielkość serca i jego położenie, budowa jam serca, ocena odpływu z komór serca, uzyskanie obrazu 3 naczyń śródpiersia oraz 3 naczyń i tchawicy,
– szkielet: sprawdzenie, czy nie ma widocznych defektów, ocena kończyn górnych oraz dolnych,
– brzuch: położenie żołądka, szerokość jelit, obecność nerek, prawidłowy obraz przyczepu pępowinowego oraz także pęcherza moczowego,
– również położenie łożyska,
– budowa sznura pępowinowego: ilość naczyń, przebieg czy też sam przyczep,
– także określenie płci (jeśli rodzice sobie tego życzą)17.
Warto pamiętać o ważnej zasadzie, stosowanej podczas badania USG: wykrycie jednej wady powinno przyczynić się do kontynuowania badań w celu wykrycia ewentualnych dalszych nieprawidłowości; często zdarza się, że jedocześnie występuje kilka wad18.
Kolejnym etapem badania jest ocena biometryczna płodu, podczas której dokonuje się pomiaru określonych części ciała płodu. Pozwala to na określenie przybliżonego wieku ciąży oraz ocenienie, czy nie mamy do czynienia ze zbyt wolnym lub zbyt szybkim wzrostem.
Do wykorzystywanych w II trymestrze parametrów należą:
– BPD: wymiar dwuciemieniowy główki płodu,
– HC: obwód główki płodu,
– AC: obwód brzucha płodu,
– FL: długość kości udowej,
– HL: długość kości ramiennej,
– TCD: wymiar poprzeczny móżdżku19.
USG w II trymestrze a ustalenie wieku ciąży
Pomiary biometryczne umożliwiają ustalenie przybliżonego wieku płodu. Warto jednak pamiętać, że o wiele bardziej precyzyjny jest wiek ciąży ustalony w pierwszym trymestrze. Na dalszym etapie ciąży duże znaczenie ma kwestia zmienności osobniczej parametrów oraz samej ilości parametrów.
– Najbardziej precyzyjnie możemy określić wiek ciąży za pomocą HC (długość kości ramiennej): z dokładnością do 1,6 tygodnia.
– Odrobinę mniej dokładny jest parametr BPD (wymiar dwuciemieniowy główki płodu): dokładność do 1,7 tygodnia.
– Dokładność w przypadku wymiaru poprzecznego móżdżku oraz długości kości udowej wynosi do 1,8 tygodnia, a przy obwodzie brzucha do 2 tygodni.
Źródło: Dębska Marzena, Badanie ultrasonograficzne w II trymestrze ciąży, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/119/original/25-35.pdf?1472462014
Kolejną niezwykle istotną kwestią badaną podczas USG w II trymestrze jest ocena ilości płynu owodniowego.
Ponieważ na tym etapie jest ona związana m.in. z ilością wydalanego przez płód moczu, może być wskaźnikiem wystąpienia wad układu moczowego, ale też m.in. odpływania płynu owodniowego, wad łożyska, nadmiernego wydalania moczu przez płód czy problemów z połykaniem przez niego płynu owodniowego. Badanie USG pozwala na stwierdzenie bezwodzia, małowodzia lub wielowodzia.
Niezmiernie istotnym elementem jest ocena budowy oraz położenia łożyska.
Zdania ekspertów co do tego, czy około połowy ciąży można już ocenić ryzyko wystąpienia łożyska przodującego, są podzielone — pewnym rozwiązaniem jest powstrzymanie się jeszcze od ostatecznego rozpoznania, jednak zwrócenie uwagi na ewentualne ryzyko wystąpienia tego problemu20.
Następny ważny element badania to ocena szyjki macicy.
Pozwala ona m.in. na zdiagnozowanie niewydolności szyjki macicy, zwiększającej ryzyko porodu przedwczesnego. Nie jest to jednak badanie rutynowe — wykonuje się je w uzasadnionych przypadkach, najczęściej z wykorzystaniem sondy dopochwowej21.
