37 tydzień ciąży

37 tydzień ciąży to 35 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr i 9 miesiąc ciąży. Od tego tygodnia możemy nazywać noworodka donoszonym — jest już gotowy do porodu i samodzielnego życia. Wpływa na to przede wszystkim dojrzałość układu oddechowego, a także zgromadzenie wystarczającej ilości tkanki tłuszczowej, która pozwala utrzymywać stabilną temperaturę ciała. W ostatnich tygodniach ciąży kobieta może się już spodziewać pojawienia się różnych objawów przedporodowych, jak np. odejście czopa śluzowego, znaczenie krwią bądź wypełnianie się piersi mlekiem. Warto dokładnie obserwować swoje ciało, a w razie wystąpienia regularnych, silnych skurczów czy odejścia wód płodowych — natychmiast skontaktować się z lekarzem bądź udać się do szpitala. Dowiedz się więcej na temat ciąży przenoszonej — kiedy stwarza zagrożenie dla dziecka, a kiedy nie ma powodu do niepokoju. Sprawdź, na czym polega indukcja porodu i poznaj metody jej przeprowadzania. Dobrze jest zawczasu ustalić swój stosunek do ewentualnej indukcji i swoje stanowisko zawrzeć w Planie Porodu.

1. Jak rozwija się płód w 37 tygodniu ciąży?
2. Jak wygląda płód w 37 tygodniu ciąży?
3. Objawy w 37 tygodniu ciąży
4. Co się dzieje, kiedy dziecko jest przenoszone?
5. Czym jest indukcja porodu i kiedy się ją stosuje?
6. Jakie są metody indukcji porodu?

 

Jak rozwija się płód w 37 tygodniu ciąży?

37 tydzień ciąży to 35 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr i 9 miesiąc ciąży.

Od tego tygodnia możemy już mówić o płodzie donoszonym, którego poród nie stwarzałby niemal żadnego zagrożenia. Kluczowy okazuje się tutaj rozwój układu oddechowego. Po 36 tygodniu ciąży stwierdza się zazwyczaj wystarczającą do samodzielnego oddychania ilość surfaktantu. Około 37 tygodnia ciąży rozpoczyna się też proces wchłaniania płynu płucnego, który zostaje zainicjowany przez endogenne uwalnianie amin katecholowych (neuroprzekaźniki) oraz sterydów, jak również funkcjonowanie pomp jonowych nabłonka oddechowego znajdującego się w płucach¹.

W tym tygodniu płód ma zgromadzoną sporą ilość tkanki tłuszczowej białej oraz brunatnej, dzięki czemu może zachować w miarę stabilną temperaturę ciała. W utrzymaniu odpowiedniej ciepłoty pomaga też fakt, że — w przeciwieństwie do wcześniaków — napięcie mięśniowe płodów donoszonych nie jest obniżone, zatem nie dochodzi do zwiększenia powierzchni ciała, a tym samym podwyższonej utraty ciepła m.in. drogą parowania².

Na tym etapie ciąży główka dziecka może być już wstawiona. Duże mniej prawdopodobne jest również, że zmieni ono swoją pozycję, ponieważ w macicy pozostało już naprawdę niewiele miejsca. Z tego samego powodu ruchy płodu w ostatnich tygodniach są mniej częste, jednak mogą być silne, a nawet bolesne dla matki³.

1, 2. Baumert Małgorzata, Łukomska Agnieszka, Krzych Łukasz J., Magnucki Jacek, Pacula Małgorzata, Zaburzenia w okresie adaptacyjnym noworodków urodzonych „blisko terminu porodu”, http://journals.viamedica.pl
3. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016

 

Jak wygląda płód w 37 tygodniu ciąży?

W 37 tygodniu ciąży płód ma ok. 35 cm (CRL), a jego masa ciała wynosi mniej więcej 2950 gramów⁴. Ze względu na zgromadzenie sporej ilości tkanki tłuszczowej, jego ciało jest stosunkowo zaokrąglone, a twarz gładka, czasem nawet lekko pucołowata. Podczas czuwania płód może mieć otwarte oczy, które zwykle są niebieskie — ich barwa może jednak ulec zmianie po porodzie.

