21 tydzień ciąży to 19 tydzień życia płodowego. Trwa II trymestr i 5 miesiąc, rozpoczęła się już druga połowa ciąży. Na tym etapie trudno mówić o przełomowych zmianach w rozwoju płodu. Nadal nabiera on masy, a jego poszczególne układy przygotowują się do samodzielnego funkcjonowania. Ciąża jest już wyraźnie widoczna, a kobieta może cierpieć z powodu bólu dolnego odcinka pleców, spojenia łonowego czy więzadeł macicy. Warto teraz zadbać o właściwą postawę, umiarkowaną aktywność fizyczną i prawidłowy przyrost wagi. Wiele radości dostarcza natomiast wyczuwanie ruchów dziecka, które są coraz bardziej wyraźne i powoli zaczynają układać się w specyficzny wzór aktywności płodu. Druga połowa ciąży to czas, kiedy wzrasta ryzyko pojawienia się cukrzycy ciążowej. Zobacz, jakie są jej objawy i jak zdiagnozować problem. Sprawdź też, jakie zagrożenia niesie ze sobą cukrzyca w ciąży i jak można im zapobiec.
- Jak rozwija się płód w 21 tygodniu ciąży?
- Jak wygląda płód w 21 tygodniu ciąży?
- Objawy w 21 tygodniu ciąży
- Jakie badania należy wykonać po 21 tygodniu ciąży?
- Ciąża a cukrzyca
- Cukrzyca przedciążowa
- Cukrzyca ciążowa
Jak rozwija się płód w 21 tygodniu ciąży?
21 tydzień ciąży to 19 tydzień życia płodowego. Trwa 5 miesiąc ciąży i II trymestr. Rozpoczęła się druga połowa ciąży, jednak nie zachodzą w tym momencie żadne przełomowe zmiany. Kluczowe nadal jest dojrzewanie poszczególnych układów do tego, by mogły w odpowiedni sposób podjąć swoje funkcje.
Na zaawansowanym etapie rozwoju jest już układ pokarmowy, którego kształtowanie zakończy się około 24 tygodnia ciąży. Płód połyka już od jakiegoś czasu płyn owodniowy — czuje nawet jego smak. Pozwala to z jednej strony na ćwiczenie samego połykania, lecz także na odzyskiwanie przez płód ważnych składników odżywczych. Około 21 tygodnia ciąży jelita są już na tyle rozwinięte, że po połknięciu płynu owodniowego następuje jego przetransportowanie z żołądka do jelita. Tam ma miejsce wchłanianie wody, a potem następuje transport resztek do jelita grubego.
To właśnie w nim magazynowane są niewydalone i niewchłonięte stałe resztki płynu owodniowego, który połknął płód. Określa się je nazwą „smółka” — ta ciemnozielonoczarna lub jasnobrunatna maź będzie pierwszym stolcem, wydalonym zwykle wkrótce po narodzinach. Może zdarzyć się, że do wydalenia smółki przez płód dojdzie jeszcze w trakcie życia prenatalnego. Jest to potencjalnie niebezpieczna sytuacja, gdyż może świadczyć o występowaniu okresów niedotlenienia u płodu. Jeżeli smółka dostanie się do wód płodowych, zabarwi je na zielono. Niebezpieczne jest również dostanie się smółki do płuc płodu, dlatego po porodzie ważne jest oczyszczenie górnych dróg oddechowych noworodka z wydzieliny, w której może się znajdować1.
Wzrost płodu jest na tym etapie nieco wolniejszy, jednak dzięki coraz większej ilości tkanki tłuszczowej oraz mięśni dziecko wygląda na nieco mocniej zbudowane. Chociaż głowa nadal jest dość duża w porównaniu do reszty ciała, nie zwraca to już takiej uwagi, jak jeszcze kilka tygodni temu — reszta ciała rośnie teraz szybciej. Dzięki obecności tkanki tłuszczowej i mięśni skóra staje się już mniej pomarszczona i przezroczysta2.
Warto wiedzieć
Z czego dokładnie składa się smółka?