14. www.badaniaprenatalne.pl
15, 16. Dębska Marzena, Badanie ultrasonograficzne w II trymestrze ciąży, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/119/original/25-35.pdf?1472462014
17. Marek Pietryga, Dariusz Borowski, Jacek Brązert, Wojciech Cnota, Artur Czekierdowski, Bartosz Czuba, Mariusz Dubiel, Rafał Iciek, Piotr Kaczmarek , Przemysław Oszukowski, Mariola Ropacka-Lesiak, Piotr Sieroszewski, Krzysztof Szaflik, Piotr Węgrzyn, Mirosław Wielgoś, Rekomendacje sekcji ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym w 2015 r., http://www.usgptg.pl/media/dopobrania/rekomendacje2015/Rekomendacje_poloznictwo_2015_GP.pdf
18. Dębska Marzena, Badanie ultrasonograficzne w II trymestrze ciąży, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/119/original/25-35.pdf?1472462014
19. Marek Pietryga, Dariusz Borowski, Jacek Brązert, Wojciech Cnota, Artur Czekierdowski, Bartosz Czuba, Mariusz Dubiel, Rafał Iciek, Piotr Kaczmarek , Przemysław Oszukowski, Mariola Ropacka-Lesiak, Piotr Sieroszewski, Krzysztof Szaflik, Piotr Węgrzyn, Mirosław Wielgoś, Rekomendacje sekcji ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym w 2015 r., http://www.usgptg.pl/media/dopobrania/rekomendacje2015/Rekomendacje_poloznictwo_2015_GP.pdf
20. Dębska Marzena, Badanie ultrasonograficzne w II trymestrze ciąży, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/119/original/25-35.pdf?1472462014
21. Marek Pietryga, Dariusz Borowski, Jacek Brązert, Wojciech Cnota, Artur Czekierdowski, Bartosz Czuba, Mariusz Dubiel, Rafał Iciek, Piotr Kaczmarek , Przemysław Oszukowski, Mariola Ropacka-Lesiak, Piotr Sieroszewski, Krzysztof Szaflik, Piotr Węgrzyn, Mirosław Wielgoś, Rekomendacje sekcji ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym w 2015 r., http://www.usgptg.pl/media/dopobrania/rekomendacje2015/Rekomendacje_poloznictwo_2015_GP.pdf
Jak dbać o piersi w II trymestrze ciąży?
W II trymestrze piersi są już zazwyczaj bardzo mocno powiększone. Nadal jednak mogą być nadwrażliwe, co wynika z działania takich hormonów jak laktogen łożyskowy, progesteron, estrogen oraz oksytocyna i prolaktyna — wszystkie te substancje mają za zadanie przygotować piersi do karmienia noworodka22.
Możemy zauważyć następujące zmiany:
– powiększenie i obrzmienie piersi,
– nadwrażliwość piersi,
– również widoczne cienkie żyłki w niebieskawym kolorze, związane ze zwiększonym przepływem krwi,
– widoczne guzki Montgomery’ego wokół brodawki,
– ciemna otoczka wokół brodawek sutkowych, będąca efektem hiperpigmentacji około połowy ciąży,
– także siara wydobywająca się z brodawek (nie u wszystkich kobiet)23.
Karmienie piersią jest w pełni naturalne i organizm w dużej mierze sam się do niego przygotowuje. Warto jednak nieco mu pomóc i zadbać o swoje piersi jeszcze na długo przed porodem.
– Odpowiedni biustonosz: pozwoli odciążyć kręgosłup, ustabilizować piersi jak również i dobrze je podtrzymać. Jeśli będzie wygodny i wykonany z naturalnych materiałów, może znacząco zwiększyć komfort.
– Wyciek siary: jeśli obawiamy się, że może być widoczny, możemy skorzystać ze specjalnych bawełnianych wkładek do biustonosza.
– Wysuszenie brodawek: rolą pojawiających się podczas ciąży guzków Montgomery’ego jest wydzielanie specjalnej substancji o właściwościach antybakteryjnych i nawilżających, która pomaga w przygotowaniu sutków do karmienia piersią. Dlatego staramy się unikać mycia piersi tradycyjnym mydłem, które może sprzyjać wymywaniu tej substancji i tym samym wysuszeniu sutków.