Głowa dziecka stanowi mniej więcej ¼ jego całej wielkości. Możemy zazwyczaj zaobserwować na niej dość długie włosy. Ze względu na swoją wielkość płód musi pozostawać w mocno skulonej pozycji, z podkurczonymi kończynami. Jego ciało pokrywa coraz mniejsza ilość mazi płodowej, a meszek płodowy — lanugo — niemal całkiem już zaniknął. Na palcach stóp i dłoni widzimy długie paznokcie.

4. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009

 

Objawy w 37 tygodniu ciąży

W 37 tygodniu ciąży dno macicy przestaje się unosić. Jeżeli rodzimy po raz pierwszy, bardzo możliwe, że dno macicy nawet się opuściło. Obniżenie brzucha świadczy zazwyczaj o wstawieniu się główki płodu. To znak, że dziecko jest gotowe na poród i może on nastąpić niedługo. Ze wstawieniem się główki płodu związane jest zmniejszenie ucisku na klatkę piersiową czy narządy układu trawiennego. Wiele kobiet odczuwa więc wyraźną ulgę — mogą ustąpić problemy ze złapaniem oddechu, ból żeber czy dokuczliwa zgaga. Jednocześnie obniżona główka dziecka uciska pęcherz, powodując jeszcze silniejsze parcie na mocz. Może też stać się przyczyną dyskomfortu oraz dolegliwości bólowych w okolicach miednicy⁵.

Ostatnie tygodnie ciąży to czas, kiedy kobieta może być bardzo zmęczona.

Niemal wszystkie ciążowe dolegliwości związane z zaawansowaną ciążą są teraz najbardziej nasilone. Do tego dochodzi stres związany z porodem, ociężałość oraz problemy ze snem. Warto wyrobić sobie nawyk krótkiego drzemania w ciągu dnia. Wielu przyszłym mamom przydaje się to po porodzie, kiedy noworodek uniemożliwia przespanie całej nocy.

Około 37 tygodnia ciąży urodzić możemy niemal w każdej chwili — dziecko jest już donoszone i gotowe do przyjścia na świat. Skurcze Braxtona-Hicksa są silniejsze, jednak nie powodują skracania i rozwierania szyjki macicy. Pamiętajmy, że prawdziwe skurcze porodowe charakteryzować się będą regularnością, narastającą częstotliwością i intensywnością. Są też zazwyczaj zdecydowanie bardziej bolesne⁶.

Możemy też zauważyć dużą ilość gęstej, śluzowatej wydzieliny, w której może znajdować się niewielka ilość krwi. Prawdopodobnie to odejście czopa śluzowego, który podczas ciąży chronił macicę przed infekcjami, zamykając wejście do szyjki macicy. Czop śluzowy może odejść nawet kilkadziesiąt dni przed porodem, ale też zaledwie kilka dni przed nim. Charakterystyczne dla ostatnich tygodni czy dni przed porodem jest również tzw. znaczenie krwią — ze względu na zmiany zachodzące w szyjce macicy, możemy czasem zaobserwować podbarwione krwią plamienie⁷.

W 37 tygodniu ciąży, z powodu wysokiego stężenia hormonów ciążowych, piersi niektórych przyszłych mam stają się wyjątkowo obrzmiałe, a nawet wypełniają się mlekiem⁸. Czasami niedługo przed porodem pojawić się może biegunka⁹.

Pamiętajmy! Jeżeli ruchy płodu są słabsze lub nie wyczuwamy ich przez dłuższy czas, czujemy silny ból w krzyżu połączony ze skurczami, dojdzie do odejścia wód płodowych lub poczujemy silną potrzebę parcia — natychmiast skontaktujmy się z lekarzem lub udajmy się do szpitala.

5. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
6. 7. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
8. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
9. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007

 

Co się dzieje, gdy dziecko jest przenoszone?

Chociaż do planowanego terminu porodu pozostało jeszcze kilka tygodni, warto już teraz dowiedzieć się, co się dzieje, kiedy dziecko nie urodzi się w terminie. Istnieje kilka określeń związanych z taką sytuacją:

– kiedy ciąża trwa dłużej niż 40 tygodni, możemy nazwać ją „ciążą po dacie porodu”,

– w przypadku ciąży trwającej ponad 42 tygodnie mówimy o „ciąży po terminie”,

– czasem spotykamy się z takim określeniem jak „ciąża przenoszona” czy przedłużona. Możemy użyć go, kiedy skończy się 42 tydzień trwania ciąży bądź jej 294 dzień¹⁰.

