25 tydzień ciąży to 23 tydzień życia płodowego. Trwa 6 miesiąc ciąży, powoli zbliża się koniec II trymestru. Wygląd płodu nie różni się już bardzo od wyglądu noworodka — jego powieki mogą być rozdzielone, co umożliwia otwieranie oczu, choć na razie zdarza się to rzadko. Kształtuje się rytm aktywności dobowej dziecka, może ono mieć już także preferencje odnośnie częstszego używania lewej lub prawej ręki. Przyszła mama zapewne odczuwa różne dolegliwości związane z rosnącym brzuchem — warto dowiedzieć się, jak radzić sobie z bólem pleców czy też spojenia łonowego bez pomocy farmaceutyków. Wśród często lekceważonych ciążowych dolegliwości znajduje się m.in. zespół suchego oka — zobacz, z czego wynikają te problemy i także jak w łatwy sposób można je zminimalizować. Sprawdź też, co jest najczęstszą przyczyną krwawień w II połowie ciąży i w jaki sposób rozpoznać objawy związane z nieprawidłowym ułożeniem lub przedwczesnym odklejeniem się łożyska.
- Jak rozwija się płód w 25 tygodniu ciąży?
- Jak wygląda płód w 25 tygodniu ciąży?
- Objawy w 25 tygodniu ciąży
- Problemy z łożyskiem w II połowie ciąży: łożysko przodujące
- Problemy z łożyskiem w II połowie ciąży: przedwczesne odklejenie się łożyska
Jak rozwija się płód w 25 tygodniu ciąży?
25 tydzień ciąży to 23 tydzień życia płodowego. Trwa 6 miesiąc ciąży, zbliżamy się już do końca II trymestru. W tym momencie płód posiada względną zdolność do przeżycia również poza organizmem matki. Jest to jednak uzależnione od wielu różnych czynników, takich jak dostęp do nowoczesnej aparatury medycznej i fachowej opieki, stan zdrowia płodu i zaawansowanie jego rozwoju, a także stan zdrowia matki1.
Około 25 tygodnia ciąży powstawać już mogą pierwsze woreczki pęcherzykowe — rozpoczyna się zatem kolejna po stadium kanalikowym faza rozwoju płuc, czyli stadium woreczkowe. Mniej więcej na przełomie II i III trymestru zacznie powstawać surfaktant. Jego powstanie umożliwią znajdujące się w woreczkach pęcherzykowych pneumocyty, czyli komórki nabłonka oddechowego. Dzięki surfaktantowi pęcherzyki płucne nie będą się zapadać przy wydychaniu powietrza. Aż do porodu płuca płodu wypełnia płyn owodniowy2.
Czym jest lateralizacja?
Lateralizacja, nazywana również asymetrią funkcjonalną, to jeden z ważnych aspektów rozwoju ruchowego. Można określić ją jako proces prowadzący do powstania przewagi jednej strony ciała podczas wykonywania czynności ruchowych. Kluczową rolę odgrywa zwykle lateralizacja kończyn górnych — ręka wiodąca zajmuje się wykonywaniem czynności głównej, a zadaniem ręki podporządkowanej jest zapewnienie tzw. tła ruchowego, czyli jak najlepszych warunków pracy dla ręki wiodącej.
– Takie rozwiązanie pozwala zagwarantować odpowiednią „ekonomię motoryczną”, ponieważ dominacja różnych narządów znajdujących się po tej samej stronie ciała sprzyja powstaniu dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej, płynnemu wykonywaniu czynności manipulacyjnych oraz graficznych.
– Lateralizacja może być jednorodna (prawo lub lewostronna) bądź skrzyżowana – mieszana (kiedy brak jest wyraźnej dominacji jednej z półkul mózgu).
– Lateralizacja rozpoczyna się już w życiu płodowym, jest jednak procesem wieloetapowym i długotrwałym. Między 3 a 6 miesiącem życia noworodka mamy do czynienia z tzw. symetrią zwierciadlaną ruchów, następnie można zauważyć preferowanie jednej z rąk, które słabnie między 1 a 2 rokiem życia. Około 2-3 roku życia ustala się stronność, ale jej ostateczne potwierdzenie następuje dopiero w wieku szkolnym.