Smółka, czyli meconium, to pierwszy stolec dziecka, oddawany najczęściej po porodzie, czasem w trakcie porodu lub jeszcze podczas trwania ciąży.
Co wchodzi w skład smółki?
– Złuszczony nabłonek pochodzący z przewodu pokarmowego płodu,
– wydzieliny trawienne,
– płyn owodniowy połknięty przez płód.
Źródło: Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
Około 21 tygodnia ciąży dobrze rozwinięty jest szpik kostny.
Może on teraz wspomóc system namnażania komórek krwi płodu — do tej pory produkcję krwinek umożliwiały jedynie wątroba oraz śledziona3. Produkcja krwinek ma duże znaczenie także ze względu na rozwój układu odpornościowego płodu; do tej pory posiada on już sporą ilość krwinek czerwonych, a teraz rozpoczyna też produkcję krwinek białych, odpowiedzialnych za walkę z infekcjami4.
Dalej rozwija się mózg, a w szczególności znajdująca się w mózgowiu istota zarodkowa mózgu. To właśnie w niej dochodzi do powstawania neuroblastów, czyli komórek macierzystych mózgu. Warto pamiętać, że chociaż istota zarodkowa mózgu zanika przed porodem, to pojemność mózgu wzrasta jeszcze przez kilka kolejnych lat życia dziecka5.
Na tym etapie ciąży ruchy płodu są już zazwyczaj odczuwalne (jeśli nie, niekoniecznie jest to powód do niepokoju — może być to związane np. z nietypowym ułożeniem łożyska). W przypadku wieloródek ruchy mogą być nawet dość silne. W ciągu najbliższych tygodni u płodu zacznie się wykształcać cykl spania i czuwania; będzie on stopniowo regulować swój rytm dobowy. Przewiduje się, że może to robić, biorąc pod uwagę czynniki zewnętrzne np. dochodzące z zewnątrz odgłosy, natężenie światła, rytm snu matki czy nawet nawyki żywieniowe kobiety6. Funkcjonuje już zmysł smaku, dotyku, prawdopodobnie węchu, a już niedługo otworzą się oczy, które teraz — chociaż powieki pozostają zamknięte — reagują na światło7.
W drugiej połowie ciąży w pełni ukształtowane jest łożysko, które pełni już wszystkie swoje funkcje. Wciąż jednak rośnie, choć ze względu na wzrost masy płodu nie jest już od niego cięższe.
Zwiększa się także ilość płynu owodniowego:
– w 12 tygodniu ciąży wynosi ok. 30 ml,
– w 20 tygodniu ciąży wynosi ok. 320 ml8.
1. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
2. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
3. Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
4. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
5, 6. Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
7. Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
8. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Jak wygląda płód w 21 tygodniu ciąży?
W 21 tygodniu ciąży płód ma około 16-20 cm i waży mniej więcej 280-350 gramów9. Jego głowa nie jest już tak duża w stosunku do reszty ciała jak jeszcze kilka tygodni temu. Chociaż dziecko nadal jest szczupłe, przestaje sprawiać wrażenie chudego, ze względu na rozwijającą się tkankę tłuszczową oraz mięśnie.
Skóra jest już mniej pomarszczona i nie tak bardzo prześwitująca — nie widzimy już tak wyraźnie naczyń krwionośnych. Płód pokryty jest lanugo, czyli meszkiem płodowym, a także mazią płodową. Na głowie i brwiach widoczne są włoski. Wykształcone są paznokcie oraz linie papilarne.
Płód intensywnie się porusza, co łatwo zobaczyć podczas badania USG: na tym etapie może już nie tylko ssać kciuk, ale też np. robić fikołki, kręcić biodrami czy chwytać pępowinę.
9. Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
Objawy w 21 tygodniu ciąży
W 21 tygodniu ciąży dno macicy znajduje się mniej więcej ok. 1 cm nad pępkiem10. To czas, kiedy ciąża jest już zwykle wyraźnie widoczna — kobieta traci wcięcie w talii, a brzuch staje się dość mocno wystający. Charakterystyczny jest zwiększony apetyt i regularne przybieranie na wadze, średnio ok. 0,5 kg na tydzień. Chociaż nie warto przesadnie przejmować się wzrostem wagi, należy go jednak kontrolować. Zbyt szybkie przybieranie na wadze może świadczyć o pojawieniu się takich problemów jak np. cukrzyca czy stan przedrzucawkowy11.