Warto dokonać istotnego rozróżnienia na przenoszenie biologiczne oraz przenoszenie rzeczywiste. W pierwszym przypadku przedłużony jest czas trwania ciąży, nie stwierdza się jednak u noworodka cech przenoszenia. Przy przenoszeniu rzeczywistym mamy do czynienia z różnego rodzaju objawami przenoszenia. Mogą one uwidocznić się po porodzie, lecz również w jego trakcie¹¹.

Trudno jest oszacować dokładnie, jaka ilość dzieci rodzi się po terminie — istnieją spore rozbieżności pomiędzy danymi pochodzącymi z różnych źródeł. Generalnie wysokość ciąż po terminie szacuje się na ok. 10%, a przenoszonych na ok. 5%¹².

Przyczyn opóźnienia porodu może być wiele, jednak najczęściej okazuje się, że po prostu termin porodu został wyznaczony w nieprawidłowy sposób. Nie ma zgody naukowców co do jednoznacznego określenia czynników mogących wpływać na późniejszy poród.

Wymienia się wśród nich m.in.:

– pierworodność,

– BMI równe lub większe niż 25,

– wiek ciężarnej kobiety,

– poród po terminie w przypadku wcześniejszej ciąży,

– czynniki genetyczne,

– płeć płodu (płody płci męskiej częściej niż płody żeńskie rodzą się po terminie)¹³.

Jak wygląda przenoszony noworodek?
Przenoszony noworodek może różnić się nieco wyglądem od noworodka urodzonego w terminie. Nasilenie zmian zależy m.in. od tego, o ile dłużej pozostawał w macicy. Charakterystyczne są m.in.:
– większa waga i wielkość płodu,
– w niektórych przypadkach luźna i pomarszczona skóra — ponieważ ciąża trwała dłużej, płód traktował zapasy tłuszczu jako swoje źródło energii,
– sucha, popękana czy łuszcząca się skóra, ze względu na fakt, że zanikła już niemal całkowicie ochronna maź płodowa,
– długie włosy,
– długie paznokcie — czasem płód może być nimi podrapany.
Źródło: Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009

Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że brak porodu w 40 tygodniu ciąży nie musi być powodem do niepokoju. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że urodzimy w ciągu 41 tygodnia. A nawet jeśli do tego nie dojdzie, nie zawsze musi to oznaczać zagrożenia dla płodu — chociaż oczywiście jego stan będzie wówczas starannie monitorowany. Niemniej jednak przedłużająca się ciąża zwiększa ryzyko wystąpienia różnego rodzaju nieprawidłowości. Szczególnie u płodów pozostających w macicy powyżej 42 tygodnia ciąży.

Z jakim ryzykiem może wiązać się ciąża po terminie porodu?

– Wzrasta ryzyko wystąpienia niewydolności maciczno-łożyskowej, a tym samym niedotlenienia płodu,

– występuje większe ryzyko małowodzia,

– pojawia się ryzyko makrosomii (zbyt duży rozmiar płodu) lub hipotrofii (zbyt mały rozmiar płodu),

– istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu aspiracji smółki,

– możliwe są powikłania dotyczące ciężarnej np. zwiększone ryzyko porodów zabiegowych, urazów dróg rodnych czy krwotoków¹⁴.

Co zrobić, kiedy mija wyznaczony termin, a do porodu nie dochodzi?

Można zdecydować się na postępowanie wyczekujące bądź na indukcję porodu, czyli jego sztuczne wywołanie. Każda taka sytuacja powinna zostać rozważona indywidualnie. Pod uwagę bierze się wiele czynników, takich jak m.in. stan zdrowia matki i płodu, wiek ciąży, preferencje kobiety odnośnie indukowania lub nieindukowania porodu.

W Polsce dość popularną praktyką jest hospitalizowanie kobiet, u których nie nastąpił poród w 40 tygodniu ciąży. Jednak konieczność prowadzenia bezwzględnego nadzoru położniczego zachodzi dopiero od 8 dnia po wyznaczonym terminie porodu. Podczas postępowania wyczekującego kluczowe staje się monitorowanie dobrostanu płodu.

