26 tydzień ciąży to 24 tydzień życia płodowego. Trwa 6 miesiąc ciąży i jednocześnie dobiega końca jej II trymestr — nadchodzi czas na ostatnie miesiące, podczas których płód i kobieta, przygotowują się do porodu. Powoli dojrzewa układ oddechowy dziecka, dzięki któremu będzie ono zdolne do samodzielnego życia poza organizmem matki. Jego ciało przybierze jeszcze na wadze i nieco urośnie, a dzięki treningowi połykania oraz ćwiczeniom mięśni poradzi sobie ze ssaniem piersi czy chwytaniem różnych przedmiotów. Oczy płodu mogą się już otwierać. Na samym końcu II trymestru kobieta może czuć się coraz bardziej zmęczona i ociężała. Dzieje się tak ze względu na duży brzuch i związane z zaawansowaną ciążą dolegliwości jak zadyszka, puchnięcie stóp czy problemy trawienne. Zobacz, jak odróżnić skurcze Braxtona-Hicksa od porodowych, radzić sobie z bólem żeber czy nieprzyjemnym swędzeniem skóry. Sprawdź też, jak rozpoznać cholestazę lub objawy innych chorób związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem wątroby.
- Jak rozwija się płód w 26 tygodniu ciąży?
- Zobacz jak wygląda płód w 26 tygodniu ciąży?
- Jak rozwijają się oczy oraz wzrok płodu?
- Objawy w 26 tygodniu ciąży
- Cholestaza ciążowa: na czym polega, jak ją rozpoznać i leczyć?
- Jakie inne choroby wątroby występują tylko podczas ciąży?
Jak rozwija się płód w 26 tygodniu ciąży?
26 tydzień ciąży to 24 tydzień życia płodowego, którym zakończymy II trymestr ciąży. Trwa nadal 6 miesiąc życia płodowego. W ciągu I trymestru powstały podstawowe struktury zarodka, a potem płodu. Podczas II trymestru płód intensywnie rósł i nabierał masy — poszczególne narządy i układy dojrzewały i podejmowały swoje funkcje.
W 26 tygodniu ciąży w pełni wykształcone są:
– rdzeń kręgowy,
– oczy,
– aparat węchowy,
– serce,
– przewód pokarmowy,
– wątroba,
– układ moczowy,
– układ rozrodczy,
– twarz,
– kończyny.
W ostatniej fazie rozwoju znajdują się mózg, aparat słuchowy oraz układ oddechowy1.
Gdyby w tym momencie doszło do porodu, płód miałby już spore szanse na przeżycie poza organizmem matki. Po zakończeniu tego tygodnia wzrosną one jeszcze bardziej, ponieważ płuca będą o wiele bardziej dojrzałe2. Trwa już stadium woreczkowe rozwoju płuc, podczas którego powstają woreczki pęcherzykowate3. Komórki wyściełające płuca wytwarzają surfaktant, którego zadaniem jest pokrywanie pęcherzyków powietrza cienką powłoką, pozwalającą na obniżenie napięcia powierzchniowego. Zapewnia to odpowiednią elastyczność pęcherzyków, która będzie niezbędna przy pierwszym oddechu dziecka — wdech powinien spowodować odpowiednie rozszerzenie się pęcherzyków, z kolei przy wydechu nie mogą się one zapadać. Ponieważ dzieci urodzone przedwcześnie mogą nie wytworzyć jeszcze wystarczającej ilości surfaktantu, konieczne może być podanie matce przed porodem zastrzyku ze sterydów, które pomogą w jego produkcji. W niektórych przypadkach stosuje się też opryskiwanie płuc sztucznym surfaktantem4.
Pod koniec II trymestru płód ma już prawie prawidłowe proporcje.
Jest jeszcze dość szczupły, dlatego podczas ostatnich miesięcy spędzonych w macicy będzie intensywnie przybierał na wadze — przy porodzie może ważyć nawet 4 razy więcej niż teraz5. Będzie to efektem gromadzenia tkanki tłuszczowej, ale też rozwoju mięśni i dalszego wzrostu. Ze zwiększeniem wagi musi poradzić sobie kręgosłup płodu, dlatego nabiera elastyczności i staje się stopniowo coraz mocniejszy6. W tym tygodniu płód zaczyna też ponownie intensywnie rosnąć7.