Na tym etapie nadal jednym z najbardziej dokuczliwych problemów jest ból więzadeł macicy, czyli ból odczuwany najczęściej w pachwinach lub jednej z pachwin12. Kobiecie towarzyszy również często ból dolnego odcinka pleców, zauważalna jest też zmiana postawy, wynikająca ze zmiany środka ciężkości. Jednym z bardziej typowych objawów w połowie ciąży jest również zadyszka czy uczucie duszności, powodowana nie tylko zmianami w układzie krążenia, ale też uciskaniem przepony i żeber przez rosnącą macicę13. Niektóre kobiety mogą też odczuwać ból zlokalizowany w okolicach spojenia łonowego, spowodowany jego rozejściem14 — to naturalne przygotowanie do porodu, jednak jeśli ból jest bardzo nasilony, warto skonsultować się z lekarzem. W walce z bólami w II trymestrze pomocne okazuje się pilnowanie prawidłowej wagi, korygowanie postawy, odpowiednia aktywność fizyczna czy częsty relaks.
Wielu kobietom niemal od samego początku ciąży towarzyszą różne problemy dotyczące układu trawiennego. Chociaż nudności i wymioty, tak częste w pierwszym trymestrze, zwykle mijają na początku trymestru drugiego, to zgaga, zaparcia czy gazy nierzadko obecne są przez całą ciążę. W jej drugiej połowie, do działania hormonów, wpływających na spowolnienie trawienia, dochodzi jeszcze uciskanie przez rosnącą macicę żołądka oraz innych organów układu pokarmowego15.
Warto z tego względu spożywać posiłki niewielkie objętościowo (możemy za to jeść je częściej), unikać potraw trudnych do strawienia np. bardzo tłustych, pikantnych czy kwaśnych.
Ból brzucha około połowy ciąży: co może być przyczyną?
Ból brzucha to objaw, który u większości kobiet w ciąży budzi zrozumiałe zaniepokojenie. Warto jednak wiedzieć, że w połowie ciąży jego przyczyn może być wiele i niekoniecznie musi być związany z groźnymi powikłaniami.
– Ból więzadeł macicy: jest odczuwany zwykle w pachwinach, jednak może promieniować i być odbierany jako ból podbrzusza. Ten rodzaj bólu jest w pełni normalny na tym etapie; możemy położyć się i odpocząć, gdy staje się dotkliwy.
– Ból spojenia łonowego: często określany jest jako ból brzucha, zlokalizowany jest w okolicy spojenia łonowego. W zależności od stopnia nasilenia problemu stosować można m.in. fizykoterapię, odpoczynek w pozycji leżącej czy specjalne pasy podtrzymujące.
– Ból brzucha związany z niestrawnością: problemy żołądkowe na tym etapie ciąży są częste. Aby ich uniknąć, stosujmy lekkostrawną dietę i niewielkie porcje.
– Ból podbrzusza związany z zakażeniem dróg moczowych: infekcje dróg moczowych w II trymestrze są częste, zwykle towarzyszy im pieczenie czy dyskomfort podczas oddawania moczu. Należy skonsultować się lekarzem, aby uniknąć powikłań np. zapalenia nerek.
– Mięśniak macicy: jest łagodnym guzem, który rośnie pod wpływem hormonów ciążowych. Jego pęknięcie powoduje silne bóle brzucha, jednak na szczęście nie jest zagrożeniem dla płodu, a dolegliwości najczęściej ustępują samoistnie. Trzeba jednak mieć na względzie, że mięśniak macicy zlokalizowany w jej dolnej części bądź przy szyjce macicy może udaremnić poród naturalny.