Dokonuje się tego za pomocą takich badań jak:

– USG (badanie ultrasonograficzne),

– KTG (badanie kardiotokograficzne),

– ocena płynu owodniowego,

– rejestracja ruchów płodu,

– ewentualnie oksytocynowy test skurczowy czy test Manniga.

Postawę wyczekującą, polegającą na rezygnacji z aktywnego postępowania położniczego, można kontynuować do końca 42 tygodnia ciąży tyko pod warunkiem, że nie stwierdzono podczas badań wystąpienia żadnej patologii położniczej (np. niepokojące wyniki KTG czy małowodzie), oraz że brak jest istotnych obciążeń ze strony matki (np. cukrzyca czy cholestaza)¹⁵.

Czym jest zespół aspiracji smółki?
Zespół aspiracji smółki obejmuje zaburzenia oddychania, związane z przedostaniem się do dróg oddechowych płodu jego smółki, czyli pierwszego stolca.
– Zespół aspiracji smółki objawia się przez zaburzenia oddychania o różnym stopniu nasilenia, a w obrazie radiologicznym klatki piersiowej można zaobserwować zmiany.
– Do poważnych powikłań należy m.in. ciężka niewydolność oddechowa, mogąca prowadzić nawet do śmierci. Na szczęście w wielu przypadkach zespół aspiracji smółki ma łagodny przebieg.
– Chociaż smółka pojawia się w jelitach płodu już ok. 10-16 tygodnia ciąży, zespół aspiracji smółki dotyczy głownie noworodków urodzonych po 38 tygodniu ciąży — prawdopodobnie dopiero wtedy odpowiednio dojrzałe są ruchy perystaltyczne jelit.
– Do aspiracji smółki dochodzi w życiu prenatalnym lub tuż po urodzeniu. Kryterium rozpoznania zespołu jest stwierdzenie obecności smółki poniżej strun głosowych noworodka.
– Związane z aspiracją smółki zaburzenia wynikają z zablokowania górnych dróg oddechowych, a także z chemicznego zapalenia płuc, zakażenia bakteryjnego czy upośledzenia funkcji surfaktantu.
– Przedostanie się smółki do płynu owodniowego związane jest najczęściej z niedotlenieniem płodu. Dlatego kluczowa jest profilaktyka niedotlenienia. U dzieci przenoszonych wzrasta ryzyko niedotlenienia, stąd konieczność starannego monitorowania stanu płodu.
^{Źródło: Podstawy neonatologii. Podręcznik dla studentów, red. Gadzinowski Janusz, Szymankiewicz Marta, Gulczyńska Ewa, http://www.bg.ump.edu.pl/eksiazki/podstawy_neonatologii.pdf}

W celu zweryfikowania, czy postawa wyczekująca jest odpowiednim rozwiązaniem w konkretnym przypadku, ocenia się również dobrostan ciężarnej oraz przygotowanie jej dróg rodnych do porodu. Ocenie podlega przede wszystkim szyjka macicy — w położnictwie wykorzystuje się w tym celu specjalną skalę Bishopa.

– Podczas oceny szyjki macicy bierze się pod uwagę 5 różnych kryteriów — przy każdym z nich punktacja wynosi od 0 do 3 punktów bądź od 0 do 2 punktów.

– Ocenie podlega rozwarcie szyjki macicy, wyrażone w centymetrach: może mieć od 0 do 6 cm.

– Następnie oceniane jest skrócenie szyjki macicy, wyrażane w procentach: od 0-30% do 80%.

– Kolejne kryterium to lokalizacja punktu przodującego, a konkretnie jego pozycja w stosunku do linii międzykolcowej, wyrażona w centymetrach (od -3 do +2).

– Oceniana jest konsystencja szyjki macicy, która może być twarda, średnia lub miękka.

– Ostatnim ocenianym elementem jest stosunek szyjki macicy do osi pochwy (do tyłu, w osi lub do przodu)¹⁶.

Zalecany standardowy schemat postępowania przy ciąży po terminie porodu polega więc w przypadku ciąży niepowikłanej na postępowaniu wyczekującym.

Po 41 tygodniu ciąży płód jest ściśle monitorowany, a dalsze postępowanie jest uzależnione od wyników badań. Jeśli po 42 tygodniu ciąży nie stwierdzi się powikłań, w przypadku szyjki macicy gotowej do porodu można zastosować indukcję porodu. Możliwe jest również dalsze monitorowanie płodu i poziomu płynu owodniowego (jeżeli np. matka jest przeciwna indukcji). Jeżeli po 42 tygodniu ciąży stwierdzi się powikłania bądź pogorszający się stan płodu, indukcja zawsze będzie wskazana¹⁷.