Większe wymiary płodu powodują, że ma on o wiele mniej miejsca w macicy niż jeszcze parę tygodni temu. Na tym etapie ciąży przemieszczanie się dziecka może być czasem widoczne przez powłoki brzuszne, prawdopodobnie jego ruchy będzie mógł poczuć np. partner kobiety. Możliwe jest też usłyszenie bicia serca po przyłożeniu ucha do brzucha ciężarnej8.
1. Miller, Hanretty, Położnictwo ilustrowane, Libramed, Warszawa 2000 r.
2. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
3. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
4. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
5, 6. Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
7, 8. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
Zobacz jak wygląda płód w 26 tygodniu ciąży?
W 26 tygodniu ciąży płód ma około 23 cm długości (CRL) i waży mniej więcej 820 gramów. Jego długość stopy (FL) wynosi ok. 50 mm9. Podczas II trymestru płód intensywnie rósł, a jego poszczególne części ciała zyskały niemal prawidłowe proporcje. Głowa stanowi obecnie mniej niż 1/3 wielkości całego ciała, właściwą długość osiągnęły kończyny górne oraz dolne. Skóra, dzięki gromadzeniu się tkanki tłuszczowej, jest znacznie mniej pomarszczona niż parę tygodni temu, ma też czerwonawy odcień — nie jest już przezroczysta. Całe ciało nieco się zaokrągliło, a kończyny mogą być zgięte.
W ciągu tego trymestru ukształtowały się rysy twarzy płodu. Narządy zmysłów znajdują się na swoim miejscu — oczy przesunęły się na przód twarzy, a uszy na odpowiednią wysokość po obu stronach głowy. Powieki są już rozdzielone i oczy mogą się otwierać. Otwierają się również usta, ponieważ płód połyka płyn owodniowy czy wkłada do nich kciuka.
Na głowie zauważyć możemy stosunkowo długie włosy, widzimy też brwi i rzęsy, a także dobrze uformowane paznokcie. Ciało pokrywa meszek płodowy i maź płodowa.
9. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
Jak rozwijają się oczy oraz wzrok płodu?
Około 26 tygodnia ciąży kończy się proces kształtowania się oczu płodu. Rozdzielają się powieki i dziecko może zacząć otwierać i zamykać oczy. Jak rozwijał się też ważny narząd?
– Około 4 tygodnia rozwoju w czaszkowych fałdach nerwowych pojawiają się bruzdy oczne.
– Następnym etapem jest pojawienie się pęcherzyków ocznych. Stopniowo wzrastają, a ich połączenia z przodomózgowiem ulegają zwężeniu, na skutek czego powstają szypuły oczne.
– Warstwa komórek powierzchniowych ulega pogrubieniu, tworząc płytki soczewkowe, będące zalążkami soczewek.
– W miarę rozwoju struktur, pęcherzyki soczewki ulegają zamknięciu w jamie tzw. kubków ocznych — na ich powierzchni oraz wzdłuż szypuł ocznych tworzą się szczeliny siatkówkowe, z których rozwiną się odpowiednie naczynia krwionośne.
– Ważnym momentem jest powstanie pierwotnego nerwu wzrokowego, który tworzy się poprzez otoczenie i zamknięcie naczyń ciała szklistego przez połączenie się brzegów szczeliny siatkówkowej. Część naczyń ciała szklistego ulega zanikowi, inne przetrwają w formie tętnicy oraz żyły środkowej siatkówki.
– Ze ścian tzw. kubka ocznego powstaje siatkówka, składająca się z nabłonka barwnikowego oraz siatkówki nerwowej, przedzielonych przestrzenią śródsiatkówkową, która zaniknie przed porodem. Powstaje gruby nabłonek nerwowy oraz siatkówka nerwowa — to właśnie ona zawiera fotoreceptory, czyli czopki i pręciki, a także ciała komórkowe neuronów.