Pamiętajmy, że każdy silny czy długotrwały ból brzucha, a tym bardziej ból brzucha połączony z plamieniem lub krwawieniem, wymaga szybkiej konsultacji lekarskiej!
Źródło: Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016, dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Ze względu na to, że w 21 tygodniu ciąży większość przyszłych mam odczuwa już ruchy dziecka, warto zacząć powoli monitorować aktywność płodu.
Obserwując dokładnie, w jakich porach płód jest najbardziej aktywny, jak często i jak długo się porusza, możliwe będzie po pewnym czasie ustalenie swego rodzaju wzorca jego aktywności. Będzie on wartościową informacją dla lekarza, pomoże też samej kobiecie wyczuć w przyszłości, jeśli coś będzie nie tak.
Inne objawy mogące pojawić się w 21 tygodniu ciąży to m.in.:
– opuchlizna, w szczególności kostek, stóp oraz dłoni,
– przebarwienia skórne: ostuda, kresa ciemna, ciemnienie znamion i blizn,
– rozstępy,
– żylaki, także żylaki odbytu,
– duża ilość wydzieliny pochwowej,
– uderzenia gorąca, omdlenia i zawroty głowy (zwłaszcza przy nagłym wstawaniu),
– wysiłkowe nietrzymanie moczu,
– zatkany nos lub uszy (bez towarzyszącej infekcji),
– lekkie krwawienie z nosa i dziąseł,
– bezbolesne, lecz wyczuwalne już skurcze macicy,
– problemy z pamięcią i koncentracją,
– zespół cieśni nadgarstka16.
Pomimo dolegliwości typowych dla II trymestru okolice połowy ciąży są zwykle dla kobiet spokojnym i radosnym czasem — wiele z nich odczuwa przypływ energii i większą ochotę na seks. To dobry moment na aktywność fizyczną, przemyślenie decyzji dotyczących porodu czy szykowanie domu na narodziny dziecka; w III trymestrze kobiety często są bardziej zmęczone i ociężałe.
10. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
11. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
12. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
13. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
14. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
15. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
16. Objawy zebrane na podstawie wszystkich źródeł
Jakie badania należy wykonać po 21 tygodniu ciąży?
Pomiędzy 21 a 26 tygodniem ciąży należy wykonać przede wszystkim badanie USG. Jest ono wyjątkowo ważne, ponieważ w połowie ciąży można dokonać swego rodzaju podsumowania rozwoju płodu i wykryć ewentualne wady.
Do innych badań obowiązkowych wykonywanych w tym czasie należą:
– badanie moczu,
– badanie cukru po glukozie,
– pomiar ciśnienia,
– pomiar wagi ciała,
– badanie położnicze z oceną wysokości dna macicy.
Niezbędne będzie także dokonanie oceny ruchliwości płodu przez samą ciężarną, dlatego warto dokładnie obserwować aktywność dziecka.
Zalecane jest także wykonanie badania czystości pochwy. W tym okresie możliwe jest również (w przypadku wyraźnych wskazań) wykonywanie takich badań diagnostycznych jak kordocenteza czy fetoskopia17.
Jakie objawy mogą świadczyć o cukrzycy?
Podczas ciąży szczególną uwagę należy zwracać na takie objawy mogące świadczyć o cukrzycy jak np.:
– zwiększone i ciągłe pragnienie,
– częste oddawanie moczu,
– zaburzenia wagi,
– osłabienie.
Warto pamiętać, że podczas ciąży występuje wiele różnych niecodziennych objawów, dlatego należy odróżnić np. zwiększone oddawanie moczu z powodu ucisku macicy na pęcherz od tego spowodowanego infekcją układu moczowego czy cukrzycą — kluczowe okazują się badania krwi sprawdzające poziom stężenia glukozy na czczo i po obciążeniu glukozą.
Źródło: Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
Ciąża a cukrzyca
Cukrzyca jest jedną z chorób stosunkowo często współistniejących z ciążą i zwiększających tym samym ryzyko wystąpienia różnych powikłań. Polega na zaburzeniu wydzielania przez trzustkę insuliny, odpowiadającej za metabolizm glukozy, co prowadzi m.in. do odwodnienia organizmu czy uszkodzenia naczyń krwionośnych18.