– Leworęczność często uwarunkowana jest genetycznie. Istnieje też jednak leworęczność patologiczna, wynikająca z nieprawidłowości mających miejsce podczas życia prenatalnego. Może być związana np. z uszkodzeniami mózgu na skutek niewielkiego wylewu bądź niedotlenienia, a także ze zbyt wysokim stężeniem testosteronu w macicy — dlatego to płody płci męskiej częściej stają się leworęczne.
Źródła: Paczkowska Agnieszka, Szmalec Jacek, Zielonka Daniel, Wykrywanie problemów związanych z nieustaloną lateralizacją i możliwości im przeciwdziałania dla prawidłowego rozwoju dziecka, https://docplayer.pl/6148730-Wykrywanie-problemow-zwiazanych-z-nieustalona-lateralizacja-i-mozliwosci-im-przeciwdzialania-dla-prawidlowego-rozwoju-dziecka.html, Lewicka Lilianna, Lateralizacja, http://www.sp3.lubsko.pl/lewicka1.pdf, Szymankiewicz Irena, Lateralizacja i jej zaburzenia, http://www.zssjarocin.pl/publikacje-pliki/Lateralizacja-i-jej-zaburzenia.pdf
W zaawansowanej fazie rozwoju znajdują się oczy płodu.
W tym miesiącu morfologicznie zbliżone są już one do oczu osoby dorosłej, mogą też odbierać bodźce wzrokowe3. Powieki oddzielają się i możliwe jest już chwilowe otwieranie oczu pod wpływem czynników stresowych4. Również około 6 miesiąca ciąży swoją funkcję podejmuje narząd ślimakowy5. Znajdujące się w okolicy ust oraz wag nerwy stają się na tym etapie bardzo wrażliwe, co pomoże dziecku po narodzeniu w efektywnym szukaniu i ssaniu brodawki sutkowej. Równie ważną rolę spełnia połykanie płynu owodniowego, będące treningiem odruchu przełykania6.
Co ciekawe, w 6 miesiącu ciąży można zaobserwować u płodu preferencje odnośnie używania prawej lub lewej ręki. Można to uznać za element rozpoczynającego się już w życiu prenatalnym procesu lateralizacji, czyli kształtowania przewagi jednej strony ciała nad drugą, wiążącego się z dominacją lewej lub prawej półkuli mózgu7. Chociaż pewne preferencje pojawiają się już na tym etapie, ostatecznie proces lateralizacji zakończy się dopiero mniej więcej w wieku szkolnym.
Około 6 miesiąca ciąży kształtuje się rytm dobowy płodu
Nabywa on ważną zdolność przebywania w stanie aktywności oraz snu. Warto zauważyć, że na tym etapie istnieje silna współzależność pomiędzy rytmem dobowym matki oraz płodu. Rytm snu i czuwania matki wpływa na wykształcenie rytmu snu i czuwania u dziecka, natomiast rytm aktywności dziecka może też wpływać na aktywność matki np. poprzez spłycanie jej snu, powodowanie wybudzenia ze snu czy też wymuszanie drzemki podczas okresu jej normalnej aktywności8. Badania wcześniaków urodzonych w 6 miesiącu ciąży wykazały, że charakterystyczny jest dla nich dobowy rytm aktywności sen-czuwanie, w którym widać zdecydowaną przewagę snu. Podczas badania EEG zauważyć można aktywność mózgu typową dla snu, z występującym zarazem pobudzeniem okolic pnia mózgu, skutkującym wysokim napięciem mięśniowym oraz częstymi ruchami kończyn — dlatego stan taki określa się jako sen aktywny9.