– Jama szypuły wzrokowej zamyka się, a z coraz dłuższych aksonów komórek zwojowych powstaje nerw wzrokowy. Mielinizacja włókien nerwu wzrokowego to długi proces, rozpoczynający się w późnym okresie płodowym, a kończący dopiero po porodzie (ok. 10 tygodni po nim).
– Komórki, które otaczają kubek oczny, dzielą się na twardówkę oraz naczyniówkę, a na brzegu kubka ocznego powstają wyrostki rzęskowe.
– Poprzez wrastanie brzegu kubka ocznego do jego wnętrza i częściowemu pokryciu soczewki, tworzy się tęczówka. Rozwija się mięsień rozwieracz i zwieracz źrenicy.
– W obrębie kubka ocznego dochodzi do powstania ciała szklistego, które składa się z przezroczystego, przypominającego żel płynu szklistego.
– Powstaje przednia oraz tylna komora oka, komórki różnicują się w nabłonki rogówki oraz spojówki. Tworzy się źrenica, dzięki której możliwa jest komunikacja między tylną i przednią komorą oka10.
Od czego zależy kolor tęczówki i kiedy się kształtuje?
Tęczówka to umięśniona przednia część błony naczyniowej oka, osłonięta z zewnątrz przezroczystą rogówką, która pełni funkcje ochronną. Jej zadaniem jest kontrolowanie stopnia natężenia strumienia światła, które wnika do wnętrza oka.
Pozwala też otrzymać odpowiednio ostre widzenie.
O kolorze tęczówki decyduje melanina. To brunatny barwnik, którego duże stężenie powoduje wystąpienie piwnego koloru oczu, a niewielkie — niebieskiego. Stężenie melaniny uwarunkowane jest genetycznie; kontroluje je intermedyna, czyli hormon stymulujący do pracy komórki barwnikowe.
Wiele osób nie wie jednak, że pod koniec II trymestru wszystkie płody mają niebieskawy odcień oczu, podobnie jak większość noworodków, chociaż docelowa barwa oczu związana jest z przynależnością etniczną. Ostatecznie kolor oczu ustala się jednak dopiero w ciągu pierwszych miesięcy życia.
Źródła: Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009, Czajka Adam, Pacut Andrzej, Biometria tęczówki oka, http://zbum.ia.pw.edu.pl/PAPERS/AISL2004_Teczowka_Czajka_Pacut.pdf
– Już około 6 tygodnia życia płodowego powstają powieki — łączą się około 10 tygodnia i pozostają połączone mniej więcej do końca II trymestru ciąży.
– Powstające z ektodermy powierzchniowej gruczoły łzowe u noworodków są jeszcze bardzo małe. Dlatego noworodki zaczynają łzawić podczas płaczu dopiero ok. 6 tygodnia życia11.
Ponieważ oko jest narządem dojrzewającym stosunkowo długo, zmysł wzroku jest najsłabiej rozwiniętym zmysłem podczas życia prenatalnego. Jednak już ok. 16 tygodnia rozwoju płód reaguje na światło, chociaż jego powieki pozostają zamknięte. Może np. reagować odwróceniem głowy czy innymi ruchami przy skierowaniu w stronę brzucha silnego strumienia światła. W drugiej połowie ciąży można też zaobserwować u płodu złożone ruchy gałki ocznej w różnych kierunkach12.
10. Rozwój oka na podstawie Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
11. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
12. Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
Objawy w 26 tygodniu ciąży
W 26 tygodniu ciąży dno macicy znajduje się mniej więcej 6 cm powyżej pępka, co oznacza, że odległość od spojenia łonowego wynosi ok. 26 cm13. Pod koniec II trymestru macica jest już na tyle duża, że powodować może spory ucisk na narządy układu trawiennego — dochodzi do wypchnięcia ku górze jelit oraz żołądka. Może to pogłębiać dolegliwości ze strony układu trawiennego, takie jak zgaga czy uczucie niestrawności. W przypadku niektórych kobiet może to również prowadzić do zmniejszenia apetytu, który dopisywał im w średniozaawansowanej ciąży14.
Jak radzić sobie z bólami w okolicach żeber?