Chociaż przedłużająca się ciąża nie zawsze musi wiązać się z ryzykiem, warto pamiętać, że po 42 tygodniu ciąży stopniowo wyczerpują się zapasy łożyska i spada jego wydajność. Zanika maź płodowa, przez co wiele noworodków urodzonych po terminie ma suchą i popękaną skórę¹⁸. Jeżeli dziecko nadal będzie rosło, znacznie wzrasta też ryzyko makrosomii. Znając potencjalne zagrożenia związane z rodzeniem po 42 tygodniu ciąży, warto przemyśleć swój stosunek do ewentualnej indukcji porodu, a swoje zdanie wyrazić w Planie Porodu.

10. Dr n. med. Baranowska Barbara, Otffinowska Anna, Rytm i czas porodu. Indukcja i stymulacja porodu w świetle badań naukowych, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/rytm_i_czas_porodu.pdf
11, 12, 13, 14, 15, 16, 17. Partyka Anna, Wartość metod oceny dobrostanu płodu w ciąży po wyznaczonym terminie porodu, http://pbc.gda.pl/Content/43837/doktorat%20PARTYKA%20Anna.pdf
18. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016

 

Czym jest indukcja porodu i kiedy się ją stosuje?

Indukcja porodu to inaczej sztuczne wywoływanie porodu — wtedy, kiedy akcja porodowa nie rozpoczęła się jeszcze sama w spontaniczny sposób. Indukcja dotyczy też często sytuacji, w której kobiecie odeszły wody płodowe, jednak w ciągu doby od tego zdarzenia nie pojawiły się skurcze macicy. Mniej więcej 70-80% indukcji kończy się porodem waginalnym, choć wzrasta przy nich ryzyko porodu zabiegowego¹⁹.

– Warto pamiętać, że indukcja nie jest jednym konkretnym zabiegiem, a raczej długotrwałym i skomplikowanym procesem, podczas którego przeprowadzanych jest zwykle wiele różnego rodzaju interwencji. Dlatego w przypadku ciąży po terminie zwykle zaleca się najpierw przyjęcie postawy wyczekującej — indukcja powinna być przeprowadzana tylko wtedy, gdy istnieje ryzyko powikłań bądź dobrostan płodu ulega pogorszeniu²⁰.

Kiedy więc istnieją wskazania do przeprowadzenia indukcji porodu?

Indukcja porodu to temat budzący sporo kontrowersji — w szczególności wywoływanie porodu na życzenie kobiety, czego jednak w Polsce się nie praktykuje. Główna zasada mówi, że indukcję powinno się przeprowadzać dopiero wtedy, kiedy dziecko będzie bezpieczniejsze poza organizmem matki niż w macicy, bądź też z powodu ryzyka powikłań matczynych.

Wśród wskazań związanych ze zdrowiem płodu wymienić możemy:

– przedwczesne pęknięcie błon płodowych: jeżeli doszło do niego po 37 tygodniu ciąży, bądź też gdy doszło do niego między 34 a 37 tygodniem ciąży, ale istnieją objawy infekcji wewnątrzowodniowej,

– makrosomię płodu: indukcja jest zalecana tylko po 39 tygodniu ciąży i przy przewidywanej masie płodu poniżej 4500 gramów,

– hipotrofię płodu: indukcja jest zalecana dopiero po 37 tygodniu ciąży, jeżeli nie stwierdza się objawów zagrożenia życia płodu,

– ciążę bliźniaczą: przy ciąży jednokosmówkowej dwuowodniowej (płody posiadają jedno wspólne łożysko i dwa osobne worki owodniowe) można rozważyć indukcję między 36 a 37 tygodniem ciąży, przy ciąży dwukosmówkowej (dwa osobne łożyska i dwa osobne worki owodniowe) indukcję rozważa się między 37 a 38 tygodniem ciąży; nie wykonuje się jej przy ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej jednoowodniowej (jedno wspólne łożysko i jeden wspólny worek owodniowy)²¹.