Badania wykazują też, że u płodu na tym etapie rozwoju występuje już faza REM, charakteryzująca się szybkimi ruchami gałek ocznych i będąca okresem pojawiania się marzeń sennych, uczuć i wspomnień, a także momentem zapamiętywania, porządkowania i integracji informacji. Przypuszcza się, że płód może np. śnić o dźwiękach czy też znanych mu ruchach i odruchach (poruszanie kończynami, odruch ssania itp.). Możliwe, że ten rodzaj marzeń związany jest z lepszą koordynacją funkcji mózgowych, a jednocześnie z mniejszą w tym czasie aktywnością ruchową (płód jest większy i jego przestrzeń jest ograniczona). Aktywność neurologiczna w trakcie tej fazy snu to trening mózgu, który jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju10.
Około 25 tygodnia ciąży pępowina jest już gruba i mocno sprężysta
Składa się zazwyczaj z dwóch tętnic oraz żyły, a dzięki pokrywającej ją tzw. galarecie Whartona ryzyko skręcania i powstawania pętli na pępowinie jest niewielkie11.
1. Szymański Łukasz OSPPE, Embrion ludzki – pytanie o status, https://www.researchgate.net/publication/216226534_Embrion_ludzki_-_pytanie_o_status
2, 3. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
4. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
5. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
6. Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
7. Paczkowska Agnieszka, Szmalec Jacek, Zielonka Daniel, Wykrywanie problemów związanych z nieustaloną lateralizacją i możliwości im przeciwdziałania dla prawidłowego rozwoju dziecka, https://docplayer.pl/6148730-Wykrywanie-problemow-zwiazanych-z-nieustalona-lateralizacja-i-mozliwosci-im-przeciwdzialania-dla-prawidlowego-rozwoju-dziecka.html
8, 9. Pracka Daria, Pracki Tadeusz, Chronobiologia rytmu sen – czuwanie, https://www.researchgate.net/publication/299358537_Chronobiologia_rytmu_sen_czuwanie
10. Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
11. Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
Jak wygląda płód w 25 tygodniu ciąży?
W 25 tygodniu ciąży płód ma około 22 cm (CRL) i waży mniej więcej 700 gramów12. Jego proporcje są już niemal prawidłowe — głowa nie zwraca zbytnio uwagi swoją wielkością, chociaż nadal jest nieco większa niż będzie po porodzie. Płód jest coraz większy i gromadzi zapasy tkanki tłuszczowej, przez co kończyny są bardziej zgięte, a ciało nabiera okrąglejszych kształtów. Skóra wciąż pozostaje nieco pomarszczona, nie jest już jednak przezroczysta i ma czerwonawy odcień.
Palce dłoni i stóp są już dość silne, z wykształconymi paznokciami (ostatecznie formują się jeszcze paznokcie paluchów); posiadają także linie papilarne. Rysy twarzy są wyraźnie ukształtowane, powieki mogą być na tym etapie rozdzielone, jednak oczy otwierają się jeszcze rzadko i tylko na chwilę.
Ciało płodu pokrywa meszek płodowy oraz maź płodowa, a włosy na głowie są już dość długie. Dobrze widoczne są brwi oraz rzęsy. Płód jest nieco mniej ruchliwy niż parę tygodni temu, ponieważ ma zdecydowanie mniej przestrzeni. Wykonuje jednak wiele złożonych i skoordynowanych ruchów; poznaje swoje ciało np. dotykając dłońmi twarzy czy też kończyn dolnych.
12. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
Objawy w 25 tygodniu ciąży?
W 25 tygodniu ciąży dno macicy znajduje się mniej więcej w połowie odległości pomiędzy pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym mostka, czyli ok. 5 cm powyżej pępka. Oznacza to, że odległość od spojenia łonowego wynosi ok. 25 cm13.
Pod koniec II trymestru ciąży większość kobiet odczuwa już bóle w dolnym odcinku pleców (okolice lędźwiowe i krzyżowe), bóle bioder czy też spojenia łonowego. Są one związane z rozluźnieniem więzadeł i stawów pod wpływem działania hormonów ciążowych, ze zmianą środka ciężkości ciała oraz uciskiem rosnącej macicy. Często przyszłe mamy, borykające się z nasilonym bólem, zastanawiają się nad skutecznymi sposobami jego niwelowania. Dobre efekty w przypadku umiarkowanego bólu daje aktywność fizyczna, odpoczynek czy też relaks. Warto jednak wiedzieć, jak radzić sobie z silniejszym bólem, by jednocześnie nie zaszkodzić płodowi.