– Korygowanie kształtu brodawek: brodawki sutkowe mogą mieć bardzo różny kształt; u niektórych kobiet są wypukłe, u innych płaskie lub wklęsłe. Żaden kształt nie powinien budzić obaw przyszłej mamy, jednak w przypadku brodawek wklęsłych lub płaskich można już w II trymestrze zadbać o nadanie im kształtu, który ułatwi karmienie. Najpierw przeprowadzamy test: ściskamy delikatnie sutek i sprawdzamy, czy brodawki będą wystające. Jeśli nie, warto skorzystać ze specjalnych nakładek na piersi. Wyglądem przypominają one niewielkie miseczki z otworem na brodawkę, umieszczane w biustonoszu. W ten prosty sposób pomagają one w uzyskaniu wystającego kształtu brodawki sutkowej, która będzie dla noworodka łatwa do chwycenia24.
22, 23. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
24. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
Prawidłowe odżywianie w II trymestrze ciąży
II trymestr to czas, kiedy zazwyczaj przechodzą takie dolegliwości jak mdłości i wymioty. Wiele kobiet ma teraz duży apetyt i regularnie przybiera na wadze. Jednocześnie pojawiają się często dolegliwości trawienne takie jak zgaga, zaparcia czy uczucie ciężkości — są one spowodowane nie tylko działaniem hormonów, ale też uciskaniem narządów układu trawiennego przez rosnącą macicę. Wszystko to sprawia, że chociaż nie należy przesadnie przejmować się tyciem czy zmianą figury, powinno się jednak starannie obserwować wzrost wagi i zwracać uwagę na dietę. Pomoże to zmniejszyć ciążowe dolegliwości, zadbać o zdrowy rozwój płodu, szybciej wrócić do formy po porodzie, a także zminimalizować ryzyko powikłań i wystąpienia np. cukrzycy ciężarnych.
Podczas II trymestru dodatkowe zapotrzebowanie na energię wiąże się głównie ze wzrostem tzw. komponentu matczynego, czyli m.in.:
– magazynowaniem tkanki tłuszczowej,
– również zwiększeniem objętości osocza,
– powiększeniem macicy,
– także powiększeniem gruczołów sutkowych25.
Średni wzrost przyjmowanej w ciągu doby ilości kalorii u kobiet w II trymestrze ciąży wynosi ok. 360 kcal26. Należy jednak pamiętać, że jest to wartość uśredniona — dieta powinna zależeć m.in. od wagi kobiety przed ciążą czy innych czynników indywidualnych.
W drugiej połowie ciąży szczególną uwagę należy zwrócić na zaspokojenie zapotrzebowania na białko. Jest ono konieczne m.in. do:
– odpowiedniego budowania tkanek płodu,
– właściwej syntezy tkanek łożyskowych i matczynych,
– również do zapewnienia prawidłowego metabolizmu płodu.
Zapotrzebowanie kobiet w ciąży na białko określono na ok. 54-96 gramów na dobę, z czego ponad połowę powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego (mleko, przetwory mleczne, mięso, drób oraz ryby). Jednocześnie jednak unikać należy takich pokarmów jak:
– surowe mięso i ryby,
– niepasteryzowane mleko,
– sery pleśniowe z niepasteryzowanego mleka,
– także wątróbka.
Reszta białka (ok. 40%) to produkty pochodzenia roślinnego, czyli głównie rośliny strączkowe. Dieta wegetariańska generalnie nie jest uważana za optymalną w przypadku kobiet w ciąży27. Jeśli jednak bardzo nam zależy na utrzymaniu swoich przyzwyczajeń żywieniowych, zadbajmy o jak najbardziej zróżnicowaną dietę, pełną białka roślinnego różnych rodzajów, a także takich produktów jak pestki czy nasiona.
Jeśli chodzi o tłuszcze, w II trymestrze zaleca się zwiększenie ich podaży o ok. 8-14 gramów na dobę.