Warto pamiętać, że ze względu m.in. na liczne zmiany metaboliczne ciąża jest stanem, który sprzyja cukrzycy.
Z jednej strony może nasilać objawy już zdiagnozowanej choroby, z drugiej — sprzyjać pojawianiu się klinicznych objawów cukrzycy u kobiet, u których wcześniej nie występowały. Do takich mechanizmów zaliczyć można m.in.:
– antyinsulinowe działanie hormonów ciążowych,
– zwiększoną absorpcję tłuszczów.
Zmiany te pociągają za sobą kolejne:
– stosunkowo wysoki poziom cukru, co sprzyja utracie cukru wraz z moczem,
– zmniejszenie zapasów glikogenu, powodujące skłonność do kwasicy,
– zwiększoną przemianę tłuszczową, również sprzyjającą powstaniu kwasicy.
Wyróżnić możemy:
– cukrzycę ciążową, która jest zaburzeniem metabolizmu węglowodanów pierwszy raz występującym (lub zdiagnozowanym) już w trakcie ciąży,
– cukrzycę przedciążową, gdy jakąkolwiek postać cukrzycy stwierdzono jeszcze przed zajściem kobiety w ciążę,
– zaburzenia metabolizmu węglowodanów, o których mówimy w przypadku wyników poniżej norm cukrzycowych, a jednocześnie powyżej wartości prawidłowych19.
Do zdiagnozowania cukrzycy wykorzystuje się badania krwi badające stężenie glukozy na czczo oraz tzw. testy doustnego obciążenia, czyli badanie cukru po podaniu glukozy. Badanie cukru na czczo przeprowadza się z reguły ok. 10 tygodnia ciąży, natomiast badanie cukru po glukozie po 21 tygodniu ciąży.
Termin ten nie jest przypadkowy — to właśnie w drugiej połowie ciąży często rozwija się cukrzyca.
Spowodowane jest to szczytowymi stężeniami prolaktyny oraz laktogenu łożyskowego, które mają cechy diabetogenne, czyli cukrzycotwórcze. Pomimo zwiększonego wydzielania insuliny mamy więc do czynienia z nieprawidłowościami w zakresie tolerancji glukozy, związanymi ze wzrastająca insulinoopornością. Dodatkowy wpływ na tę sytuację ma bardzo szybkie przekazywanie glukozy od matki do płodu, którego potrzeby w II trymestrze są już naprawdę duże — w związku z tym konieczne jest zwiększenie produkcji glukozy w wątrobie20.
Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2
Warto wiedzieć, że cukrzyca dzieli się na dwa typy, różniące się między sobą m.in. mechanizmem powstawania.
Cukrzyca typu 1, nazywana też cukrzycą insulinozależną, pojawia się najczęściej w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Jej przyczyną jest przewlekły autoimmunizacyjny proces zapalny upośledzający działanie trzustki. Uważa się, że pewien wpływ na rozwój choroby mają wirusy np. różyczki czy świnki. W tym typie cukrzycy częściej mamy do czynienia z mikroangiopatiami, czyli zmianami w małych naczyniach krwionośnych, dotyczącym np. oczu oraz nerek. Objawy cukrzycy są wyraźne i pojawiają się zwykle gwałtownie, a leczenie polega przede wszystkim na podawaniu insuliny.
Cukrzyca typu 2, nazywana też cukrzycą insulinoniezależną, łączy upośledzone wydzielanie insuliny przez trzustkę z insulinoopornością, czyli mniejszą wrażliwością na działanie insuliny. Pojawieniu się tego typu choroby sprzyjają też liczne czynniki jak np. otyłość czy czynniki genetyczne. W tym typie cukrzycy częściej mamy do czynienia z makroangiopatiami, czyli nieswoistymi zmianami w tętnicach. Objawy mogą być mało nasilone i trudne do rozpoznania. Leczenie polega zwykle najpierw na zmianie diety oraz podawaniu leków doustnych, w poważniejszych przypadkach również na podawaniu insuliny.