Rosnąca macica sprawia, że narządy wewnętrzne są ściśnięte i napierają na klatkę piersiową. Ból czy uczucie ucisku w okolicach żeber jest zatem czymś naturalnym (o ile nie jest zbyt intensywny lub długotrwały). Nie oznacza to jednak, że nie można nieco go złagodzić.
– Najłatwiejszym sposobem jest odpoczynek w pozycji leżącej, na lewym boku. Pozwala osiągnąć stan relaksacji mięśni i rozluźnić napięte powłoki brzuszne, tym samym prowadząc do obniżenia ciśnienia w jamie brzusznej i redukcji bólu.
– Warto unikać długiego przebywania w pozycji siedzącej np. podczas pracy. Jeśli pracujemy w takiej pozycji, róbmy często przerwę na krótki spacer.
– Podczas siedzenia pamiętajmy o znalezieniu wygodnej, ergonomicznej pozycji, a także o zachowaniu właściwej postawy, która pomoże zapobiegać pogłębieniu dolegliwości bólowych.
Źródła: Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016, Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
Macica uciska również pęcherz moczowy.
Mogą przez to powrócić problemy z częstym oddawaniem moczu, a także podatność na różnego rodzaju infekcje oraz podrażnienia. Pewną nowością może być dość silny ucisk w rejonie żeber, odczuwany nawet jako ból. Ucisk na żebra bywa mocniej odczuwany np. w ciąży mnogiej bądź w przypadku kobiet o drobnej budowie ciała. Dyskomfort jest większy również przy zwiększonej ruchliwości płodu czy ułożeniu, które umożliwia uderzanie główką o przeponę i klatkę piersiową. Sytuacja ta oprócz bólu czy dyskomfortu powodować może również zadyszkę, trudności z nabraniem oddechu czy zawroty głowy15.
Około 26 tygodnia ciąży wzrasta krążenie krwi — jej objętość jest na tym etapie ok. 25% wyższa niż w przypadku kobiety niebędącej w ciąży. Wzrastać będzie rzut serca, a także opór obwodowy i ciśnienie tętnicze. Wszystkie te zmiany wzmagać mogą takie objawy jak uderzenia gorąca, zwiększona potliwość czy rumień dłoni. Zwiększona ilość płynów w organizmie wiąże się również z często występującymi w zaawansowanej ciąży opuchliznami czy obrzękami16.
Pod koniec II trymestru większość kobiet doświadcza już różnego rodzaju zmian skórnych, takich jak przebarwienia skórne czy rozstępy. Warto wspomnieć też o częstym swędzeniu skóry. Jest ono spowodowane w dużej mierze znacznym rozciąganiem się skóry, przez co staje się nieraz bardzo sucha i swędząca. Świąd opisywany jest jako nieprzyjemne subiektywne odczucie, które zmusza osobę doświadczającą go do drapania skóry czy jej pocierania — okazuje się, że ma z nim do czynienia ok. 18% ciężarnych. Zazwyczaj nie stwarza poważnego zagrożenia, choć może być objawem np. cholestazy ciążowej17.
Uwaga! Ostatni moment na zrobienie badań
Pamiętajmy, że między 21 a 26 tygodniem ciąży należy wykonać odpowiednie badania:
– obowiązkowo badanie USG, badanie moczu, badanie poziomu cukru po glukozie, badanie położnicze (wysokość dnia macicy), pomiar wagi oraz ciśnienia, monitorowanie ruchów płodu,
– zalecane: ocena pH wydzieliny pochwowej.
Źródło: www.badaniaprenatalne.pl
Wśród przyczyn świądu, oprócz zmian związanych z szybkim wzrostem macicy oraz masy ciała, wymienić można takie czynniki jak:
– nieodpowiednia higiena,
– wzmożone pocenie się,
– noszenie ubrań ze sztucznych włókien,
– w przypadku okolic płciowych np. infekcje, wzmożona wydzielina pochwowa czy niewłaściwa higiena,
– czynniki nerwowe oraz hormonalne,
– choroby skóry związane np. z grzybicą, pasożytami, alergiami,
– zażywanie niektórych leków18.