Podobnie jak w I trymestrze, kluczowe okazują się niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega 3. Nasycone kwasy tłuszczowe powinny występować w diecie w zdecydowanej mniejszości, dlatego warto skupić się na tłuszczach roślinnych (olej sojowy, lniany czy rzepakowy, orzechy) oraz tych pochodzących z ryb (makrela, łosoś, śledź).
W przypadku węglowodanów, od samego początku ciąży warto postawić na węglowodany złożone. W połowie ciąży rośnie ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych, dlatego ograniczenie cukrów prostych ma jeszcze większe znaczenie. Z powodu częstych w II trymestrze zaparć bardzo istotne jest spożywanie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego (zalecana ilość to 20-40 gramów na dobę). Jego źródłem są głównie produkty zbożowe, warzywa oraz owoce.
Niezmiernie istotnym, a często lekceważonym przez przyszłe mamy zaleceniem, jest wypijanie dużej ilości wody. Tymczasem jest ona niezbędna do właściwego wytwarzania płynu owodniowego, a także do prawidłowego wzrostu i rozwoju płodu.
Dodatkowo picie dużej ilości wody minimalizuje nieprzyjemne dolegliwości ciążowe:
– pomaga w zmniejszeniu zatrzymywania wody w organizmie, powodującego poczucie ociężałości i „puchnięcie”,
– pomaga także w walce z zaparciami,
– minimalizuje ryzyko problemów z układem moczowym,
– również pozwala skuteczniej zwalczać suchość skóry28.
Zalecana ilość wypijanej dziennie wody wynosi w przypadku kobiet w ciąży ok. 2300 ml, czyli minimum 300 ml więcej niż w przypadku kobiet niebędących w ciąży. Warto pamiętać, że wodę pijemy powoli, małymi łykami — wypijając kilka razy dziennie dużą ilość wody, damy organizmowi sygnał do jej magazynowania, paradoksalnie zwiększając nieprzyjemne zatrzymywanie wody.
25, 26, 27, 28. Wendołowicz Agnieszka, Stefańska Ewa, Ostrowska Lucyna, Żywienie kobiet w okresie ciąży, materiał ze strony http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.agro-b5aac0b4-2398-4c42-9877-9295acd37cf2?q=01827975-2ff9-4159-979a-d4d1ec2c3daf$1&qt=IN_PAGE
Źródła:
– Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
– Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
– Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
– prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
– Dębska Marzena, Badanie ultrasonograficzne w II trymestrze ciąży, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/119/original/25-35.pdf?1472462014
– Kołłątaj Witold, Szewczyk Leszek, Niezstąpione jądra – kontrowersje i fakty, http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_161.pdf
– Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
– Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
– Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
– Miller, Hanretty, Położnictwo ilustrowane, Libramed, Warszawa 2000 r.
– Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
– Oszukowska Elżbieta, Słowikowska-Hilczer Jolanta, Wolski Jan Karol, Kula Piotr, Sosnowski Marek, Kula Krzysztof, Chirurgia w andrologii, http://www.andrologia-eaa.umed.lodz.pl/dokumenty/Chirurgia%20w%20andrologii%202006.pdf
– Marek Pietryga, Dariusz Borowski, Jacek Brązert, Wojciech Cnota, Artur Czekierdowski, Bartosz Czuba, Mariusz Dubiel, Rafał Iciek, Piotr Kaczmarek , Przemysław Oszukowski, Mariola Ropacka-Lesiak, Piotr Sieroszewski, Krzysztof Szaflik, Piotr Węgrzyn, Mirosław Wielgoś, Rekomendacje sekcji ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym w 2015 r., http://www.usgptg.pl/media/dopobrania/rekomendacje2015/Rekomendacje_poloznictwo_2015_GP.pdf
– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
– Wendołowicz Agnieszka, Stefańska Ewa, Ostrowska Lucyna, Żywienie kobiet w okresie ciąży, materiał ze strony http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.agro-b5aac0b4-2398-4c42-9877-9295acd37cf2?q=01827975-2ff9-4159-979a-d4d1ec2c3daf$1&qt=IN_PAGE
Autor:
Adam
„Pod koniec 5 miesiąca ciąży płód ma już mniej więcej połowę długości, którą osiągnie do dnia porodu.”