Farmakologiczne leczenie bólu
Nie jest najbardziej zalecaną metodą, jednak czasem okazuje się konieczne. Za najbezpieczniejsze uznaje się leki przeciwbólowe na bazie paracetamolu. Paracetamol ma silne działanie przeciwgorączkowe i nie ma istotnego efektu przeciwzapalnego; ryzyko wystąpienia działań niepożądanych przy jego użyciu jest mniejsze niż np. w przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Badania wykazują, że nie ma działania teratogennego ani toksycznego, nie zwiększa też prawdopodobieństwa poronienia, śmierci wewnątrzmacicznej czy też porodu przedwczesnego. Mniej bezpiecznym rozwiązaniem są niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. diklofenak, ibuprofen, indometacyna czy ketoprofen) — nie powinno się ich stosować w I trymestrze oraz w III trymestrze ciąży, a w II trymestrze tylko w uzasadnionych przypadkach i pod ścisłą kontrolą lekarza. Kwas acetylosalicylowy, metamizol czy opioidowe leki przeciwbólowe to substancje, których stosowanie podczas ciąży może nieść ze sobą duże ryzyko — sięga się po nie sporadycznie, w wyjątkowych sytuacjach14.
Niefarmakologiczne leczenie bólu
Istnieje wiele różnych metod niefarmakologicznego leczenia bólu, które są w pełni bezpieczne dla płodu i wykazują dużą skuteczność w niwelowaniu dolegliwości bólowych np. dolnego odcinka pleców. Zaliczyć można do nich m.in. fizykoterapię, masaż, akupunkturę czy też trening oddechowy.
Jak radzić sobie z bólem? Niefarmakologiczne metody
– Trening oddechowy: dzięki zastosowaniu odpowiednich technik oddechowych możliwe jest skuteczne redukowanie bolesnego napięcia mięśni oraz osiągnięcie stanu relaksacji. Dodatkowym efektem jest redukcja lęku oraz poprawa samopoczucia psychicznego.
– Akupunktura: polega na nakłuwaniu specjalnymi cienkimi igłami ściśle określonych punktów na ciele. Działanie to pozwala na zmniejszenie transmisji bólu; sprawdza się m.in. przy bólach pleców, bólu głowy czy też uciskaniu nerwów obwodowych.
– Fizykoterapia: szczególnie przydatna okazuje się przy wysokim napięciu mięśniowym oraz nieprawidłowej postawie, która zwiększa dolegliwości bólowe. Obejmować może takie zabiegi jak np. specjalne masaże, ćwiczenia kinezyterapeutyczne bądź terapię termiczną (ciepłem lub zimnem).
– Masaż: ma silne działanie relaksujące, pomaga też w zmniejszeniu napięcia mięśniowego.
– Aromaterapia: ma silne działanie relaksujące i sedacyjne, co oznacza, że pomaga zmniejszyć napięcie i lęk, zmniejsza aktywność ośrodkowego układu nerwowego.
– Zanurzenie w ciepłej wodzie: zapewnia efekt relaksacji oraz łagodzenie intensywności bólu.
Źródło: prof. dr hab. Jan Kotarski, prof. dr hab. Jan Dobrogowski, prof. dr hab. Ryszard Poręba, prof. dr hab. Andrzej Skręt, prof. dr hab. Marek Spaczyński, prof. dr hab. Jerzy Wordliczek, dr n. farm. Jarosław Woroń, dr n. med. Jacek Tomaszewski, Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://www.ptgin.pl/
Wśród ciążowych dolegliwości, które często pojawiają się w II trymestrze i mogą trwać do końca ciąży, warto wymienić zespół suchego oka. Jego objawy nie są zazwyczaj bardzo uciążliwe, więc często bywają lekceważone — tymczasem można łatwo zminimalizować te dolegliwości.