Jak rozpoznać skurcze Braxtona-Hicksa?
Skurcze Braxtona-Hicksa pojawiają się na stosunkowo wczesnym etapie ciąży, na początku są jednak niewyczuwalne. Około połowy ciąży część przyszłych mam zaczyna już je odczuwać. Pod koniec II trymestru stają się nieco silniejsze. Ich zadaniem jest przygotowanie macicy do porodu, jednak nie oznaczają, że poród się zbliża. Niestety dla kobiet będących w ciąży po raz pierwszy mogą być stresujące — nie zawsze wiadomo, jak odróżnić je od skurczy mających miejsce tuż przed porodem.
– Skurcze Braxtona-Hicksa mogą pojawiać się kilka razy dziennie i trwać kilkadziesiąt sekund.
– Nie powinny być przesadnie bolesne, powodują raczej uczucie dyskomfortu.
– Mogą dawać odczucie „twardego brzucha” lub „uchodzenia z brzucha powietrza”.
– Mogą także nasilać się przy aktywności i zmniejszać się przy odpoczynku.
– Im bardziej zaawansowana ciąża, tym częściej będą się pojawiać.
– Skurcze porodowe są silniejsze i bardziej bolesne, występują regularnie, nie ustępują.
Źródła: dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007, Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
W walce ze świądem skóry kluczowa jest odpowiednia profilaktyka, polegająca na właściwej pielęgnacji skóry oraz unikaniu czynników mogących powodować jej podrażnienie. Warto zwrócić uwagę na takie aspekty jak:
– odpowiednia, zrównoważona higiena: kąpiemy się regularnie, ale nie przesadnie często, ponieważ częste kąpiele powodują wbrew pozorom suchość skóry i wypłukiwanie jej naturalnej warstwy ochronnej,
– dbanie o odbudowę naturalnej bariery lipidowej, poprzez stosowanie specjalnych kremów nawilżających i natłuszczających (bezpiecznych dla kobiet w ciąży),
– optymalne są kąpiele trwające ok. 10-15 minut, w wodzie o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała (unikamy zwłaszcza gorącej wody), z użyciem olejków czy emulsji natłuszczających zamiast zwykłego mydła,
– podczas kąpieli najlepiej sprawdzą się kosmetyki bezzapachowe, antyalergiczne, o pH zbliżonym do 5,5,
– około 5 minut po kąpieli warto nasmarować skórę emolientami,
– kremy oraz maści nakładamy możliwie często, zwłaszcza na części ciała pozostające poza ubraniem (dłonie czy twarz); im bardziej nasilone zmiany, tym delikatniej nakładamy kosmetyki i tym cieńszą warstwę stosujemy, by nie utrudniać skórze oddychania,
– unikamy mechanicznego drażnienia skóry, nosząc przewiewne, niezbyt obcisłe ubrania z naturalnych włókien,
– unikamy także sprzyjających powstawaniu podrażnień warunków zewnętrznych np. kurz, suche powietrze, pył, dym papierosowy itp.19.
Wśród innych objawów mogących pojawić się w 26 tygodniu ciąży wymienić można m.in.:
– zaparcia, wzdęcia i gazy,
– ból dolnego odcinka pleców czy spojenia łonowego,
– wyciek siary z brodawek sutkowych,
– również problemy z pamięcią i koncentracją,
– żylaki, również żylaki odbytu,
– zwiększoną ilość wydzieliny pochwowej20.
13. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
14, 15, 16. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
17, 18, 19. Mędrzycka-Dąbrowska Wioletta, Kwiecień Katarzyna, Świąd skóry w okresie ciąży – przyczyny, profilaktyka i pielęgnacja, materiał ze strony https://journals.viamedica.pl/
20. Objawy zebrane na podstawie wszystkich źródeł
Cholestaza ciążowa: na czym polega, jak ją rozpoznać i leczyć?
Podczas ciąży organizm kobiety przechodzi wiele zmian — część z nich dotyczy również funkcjonowania wątroby. Należy odróżniać je od patologicznych zaburzeń funkcjonowania tego ważnego organu. Choroby wątroby u kobiety ciężarnej możemy podzielić na dwie grupy:
– występujące przed ciążą (najczęstsza sytuacja),
– choroby pojawiające się po raz pierwszy w trakcie ciąży (stosunkowo rzadko).