Źródło: prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
18. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
19, 20. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
Cukrzyca przedciążowa
Kobiety chore na cukrzycę muszą liczyć się z możliwością, że podczas ciąży dojdzie do zaostrzenia niektórych objawów. Dotyczy to np. przyszłych mam cierpiących z powodu retinopatii, czyli zmian w siatkówce oka, czy też nefropatii cukrzycowej (choroba nerek).
– W przypadku retinopatii kluczowe wydaje się przede wszystkim stałe nadzorowanie i uregulowanie glikemii, czyli stężenia glukozy we krwi. Powinno się unikać jej gwałtownych wahań, konieczna jest regularna kontrola okulistyczna, a w razie potrzeby przeprowadzenie zabiegu fotokoagulacji. Zazwyczaj stan ciężarnej ulega poprawie po porodzie; szczególną uwagę należy przywiązywać do pojawienia się takich objawów jak białkomocz, wysokie ciśnienie czy nefropatia.
– Nefropatia jest o wiele większym problemem, zwłaszcza w przypadku stwierdzenia poważnego białkomoczu czy nadciśnienia tętniczego. Wiąże się często z takimi powikłaniami jak rzucawka, zahamowanie wzrostu płodu czy nawet jego obumarcie. Na szczęście zmiany parametrów nerkowych zwykle również ulegają poprawie po porodzie21.
Jaki wpływ na płód może mieć nieprawidłowy metabolizm węglowodanów?
– Na pierwszym etapie ciąży może zwiększać ryzyko samoistnego poronienia i wystąpienia wad u płodu,
– na późniejszym etapie zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego, zaburzeń rozwojowych czy obumarcia wewnątrzmacicznego,
– może stać się przyczyną wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu lub nadmiernego wzrostu płodu (makrosomia), przedwczesnego wyciekania wód płodowych oraz wystąpienia ZZO, czyli zespołu zaburzeń oddychania u noworodka.
Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia cukrzycy podczas ciąży?
Na wystąpienie cukrzycy podczas ciąży ma wpływ bardzo wiele czynników. Wśród podstawowych wymienić możemy takie czynniki ryzyka jak:
– cukrzyca występująca w rodzinie, zwłaszcza u krewnego I stopnia,
– masa ciała przekraczająca 85 kg,
– wielowodzie,
– zgon płodu w poprzedniej ciąży lub wada płodu w poprzedniej ciąży (o niewyjaśnionym pochodzeniu),
– dwukrotne stwierdzenie glukozy w moczu podczas rutynowych badań,
– waga poprzedniego dziecka przekraczająca 4,5 kg.
Źródło: Miller, Hanretty, Położnictwo ilustrowane, Libramed, Warszawa 2000 r.
Optymalnym rozwiązaniem jest planowanie ciąży przez kobiety chorujące na cukrzycę — starania o dziecko powinny być poprzedzone uregulowaniem glikemii.
Jeśli jednak ciąża była nieplanowana, należy dołożyć wszelkich starań, by utrzymać zalecaną docelową glikemię oraz regularnie dokonywać jej pomiarów. Kobiety chorujące na cukrzycę powinny przykładać szczególną wagę do utrzymania prawidłowej masy ciała i pozostawać pod stałą kontrolą diabetologa.
– Przy problemach z nerkami należy dodatkowo zwrócić uwagę na nieprzekraczanie odpowiedniej ilości spożywanego białka (dawkę pomoże ustalić lekarz).
– Zmiany o charakterze naczyniowym wymagają stałej kontroli okulistycznej.
– Szczególną uwagę przywiązuje się do kontroli ciśnienia tętniczego.
– W przypadku kobiet z cukrzycą niezwykle istotne są regularne badania USG, które pozwalają m.in. dokonać precyzyjnej oceny wieku ciążowego, wykryć wady rozwojowe i oceniać anatomię, wzrost i masę płodu, monitorować objętość płynu owodniowego. Wszystkie te pomiary i oceny są bardzo istotne, ze względu na charakter zaburzeń mogących towarzyszyć cukrzycy w ciąży22.
Na czym polega test obciążenia glukozą?
W drugiej połowie ciąży wykonujemy tzw. badanie poziomu cukru po glukozie, nazywane też testem obciążenia glukozą czy krzywą cukrową. Jak wygląda to badanie?
– Pierwszy etap badania polega na pobraniu krwi na czczo.
– Przed rozpoczęciem drugiego etapu wypijamy roztwór wodny glukozy (glukozę możemy kupić samodzielnie lub skorzystać z tej oferowanej przez laboratorium).
– Po godzinie ponownie pobiera się krew.
– Po dwóch godzinach od podania glukozy następuje trzecie pobranie krwi.
Zbadanie stężenia glukozy we krwi w tych trzech momentach pozwala na obserwację, jak organizm radzi sobie z jej metabolizmem. Pamiętajmy, by w dniu badania zarezerwować sobie na nie co najmniej 3 godziny. Nie powinno się go wykonywać, jeśli kobieta jest chora lub nawet przeziębiona, bo może dać wtedy mało wiarygodny wynik.
Źródło: www.badaniaprenatalne.pl
21, 22. J.w.
Cukrzyca ciążowa
Z cukrzycą ciążową mamy do czynienia, kiedy objawy cukrzycy pojawiły się po raz pierwszy w trakcie ciąży bądź też wtedy zostały po raz pierwszy zdiagnozowane. Często ustępuje ona po porodzie, chociaż może też utrzymywać się później. Wtedy możemy ją określić jako cukrzycę ujawnioną w trakcie ciąży. Zazwyczaj cukrzyca ciążowa ma łagodniejszy przebieg i niższe ryzyko komplikacji niż cukrzyca przedciążowa. Do walki z nią wystarcza sama zmiana diety (w poważniejszych sytuacjach podaje się insulinę).
Do pojawienia się cukrzycy ciążowej dochodzi najczęściej w drugiej połowie ciąży, nie ma więc ona zwykle wpływu na powstawanie wad embrionalnych czy wczesne poronienia. Możliwe jest jednak wystąpienie pewnych powikłań:
– u matki: nadciśnienie tętnicze, wielowodzie, poród przedwczesny, częste zakażenia układu moczowo-płciowego, poród urazowy, konieczność przeprowadzenia porodu operacyjnego, ryzyko rozwinięcia się cukrzycy po porodzie,
– u płodu: makrosomia, ryzyko urazów okołoporodowych, obumarcie wewnątrzmaciczne płodu, powikłania w okresie noworodkowym (np. niedojrzały układ oddechowy czy hipoglikemia), skłonność do otyłości w czasie dojrzewania23.
Diagnostyka cukrzycy ciążowej, podobnie jak w przypadku cukrzycy przedciążowej, polega na badaniu glikemii na czczo (na początku ciąży) oraz przeprowadzeniu oznaczeniu stężenia glukozy po obciążeniu glukozą (najlepiej wykonać test między 24 a 28 tygodniem ciąży).
Leczenie polega na jak najbardziej dokładnym uregulowaniu glikemii. Zwykle wystarczająca okazuje się zmiana diety polegająca głównie na ograniczeniu spożycia cukrów prostych. Czasami konieczne jest jednak wprowadzenie zastrzyków z insuliny. Kobiety, u których podczas ciąży pojawiła się cukrzyca, powinny być pod szczególną kontrolą lekarską podczas ciąży, ale również po porodzie. Konieczne jest przeprowadzanie regularnych badań, by określić, czy nie rozwija się „zwykła” cukrzyca24.
23, 24. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
Źródła:
– Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
– Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
– Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
– prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
– Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
– Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
– Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
– Miller, Hanretty, Położnictwo ilustrowane, Libramed, Warszawa 2000 r.
– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Autor:
Daniel
„W drugiej połowie ciąży w pełni ukształtowane jest łożysko, które pełni już wszystkie swoje funkcje. Wciąż jednak rośnie, choć ze względu na wzrost masy płodu nie jest już od niego cięższe.”