Zespół suchego oka charakteryzują takie objawy jak m.in.:
– pieczenie oczu,
– uczucie suchości w oczach lub uczucie ciała obcego czy „piasku”,
– także światłowstręt,
– nadmierne łzawienie oczu,
– chwilami zamglone widzenie,
– również uczucie zmęczenia oczu i ich „ciężkości”.
Objawy te nasilają się pod koniec dnia, a także w określonych warunkach np. wiatr, pył, klimatyzowane lub suche pomieszczenia itp.15.
W trakcie ciąży organizm kobiety ulega wielu przemianom — także funkcjonowanie narządu wzroku nie pozostaje na nie obojętne. Z powodu zmian hormonalnych zmieniają się ilość oraz skład tzw. filmu łzowego, zmienia się też ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz pole widzenia. Film łzowy, który pełni funkcję ochronną, a także nawilża oko i dostarcza mu niezbędnych substancji odżywczych, może nie funkcjonować teraz prawidłowo. Wiąże się to często:
– z niewłaściwą budową warstwy tłuszczowej filmu łzowego, co sprzyja zbyt szybkiemu parowaniu łez,
– ze zbyt małą ilością wodnej warstwy filmu łzowego16.
Na szczęście nieprzyjemne objawy związane z zespołem suchego oka można łatwo złagodzić, sięgając po specjalne nawilżające krople do oczu, nazywane czasem „sztucznymi łzami”.
W drugiej połowie ciąży kobiety często mają duży apetyt. Ze względu na możliwe problemy trawienne (niestrawność, zgaga czy zaparcia) warto spożywać posiłki w małych porcjach. Niezwykle ważne jest też odpowiednie nawodnienie organizmu — ciąża to stan sprzyjający zatrzymywaniu wody, a tym samym m.in. powstawaniu obrzęków i uczuciu ciężkości. Dobrze jest zwrócić uwagę na ograniczenie spożycia sodu, który znajduje się przede wszystkim w soli kuchennej — unikamy więc słonych przekąsek czy też intensywnego solenia potraw. Co ciekawe, wiele sodu znajduje się też w takich produktach jak np. fasola z puszki, szparagi czy też pikle. Pamiętajmy, że sód zwiększa zatrzymywanie wody w organizmie, maksymalizując tym samym niektóre ciążowe dolegliwości17. Pod koniec II trymestru ciąży warto też ograniczyć spożycie cukrów prostych — właśnie teraz zwiększa się ryzyko rozwinięcia się cukrzycy ciężarnych.
Na tym etapie ciąży w przypadku niektórych kobiet może już powrócić problem częstego oddawania moczu — macica jest na tyle duża, że pomimo uniesienia się na początku II trymestru znów uciska pęcherz. Często zdarza się również lekkie nietrzymanie moczu (zwłaszcza wysiłkowe). W zaawansowanej ciąży możemy mieć wątpliwości, czy wyciekający płyn jest moczem, czy też płynem owodniowym. Pamiętajmy, że płyn owodniowy wypływa dość mocnym strumieniem, bądź też sączy się powoli, ale w ciągły sposób18. Wyciek moczu jest chwilowy, a strumień zwykle nie jest silny. Jeżeli podejrzewamy wyciek płynu owodniowego, szybko skontaktujmy się z lekarzem.
W 25 tygodniu ciąży większość przyszłych mam odczuwa już wyraźne i regularne ruchy płodu. W przypadku ich braku należy skonsultować się z lekarzem. Jednocześnie nie warto przesadnie się niepokoić — zazwyczaj taka sytuacja spowodowana jest specyficznym ułożeniem łożyska. Lekarz jednak przeprowadzi badanie USG i sprawdzi, czy wszystko jest w porządku19.