Możemy też wyróżnić choroby wątroby, które są specyficzne dla tego okresu, jak m.in.:
– niepowściągliwe wymioty ciężarnych,
– także cholestaza ciężarnych,
– zespół HELLP,
– również ostre ciążowe stłuszczenie wątroby.
Cholestaza ciężarnych zalicza się do grupy chorób wątroby, które pojawiają się jedynie w trakcie ciąży. Charakterystyczne są dla niej:
– pojawienie się w II połowie ciąży, najczęściej między 25 a 32 tygodniem ciąży (choć sporadycznie pojawia się wcześniej, nawet w I trymestrze),
– intensywny świąd, obejmujący wszystkie części ciała i nasilający się w godzinach nocnych,
– czasami dodatkowym objawem jest biegunka połączona z oddawaniem stolców tłuszczowych,
– u 10-25% chorych w ciągu kilku tygodni pojawia się żółtaczka.
W badaniach stwierdza się podwyższone stężenie kwasów żółciowych, wyższą aktywność aminotransferaz czy fosfatazy alkalicznej. Wysokość stężenia kwasów żółciowych w surowicy krwi wskazuje, czy mamy do czynienia z łagodną postacią choroby, czy też ciężką, która wiązać się może z ryzykiem powikłań, zarówno dla matki, jak i dla płodu. Konieczne jest też wykluczenie innych schorzeń np. wirusowego zapalenia wątroby.
Co może być przyczyną pojawienia się cholestazy ciężarnych?
– predyspozycje genetyczne, związane z nieprawidłowym transportem fosfolipidów przez błonę komórkową, co prowadzi do podwyższenia stężenia kwasów żółciowych,
– czynniki zewnętrzne np. nawrót cholestazy w kolejnych ciążach czy nieprawidłowa dieta,
– inne czynniki wpływające na nieprawidłowy transport żółci np. zmiany hormonalne, zwłaszcza zaburzenia metabolizmu cholesterolu.
Związany z cholestazą uporczywy świąd ustępuje zwykle samoistnie po porodzie, dlatego najczęściej stosuje się jedynie leczenie objawowe — powszechnie stosowanym lekiem jest kwas ursodeoksychylowy, który skutecznie obniża stężenia kwasów żółciowych i łagodzi świąd, pozostając jedynie w pełni bezpieczny dla płodu. Ze względu na fakt, że główne zagrożenie wiąże się z towarzyszącą nieraz cholestazie niewydolnością łożyska, konieczne jest regularne monitorowanie płodu, a w niektórych przypadkach jak najwcześniejsze zakończenie ciąży.
Wśród najważniejszych zagrożeń związanych z cholestazą ciężarnych wymieć trzeba przede wszystkim niedotlenienie okołoporodowe i — sporadycznie — zgon okołoporodowy. Dotyczy to jednak głównie przypadków ze znacznie podwyższonymi stężeniami kwasów żółciowych oraz tych, kiedy cholestaza wystąpiła na wczesnym etapie ciąży. Warto pamiętać, że cholestaza bardzo często powraca podczas kolejnej ciąży21.
21. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
Jakie inne choroby wątroby występują tylko podczas ciąży?
Inną chorobą wątroby występującą tylko podczas ciąży jest tzw. zespół HELLP. To znacznie poważniejszy stan niż cholestaza, która zazwyczaj nie stwarza dużego zagrożenia. Wśród powikłań zespołu HELLP wymienić można m.in.:
– przedwczesne odklejenie się łożyska,
– rzucawkę,
– również ostrą niewydolność nerek,
– niewydolność wątroby,
– obrzęk płuc,
– także niewydolność oddechową czy wodobrzusze.
W skrajnych przypadkach może dojść nawet do pęknięcia wątroby, będącego stanem zagrożenia życia. Płód jest narażony na niebezpieczeństwa związane z przedwczesnym odklejeniem się łożyska, niedotlenienie oraz wcześniactwo. Warto dodać, że po przejściu zespołu HELLP wzrasta prawdopodobieństwo nadciśnienia czy różnych powikłań w kolejnych ciążach.