Ważną kwestią pozostają też różnego rodzaju wskazania matczyne:

– w przypadku ciąży z nadciśnieniem tętniczym zaleca się indukcję po 38 tygodniu ciąży; jeśli wystąpią dodatkowe powikłania, zakończenie ciąży jest wskazane niezależnie od czasu jej trwania,

– przy ciąży powikłanej cukrzycą istniejącą już przed ciążą zaleca się indukcję po 38 tygodniu ciąży, w przypadku cukrzycy ciążowej — po 39 tygodniu; nie dotyczy to sytuacji, gdy podejrzewa się, że płód jest zbyt duży do porodu pochwowego,

– jeżeli ciąża jest powikłana cholestazą, również można rozważyć indukcję porodu; moment jej przeprowadzenia jest uzależniony od stężenia kwasów żółciowych i waha się od ukończonego 34 tygodnia ciąży do ukończonego 38 tygodnia ciąży,

– indukcję przeprowadza się też czasem u kobiet ciężarnych powyżej 40 roku życia; jest ona wówczas zalecana po 39 tygodniu ciąży²².

W przypadku ciąży po terminie indukcja jest wskazana w momencie, kiedy prowadzone podczas postępowania wyczekującego monitorowanie płodu wykazuje, że:

– poziom płynu owodniowego jest zbyt niski,

– łożysko nie funkcjonuje prawidłowo,

– dziecko wykazuje cechy niepokoju czy znacząco spada częstotliwość jego ruchów,

– rozwój płodu zwolnił bądź się zatrzymał²³.

Nie można też zapomnieć, że istnieje sporo przeciwwskazań do indukcji porodu. Pośród nich znajdują się:

– łożysko przodujące,

– niewłaściwe położenie płodu,

– rak inwazyjny szyjki macicy,

– przebyte operacje obejmujące trzon macicy (np. klasyczne cięcie cesarskie),

– opryszczka genitalna w aktywnej fazie,

– pęknięcie macicy,

– jakiekolwiek inne przeciwwskazania do porodu pochwowego²⁴.

Zanim podejmie się decyzję o sztucznym wywoływaniu porodu, należy upewnić się, że istnieją do tego odpowiednie warunki.

– Najważniejszą kwestią jest morfologiczna i funkcjonalna dojrzałość szyjki macicy. Do oceny stanu szyjki macicy wykorzystuje się wspomnianą wyżej skalę Bishopa — należy otrzymać co najmniej 6 punktów, by móc poddać się indukcji. Taki wynik oznacza gotowość organizmu kobiety do porodu.

– Innym rozwiązaniem jest ocena stanu szyjki macicy poprzez USG przezpochwowe, jednak wciąż najpowszechniej wykorzystywaną metodą jest przy tej czynności skala Bishopa²⁵.

Jeżeli okazuje się, że szyjka macicy jest niedojrzała, jednak z pewnych względów indukcja porodu i urodzenie drogą pochwową są wskazane, można zastosować tzw. preindukcję. Jej zadaniem jest stymulowanie szyjki macicy w taki sposób, by stała się gotowa do porodu.

– Preindukcja metodami mechanicznymi polega na rozciąganiu dolnego odcinka macicy oraz szyjki macicy w sposób bezpośredni. Można wykorzystać w tym celu tzw. cewnik Foleya, czy cewnik dwubalonowy Cooka. Przeciwwskazaniem do mechanicznej preindukcji jest np. krwawienie z dróg rodnych, nisko położone łożyska, a często też pęknięcie błon płodowych.

– Drugim rozwiązaniem jest preindukcja farmakologiczna, polegająca na zastosowaniu prostaglandyn, które są dostępne m.in. w postaci żelu. Przeciwwskazaniem mogą tu być m.in. uczulenie na lek, blizny na macicy, uprzednio przebyte porody zabiegowe lub duża ilość porodów (od 6 wzwyż), dysproporcja matczyno-płodowa, łożysko przodujące, często też pęknięty pęcherz płodowy²⁶.

19, 20. J.w.
21, 22. Bomba-Opoń Dorota, Drews Krzysztof, Huras Hubert, Laudański Piotr, Paszkowski Tomasz, Wielgoś Mirosław, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące indukcji porodu, https://ptgin.pl
23. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
24, 25, 26. Bomba-Opoń Dorota, Drews Krzysztof, Huras Hubert, Laudański Piotr, Paszkowski Tomasz, Wielgoś Mirosław, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące indukcji porodu, https://ptgin.pl

 

Jakie są metody indukcji porodu?