Wśród innych objawów charakterystycznych dla 25 tygodnia ciąży wymienić można m.in.:
– żylaki,
– żylaki odbytu,
– również przebarwienia skórne (ostuda, kresa ciemna, ciemnienie znamion czy też blizn),
– rozstępy,
– omdlenia i zawroty głowy,
– zespół cieśni nadgarstka,
– także duszności i zadyszka,
– szybkie rośnięcie włosów i paznokci,
– duża ilość wydzieliny pochwowej,
– również problemy z pamięcią i skoncentrowaniem się20.
13. J.w.
14. prof. dr hab. Jan Kotarski, prof. dr hab. Jan Dobrogowski, prof. dr hab. Ryszard Poręba, prof. dr hab. Andrzej Skręt, prof. dr hab. Marek Spaczyński, prof. dr hab. Jerzy Wordliczek, dr n. farm. Jarosław Woroń, dr n. med. Jacek Tomaszewski, Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://www.ptgin.pl/
15, 16. Langwińska-Wośko Ewa, Czy kobiety w ciąży płaczą?, https://www.termedia.pl/f/f/8c009731e50aed9e0d4502e6e96935a2.pdf
17, 18. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
19. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
20. Objawy zebrane na podstawie wszystkich źródeł
Problemy z łożyskiem w II połowie ciąży: łożysko przodujące
Kiedy w drugiej połowie ciąży pojawia się krwawienie, bardzo często okazuje się być związane z problemami z łożyskiem. Najczęściej mamy do czynienia z:
– łożyskiem przodującym,
– odklejeniem się łożyska.
O łożysku przodującym mówimy w przypadku zakrywania przez łożysko wewnętrznego ujścia szyjki macicy: całkowicie lub tylko częściowo. Warto pamiętać, że w pierwszej połowie ciąży nisko położone łożysko nie jest niczym niepokojącym — zazwyczaj podczas powiększania się macicy unosi się ono do góry. Co więcej, łożysko przodujące utrzymujące się pod koniec drugiego i na początku trzeciego trymestru też nie musi zakończyć się krwawieniem. Wymaga jednak zachowania szczególnej ostrożności21.
W zależności od dokładnego położenia łożyska możemy wyróżnić łożysko:
– centralnie przodujące,
– częściowo przodujące,
– brzeżnie przodujące,
– niskoschodzące22.
Istnieje wiele czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia u kobiety łożyska przodującego. Są to m.in.:
– bycie tzw. liczną wieloródką,
– palenie papierosów,
– również wady płodu,
– ciąża wielopłodowa,
– łożysko przodujące w poprzedniej ciąży,
– także cięcie cesarskie (a zwłaszcza kilka cięć cesarskich) w wywiadzie23.
Do rozpoznania łożyska przodującego dochodzi podczas badania USG przeprowadzanego w II połowie ciąży, chociaż już wcześniej można określić ryzyko wystąpienia tego zjawiska. Jednak pierwszym klinicznym objawem jest dopiero krwawienie — najczęściej pojawia się około 32-34 tygodnia ciąży. Najbardziej poważnym symptomem jest silny krwotok związany z przedwczesnym odklejeniem się łożyska. Warto pamiętać, że krwawienia związane z łożyskiem przodującym są zwykle bezbolesne, często zdarzają się wieczorem lub w nocy. Nie można ich lekceważyć, ponieważ ich nasilenie z reguły wzrasta wraz z rozwojem ciąży24.
W przypadku stwierdzeniu w USG łożyska przodującego, ale przy braku objawów w postaci krwawień, zwykle wystarczająca okazuje się częsta kontrola i regularne przeprowadzanie badań ultrasonograficznych. Zazwyczaj konieczny jest oszczędzający tryb życia, unikanie aktywności fizycznej i stosunków płciowych. Jeżeli stan ten utrzyma się do ok. 36 tygodnia ciąży, prawdopodobnie konieczny będzie poród przez cesarskie cięcie25. Natomiast w przypadku wystąpienia objawów w postaci krwawienia często konieczna jest nawet hospitalizacja.
21. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
22, 23, 24. Kruszyński Grzegorz, Bręborowicz Grzegorz H., Łożysko przodujące – aktualny stan wiedzy, http://www.ptmp.com.pl/png/png5z4_2012/PNG54-02-Kruszynski.pdf
25. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Problemy z łożyskiem w II połowie ciąży: przedwczesne odklejenie się łożyska
Odklejenie się łożyska polega na oddzieleniu się łożyska od ściany macicy zbyt wcześnie, czyli zanim dojdzie do zakończenia ciąży. Jest to bardzo poważny stan, charakteryzujący się m.in.:
– silnym bólem brzucha,
– zwiększonym napięciem macicy,
– krwawieniem ciemną krwią (zdarza się, że nie występuje lub jest skąpe),
– bladością kobiety,
– także uczuciem niepokoju i lęku,
– dużym spadkiem ciśnienia tętniczego,
– również objawami niedotlenienia występującymi u płodu26.
Rozpoznanie odklejenia się łożyska możliwe jest na podstawie wywiadu i stwierdzenia charakterystycznych objawów. Nie zawsze jest ono widoczne podczas badania USG, choć często można stwierdzić obecność krwiaka, zlokalizowanego między ścianą macicy a matczyną powierzchnią łożyska.
Pamiętajmy, że jest to stan niosący ze sobą poważne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu:
– matka: wstrząs hipowolemiczny związany z krwawieniami z niewielkich naczyń krwionośnych, zaburzenia krzepliwości krwi, także udar maciczno-łożyskowy,
– płód: niedotlenienie płodu, wewnątrzmaciczne obumarcie płodu27.
Istnieje kilka stopni oddzielenia łożyska, z których pierwszy nie stwarza poważnego zagrożenia, a najwyższy wymaga natychmiastowej interwencji operacyjnej. Dlatego tak ważna jest szybka diagnostyka i podjęcie odpowiednich działań.
Jakie czynniki mogą wpływać na przedwczesne odklejenie się łożyska?
– przedwczesne oddzielenie się łożyska w poprzedniej ciąży,
– palenie papierosów,
– stosowanie leków naskurczowych,
– niedobór kwasu foliowego,
– wady macicy, mięśniaki, zmiany degeneracyjne czy też naczyniowe,
– urazy w okolicy brzucha,
– ucisk żyły głównej dolnej lub jej całkowite zamknięcie,
– także nagły wzrost ciśnienia krwi w naczyniach, powodujące dostanie się krwi między łożysko a macicę,
– nagłe odpłynięcie znaczącej ilości płynu owodniowego,
– również choroby nerek czy też nadciśnienie w ciąży28.
W przypadku odklejenia się łożyska kluczowy jest stopień zaawansowania problemu. Jeżeli jest ono nieznaczne, kobieta zwykle może pozostać w domu po kilkudniowej obserwacji w szpitalu. Natomiast znaczne odklejenie łożyska wymaga szybkiego zakończenia ciąży, zwykle poprzez cesarskie cięcie29.
Czym jest „ostry brzuch”?
Tak zwany zespół ostrego brzucha to zespół charakterystycznych objawów wynikających z choroby narządów jamy brzusznej. Specyficzne jest nagłe pojawienie się objawów oraz fakt, że mogą stanowić nawet zagrożenie życia. „Ostry brzuch” to jeden z objawów przedwczesnego odklejenia się łożyska, ale też innych chorób, mogących przytrafić się kobiecie w ciąży. Warto umieć go rozpoznać.
Przy takich objawach nigdy nie zwlekajmy z wizytą u lekarza lub nawet z wezwaniem pogotowia:
– silny ból brzucha, stopniowo się nasilający,
– także silne napięcie mięśni brzucha,
– objawy otrzewnowe, czyli charakterystyczne objawy rozpoznawane przez lekarza m.in. podczas badania palpacyjnego i uciskania konkretnych miejsc na brzuchu,
– zatrzymanie stolca oraz gazów,
– również wymioty,
– różne objawy ogólne np. szybkie bicie serca czy też niskie ciśnienie tętnicze.
Wśród przyczyn „ostrego brzucha” wymienić można m.in.:
– zapalenie wyrostka robaczkowego,
– ciążę pozamaciczną,
– przedwczesne odklejenie się łożyska,
– także kamicę nerkową lub zapalenie nerek,
– niedrożność jelit czy też perforację wrzodu żołądka,
– również zapalenie pęcherzyka żółciowego czy trzustki.
Źródło: prof. Pietrzak Bronisław, dr n. med. Marianowski Piotr, lek. Warzecha Damian, „Ostry brzuch” w ginekologii i położnictwie, http://www.uczkin.pl/storage/files/Seminaria%202017%205%20rok/Ostry%20brzuch%20w%20po%C5%82o%C5%BCnictwie%20i%20ginekologii%205%20rok.pdf
26, 27, 28. Szymusik Iwona, Krwawienia/krwotoki w II połowie ciąży i w czasie porodu, http://www.uczkin.pl/storage/files/seminaria/KRWAWIENIA-i-Krwotoki-na-stron%C4%99-Kliniki.pdf
29. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Źródła:
– Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
– Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
– prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
– Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
– prof. dr hab. Jan Kotarski, prof. dr hab. Jan Dobrogowski, prof. dr hab. Ryszard Poręba, prof. dr hab. Andrzej Skręt, prof. dr hab. Marek Spaczyński, prof. dr hab. Jerzy Wordliczek, dr n. farm. Jarosław Woroń, dr n. med. Jacek Tomaszewski, Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://www.ptgin.pl/
– Kruszyński Grzegorz, Bręborowicz Grzegorz H., Łożysko przodujące – aktualny stan wiedzy, http://www.ptmp.com.pl/png/png5z4_2012/PNG54-02-Kruszynski.pdf
– Langwińska-Wośko Ewa, Czy kobiety w ciąży płaczą?, https://www.termedia.pl/f/f/8c009731e50aed9e0d4502e6e96935a2.pdf
– Lewicka Lilianna, Lateralizacja, http://www.sp3.lubsko.pl/lewicka1.pdf
– Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
– Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
– Paczkowska Agnieszka, Szmalec Jacek, Zielonka Daniel, Wykrywanie problemów związanych z nieustaloną lateralizacją i możliwości im przeciwdziałania dla prawidłowego rozwoju dziecka, https://docplayer.pl/6148730-Wykrywanie-problemow-zwiazanych-z-nieustalona-lateralizacja-i-mozliwosci-im-przeciwdzialania-dla-prawidlowego-rozwoju-dziecka.html
– prof. Pietrzak Bronisław, dr n. med. Marianowski Piotr, lek. Warzecha Damian, „Ostry brzuch” w ginekologii i położnictwie, http://www.uczkin.pl/storage/files/Seminaria%202017%205%20rok/Ostry%20brzuch%20w%20po%C5%82o%C5%BCnictwie%20i%20ginekologii%205%20rok.pdf
– Pracka Daria, Pracki Tadeusz, Chronobiologia rytmu sen – czuwanie, https://www.researchgate.net/publication/299358537_Chronobiologia_rytmu_sen_czuwanie
– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
– Szymankiewicz Irena, Lateralizacja i jej zaburzenia, http://www.zssjarocin.pl/publikacje-pliki/Lateralizacja-i-jej-zaburzenia.pdf
– Szymański Łukasz OSPPE, Embrion ludzki – pytanie o status, https://www.researchgate.net/publication/216226534_Embrion_ludzki_-_pytanie_o_status
– Szymusik Iwona, Krwawienia/krwotoki w II połowie ciąży i w czasie porodu, http://www.uczkin.pl/storage/files/seminaria/KRWAWIENIA-i-Krwotoki-na-stron%C4%99-Kliniki.pdf
Autor:
Marcin
„Do rozpoznania łożyska przodującego dochodzi podczas badania USG przeprowadzanego w II połowie ciąży, chociaż już wcześniej można określić ryzyko wystąpienia tego zjawiska.”