Jak rozpoznać zespół HELLP? Najczęściej pojawia się między 27 a 36 tygodniem ciąży, a charakterystyczne objawy to m.in.:
– ból nadbrzusza, w szczególności po prawej stronie,
– ból głowy,
– także obrzęki i nagłe zwiększenie masy ciała,
– nadciśnienie tętnicze z towarzyszącym białkomoczem,
– również wymioty oraz nudności,
– ogólne osłabienie.
Rozpoznanie przebiega przede wszystkim na podstawie spełnienia podstawowych kryteriów, takich jak wystąpienie hemolizy (rozpadu krwinek czerwonych), obniżonej liczby płytek krwi oraz podwyższonego stężenia aminotransferaz. Określenie liczby płytek krwi w surowicy pozwala ocenić stopień zaawansowania choroby.
Zespół HELLP wymaga hospitalizacji, połączonej z regularnym monitorowaniem płodu, zwykle także z przetaczaniem krwi lub jej preparatów. Najskuteczniejszym leczeniem jest zakończenie ciąży. Inne metody leczenia uzależnione są od indywidualnego stanu pacjentki — czasami stosuje się np. leczenie przeciwzakrzepowe czy dializoterapię.
Kolejną chorobą wątroby występującą tylko podczas ciąży jest ostre ciążowe stłuszczenie wątroby.
To bardzo poważne schorzenie występuje na szczęście bardzo rzadko, jednak może doprowadzić nawet do zgonu kobiety bądź płodu.
Zazwyczaj pojawia się w III trymestrze ciąży (między 28 a 40 tygodniem ciąży), a jego przyczyny nie są do końca poznane. Objawy ostrego stłuszczenia wątroby mogą być skąpe lub bardzo wyraziste. Zdarza się, że przez tydzień czy dwa kobieta odczuwa mniejszy apetyt, narzeka na wymioty czy nudności, ból pod prawym żebrem czy ból głowy. Mogą pojawić się również stany gorączkowe, uczucie splątania oraz żółtaczka. Z biegiem czasu stan może się zaostrzyć, prowadząc m.in. do ostrej niewydolności nerek czy zapalenia trzustki i różnego rodzaju zakażeń.
W przypadku ostrego stłuszczenia wątroby konieczne jest możliwie szybkie zakończenie ciąży i rozpoczęcie leczenia, chociaż zazwyczaj stan ulega znacznemu polepszeniu po porodzie. Konieczne jest leczenie ewentualnych powikłań, a sporadycznie — przy braku poprawy — nawet przeszczep wątroby.
Źródła:
– Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
– Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
– prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
– Czajka Adam, Pacut Andrzej, Biometria tęczówki oka, http://zbum.ia.pw.edu.pl/PAPERS/AISL2004_Teczowka_Czajka_Pacut.pdf
– Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
– Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
– Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
– Mędrzycka-Dąbrowska Wioletta, Kwiecień Katarzyna, Świąd skóry w okresie ciąży – przyczyny, profilaktyka i pielęgnacja, materiał ze strony https://journals.viamedica.pl/
– Miller, Hanretty, Położnictwo ilustrowane, Libramed, Warszawa 2000 r.
– Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
– prof. Pietrzak Bronisław, dr n. med. Marianowski Piotr, lek. Warzecha Damian, „Ostry brzuch” w ginekologii i położnictwie, http://www.uczkin.pl/storage/files/Seminaria%202017%205%20rok/Ostry%20brzuch%20w%20po%C5%82o%C5%BCnictwie%20i%20ginekologii%205%20rok.pdf
– Pracka Daria, Pracki Tadeusz, Chronobiologia rytmu sen – czuwanie, https://www.researchgate.net/publication/299358537_Chronobiologia_rytmu_sen_czuwanie
– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Autor:
Tomek
„Około 26 tygodnia ciąży wzrasta krążenie krwi — jej objętość jest na tym etapie ok. 25% wyższa niż w przypadku kobiety niebędącej w ciąży.”