Istnieje kilka różnych metod indukcji porodu, a wybór jednej (lub kilku) z nich powinien być starannie dopasowany do sytuacji konkretnej kobiety i do stanu płodu.

W przypadku niedojrzałej szyjki macicy przeprowadza się najpierw wspomnianą już preindukcję za pomocą metod mechanicznych lub farmakologicznych. Kiedy szyjka macicy jest gotowa do porodu, można przejść do dalszego postępowania.

Jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań jest indukcja za pomocą oksytocyny, czyli hormonu odpowiedzialnego za stymulowanie skurczów macicy. Dawka oksytocyny dostosowywana jest do konkretnej sytuacji — pod uwagę bierze się m.in. rodność, wiek ciąży czy stopień rozwarcia szyjki macicy²⁷. Oksytocyna zostaje podana poprzez wlew dożylny, a jej dawkę zwiększa się powoli, monitorując skurcze i reakcje płodu²⁸. Indukcja porodu za pomocą oksytocyny wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań, spośród których najpoważniejszym jest nadmierna stymulacja macicy, mogące spowodować niedotlenienie płodu²⁹.

Wykorzystanie prostaglandyn do indukcji porodu
Początek wykorzystywaniu prostaglandyn do indukcji porodu dało odkrycie, że po stosunku seksualnym i kontakcie z męskim nasieniem macica kurczy się i rozkurcza.
– Fizjolog i późniejszy laureat Nagrody Nobla, Ulf von Euler, doszedł do wniosku, że wspomniane skurcze macicy wywołuje substancja nazwana przez niego prostaglandyną — jest ona produkowana przez gruczoł krokowy.
– Dalsze badania potwierdziły skuteczność prostaglandyn m.in. w przyspieszeniu dojrzewania szyjki macicy do porodu. Dowiedziono też, że syntetyczne prostaglandyny wykazują znacznie dłuższą biodostępność.
– Podczas preindukcji oraz indukcji porodu wykorzystuje się kilka rodzajów syntetycznych prostaglandyn: są one stosowane w formie żelu dopochwowego lub tzw. dopochwowego systemu terapeutycznego (umieszczony w pochwie uwalnia on odpowiednie substancje).
Źródło: dr hab. n. med. Bomba-Opoń Dorota, Indukcja porodu — jak i kiedy?, http://ptg.katowice.pl/static/sites/ginekologia_2015/files/indukcja_porodu13.10.15.pdf

Kolejną metodą indukcji jest oddzielenie dolnego bieguna jaja płodowego, nazywane też „zmieceniem błon płodowych”.

Zabieg ten polega na oddzieleniu błon płodowych od ściany macicy w bezpośredni, mechaniczny sposób. Przeprowadza się go podczas badania wewnętrznego, poprzez delikatne włożenie jednego lub dwóch palców przez szyjkę macicy i wykonanie ruchów „zmiatających”. Może to spowodować dyskomfort i lekkie krwawienie u rodzącej, jednak często okazuje się skuteczne³⁰. Przypuszcza się, że zabieg powoduje z jednej strony uwalnianie endogennych prostaglandyn, z drugiej strony uwalnianie endogennej oksytocyny. Metoda ta może być wykorzystana podczas preindukcji, a przy planowanej indukcji warto zastosować ją jako pierwszą, ponieważ często pozwala na uniknięcie indukcji przy pomocy konwencjonalnych metod. Jest też z powodzeniem stosowana jako metoda wspomagająca, łączona z innymi rozwiązaniami. Ryzyko powikłań przy jej zastosowaniu jest niewielkie — zdarzają się jednak infekcje, krwawienia czy przypadkowe pęknięcia pęcherza płodowego³¹.

Bardzo często wykonywanym zabiegiem jest amniotomia, czy mechaniczne przerwanie błon płodowych.

Powoduje to uwalnianie prostaglandyn oraz oksytocyny, a tym samym stymulowanie skurczów macicy. Zabieg przeprowadza się za pomocą niewielkiego plastikowego haczyka, który wprowadza się do pochwy — nie jest to zwykle bolesne³². Trzeba jednak pamiętać o możliwych powikłaniach, takich jak m.in. wypadnięcie pępowiny, niedotlenienie płodu czy uszkodzenie płodu, ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego (przy długim porodzie stosuje się profilaktycznie antybiotyki). Przed przeprowadzeniem amniotomii sprawdza się, czy spełnione są wszystkie wymagane warunki. Odpowiedni wynik oceny szyjki macicy za pomocą skali Bishopa, zachowanie sterylności, część przodująca usytuowana ściśle we wchodzie miednicy, dokładne przeanalizowanie wyników wywiadu położniczego. Istnieje sporo przeciwwskazań do wykonania tego zabiegu. Wśród bezwzględnych wymienić można położenie miednicowe płodu, zakażenie dróg rodnych, przodowanie drobnych części płodu bądź bezwzględne wskazania do porodu przez cesarskie cięcie. Przeciwwskazaniami względnymi są np. wielowodzie, niedojrzałość szyjki macicy czy poród przedwczesny³³.

Czy poród po oksytocynie bardziej boli?
Kobiety w ciąży często mogą usłyszeć, że rodzenie po indukcji za pomocą oksytocyny jest bardziej bolesne niż w przypadku porodu spontanicznego. Istnieje wiele sprzecznych informacji na ten temat.

Czy jest zatem powód do obaw, jeśli planujemy właśnie taki sposób wywołania porodu?
– Musimy pamiętać, że podawana w szpitalu oksytocyna jest zbliżona do naturalnie produkowanego przez nasz organizm hormonu. Ciało w naturalny sposób wytwarza ją podczas porodu. Podawane dawki są zbliżone do tych, jakie organizm produkuje przy porodzie spontanicznym. Sama w sobie oksytocyna nie może sprawić, że poród będzie bardziej bolesny.
– Nazbyt silne i bolesne skurcze może wywołać podanie zbyt dużej dawki oksytocyny, jednak nie jest to częste.
– Pewnym problemem może być fakt, że przy porodzie spontanicznym skurcze mają narastające nasilenie, co pozwala kobiecie na swój sposób przygotować się na większy ból. Dlatego przy podaniu oksytocyny skurcze mogą  być postrzegane jako silniejsze.
Źródło: Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016, dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007

27. J.w.
28. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
29. Bomba-Opoń Dorota, Drews Krzysztof, Huras Hubert, Laudański Piotr, Paszkowski Tomasz, Wielgoś Mirosław, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące indukcji porodu, https://ptgin.pl
30. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
31. Bomba-Opoń Dorota, Drews Krzysztof, Huras Hubert, Laudański Piotr, Paszkowski Tomasz, Wielgoś Mirosław, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące indukcji porodu, https://ptgin.pl
32. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
33. Bomba-Opoń Dorota, Drews Krzysztof, Huras Hubert, Laudański Piotr, Paszkowski Tomasz, Wielgoś Mirosław, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące indukcji porodu, https://ptgin.pl

---

Źródła:

– Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009

– Dr n. med. Baranowska Barbara, Otffinowska Anna, Rytm i czas porodu. Indukcja i stymulacja porodu w świetle badań naukowych, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/rytm_i_czas_porodu.pdf

– Baumert Małgorzata, Łukomska Agnieszka, Krzych Łukasz J., Magnucki Jacek, Pacula Małgorzata, Zaburzenia w okresie adaptacyjnym noworodków urodzonych „blisko terminu porodu”, http://journals.viamedica.pl

– dr hab. n. med. Bomba-Opoń Dorota, Indukcja porodu — jak i kiedy?, http://ptg.katowice.pl/static/sites/ginekologia_2015/files/indukcja_porodu13.10.15.pdf

– Bomba-Opoń Dorota, Drews Krzysztof, Huras Hubert, Laudański Piotr, Paszkowski Tomasz, Wielgoś Mirosław, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące indukcji porodu, https://ptgin.pl

– Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.

– Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005

– Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009

– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016

– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007

– Partyka Anna, Wartość metod oceny dobrostanu płodu w ciąży po wyznaczonym terminie porodu, http://pbc.gda.pl/Content/43837/doktorat%20PARTYKA%20Anna.pdf

– Podstawy neonatologii. Podręcznik dla studentów, red. Gadzinowski Janusz, Szymankiewicz Marta, Gulczyńska Ewa, http://www.bg.ump.edu.pl/eksiazki/podstawy_neonatologii.pdf

---

Autor: