40 tydzień ciąży to 38 tydzień życia płodowego. Kończy się 9 miesiąc i III trymestr ciąży — w tym tygodniu wypada planowany termin porodu. Płód w ciągu życia prenatalnego przeszedł długą drogę, a teraz jest już w pełni gotowy na opuszczenia macicy. Kobieta z pewnością niecierpliwie czeka na rozpoczęcie akcji porodowej, obserwując skurcze macicy oraz zmiany zachodzące w swoim ciele. Kiedy skurcze stają się wystarczająco częste, regularne i narastające, udajemy się do szpitala, gdzie położna dokona oceny stanu naszego i dziecka. Jeżeli poród się rozpoczął, zostajemy na oddziale. W pierwszym okresie porodu dochodzi do skrócenia i rozwarcia szyjki macicy, podczas którego kobieta odczuwa coraz bardziej intensywne skurcze. Niezwykle ekscytujący jest drugi okres porodu, w trakcie którego dziecko opuszcza ciało matki podczas skurczów partych. W trzecim okresie porodu wydalone zostają błony płodowe, łożysko oraz pępowina. Dowiedz się, jak krok po kroku przebiega poród, a także jakich objawów spodziewać się można podczas połogu.
- Płód w ostatnich dniach życia prenatalnego: jak wygląda i co się z nim dzieje?
- Początek akcji porodowej i przybycie do szpitala
- Jak przebiega pierwszy okres porodu?
- Zobacz jak przebiega drugi okres porodu?
- Jak przebiega trzeci okres porodu?
- Czym jest połóg?
Płód w ostatnich dniach życia prenatalnego: jak wygląda i co się z nim dzieje?
40 tydzień ciąży to 38 tydzień życia prenatalnego. Kończy się III trymestr i 9 miesiąc — zgodnie z planem poród powinien nastąpić w tym tygodniu, chociaż tak naprawdę dzieci rzadko rodzą się dokładnie w terminie.
W 40 tygodniu ciąży płód mierzy mniej więcej 36 cm (CRL) i waży ok. 3,5 kilograma. Jego długość stopy (FL) wynosi ok. 83 mm1. Aż do ostatniego tygodnia ciąży codziennie gromadzi tkankę tłuszczową, więc jest teraz dość zaokrąglony — niektóre noworodki mają na kończynach charakterystyczne fałdki czy wałeczki.
Twarz płodu może być pucołowata. Jego oczy są niebieskie, jednak w ciągu pierwszych miesięcy po porodzie ich kolor może ulec zmianie — wszystko zależeć będzie od genów przekazanych mu przez rodziców. W czasie czuwania oczy płodu są otwarte, chociaż wzrok jest jeszcze dość słaby. Kończyny są w pełni ukształtowane, na palcach dłoni i stóp znajdują się długie paznokcie. Niemal całkiem zanikł meszek płodowy, więc skóra jest gładka, różowa, nieprzezroczysta — wciąż znajduje się jednak na niej maź płodowa. Znajdujące się na główce włosy mogą mieć ok. 2-4 cm2.
Rozwój narządów i układów płodu jest już zakończony — może on bezpiecznie rozpocząć samodzielne życie poza macicą.
Wystarczająco dojrzałe są płuca, a serce bije w tempie 110-150 uderzeń na minutę. U płodów płci męskiej prawdopodobnie jądra zeszły już do moszny, a u płodów płci żeńskiej brodawki są uniesione, a pod ich skórą znajduje się tkanka gruczołowa. Nadal miękkie i elastyczne pozostają kości czaszki, chroniące delikatny mózg. Dzięki temu, że kości czaszki nie są w pełni zrośnięte, pozwalają na dopasowanie się główki dziecka do kanału rodnego matki. Na szczycie głowy, tam gdzie stykają się kości, znajdują się miejsca nazywane ciemiączkami3.
1. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
2. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
3. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
Początek akcji porodowej i przybycie do szpitala
Dla wielu kobiet czekających na poród ostatnie dni przed nim mogą być bardzo stresujące. Zwłaszcza pierworódki mogą mieć problem z podjęciem decyzji: czy jechać już do szpitala, czy jeszcze zaczekać? Warto pamiętać, że w razie potrzeby możemy skonsultować się telefonicznie z lekarzem lub położną, którzy pomogą nam w stwierdzeniu, czy akcja porodowa już się zaczęła. Musimy jednak przygotować się na taką ewentualność, że po przyjechaniu do szpitala konieczny będzie powrót do domu. Takie „fałszywe alarmy” to nie powód do wstydu — zdarzają się wielu kobietom. Mogą jednak być mocno frustrujące.
W przypadku jakich objawów należy udać się do szpitala?
– O rozpoczęciu akcji porodowej mogą świadczyć skurcze, jednak dopiero występujące co 5-10 minut, o rosnącym nasileniu i częstotliwości.
– Kolejnym kluczowym sygnałem jest odejście wód płodowych. Jeżeli jest to jedyny objaw, a ilość wyciekającego płynu jest niewielka, zastanówmy się najpierw, czy na pewno nie jest to mocz.
– Silny ból w okolicy krzyżowej może świadczyć o rozpoczęciu akcji porodowej — ale tylko kiedy towarzysza mu inne objawy np. skurcze. W przeciwnym razie może być po prostu jedną z nasilających się dolegliwości ciążowych.
– Silna potrzeba parcia może świadczyć o tym, że poród już trwa.
– Sygnałem nadchodzącego porodu może być biegunka. Często pojawia się jednak na kilka dni przed porodem, więc udać się do szpitala należy tylko wtedy, gdy towarzyszą jej inne objawy4.
Jak duży jest noworodek?
Warto pamiętać, że wielkość noworodka jest kwestią indywidualną i nie ma powodu do niepokoju, jeśli jest np. mniejsze czy większe niż inne noworodki na sali. Jego wymiary zależą od dużej ilości różnych czynników np. predyspozycji genetycznych, stylu życia i odżywiania matki, pewnych powikłań czy tygodnia ciąży, w którym się urodził.
Średnio noworodki ważą ok. 2700-3600 gramów i mierzą ok. 46-56 cm (jest to długość całkowita dziecka, nie CRL). Uwagę rodziców zwraca czasem wielkość główki dziecka, która stanowi mniej więcej ¼ wielkości całego ciała noworodka. Jest to bardzo charakterystyczna cecha noworodków. Ponieważ główka jest duża i tym samym ciężka, na początku dziecko nie potrafi jej unieść. Z czasem jego mięśnie się wzmocnią i stanie się to możliwe.
Źródło: dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Kiedy warto zaczekać z udaniem się do szpitala?
– Skurcze, które nie są bardzo bolesne i występują kilka razy w ciągu godziny, prawdopodobnie nie są jeszcze skurczami porodowymi. Poczekajmy, aż staną się częste, o rosnącym nasileniu i częstotliwości.
– Odejście czopa śluzowego: może rzeczywiście poprzedzać poród tylko o kilka godzin, jednak często dochodzi do niego nawet kilka tygodni przed porodem. Dlatego o ile nie dostrzegamy innych objawów akcji porodowej, zaczekajmy z udaniem się do szpitala.
– Biegunka bez innych objawów akcji porodowej może znaczyć, że poród rozpocznie się za kilka dni, a nie za kilka godzin.
– Ból krzyża jest bardzo częsty w zaawansowanej ciąży, dlatego do szpitala udajemy się tylko, gdy towarzyszą mu inne symptomy5.
Jakie sygnały mogą świadczyć o komplikacjach i wymagają udania się do szpitala?
– Osłabienie ruchów płodu: jeżeli jest wyraźne, bądź też nie czujemy żadnych ruchów płodu, należy sprawdzić, czy wszystko jest w porządku.
– Dziwna barwa płynu owodniowego: odejście płynu owodniowego o zielonkawej barwie trzeba skonsultować z lekarzem — taki odcień wód płodowych może świadczyć o wydaleniu smółki przez dziecko i jego niedotlenieniu.
– Duża ilość krwi w czopie śluzowym — wymaga konsultacji z lekarzem6.
Rola hormonów podczas porodu
Hormony pełnią niezwykle ważną rolę podczas całej ciąży. Dowiedz się, jakie funkcje spełniają w czasie akcji porodowej.
– Jednym z najważniejszych hormonów odpowiedzialnych za mechanizm porodowy jest oksytocyna. Produkowana jest przez podwzgórze, wydzielające ją w pulsacyjny sposób. To właśnie ona stymuluje rytmiczne skurcze macicy i pozwala na wypchnięcie płodu w okresie parcia. Pełni też istotną rolę w wydaleniu łożyska oraz w procesie laktacyjnym.
– Podczas porodu wydzielane są beta-endorfiny, mające działanie podobne do opiatów. Sprawiają, że kobieta ma nieco ograniczony kontakt z rzeczywistością i pomagają w walce z bólem. Co ciekawe, przy bardzo wysokim bólu czy stresie mogą hamować wydzielanie oksytocyny. Zadaniem beta-endorfin jest też uwalnianie wydzielania prolaktyny, odpowiadającej za laktację. Poziom endorfin osiąga szczytowe wartości zaraz po urodzeniu dziecka — stąd niemal euforyczny stan niektórych świeżo upieczonych mam.
– Adrenalina i noradrenalina pozwalają rodzącej maksymalnie zmobilizować organizm do podjęcia ogromnego wysiłku, jakim jest urodzenie dziecka. Adrenalina ma nadrzędne działanie w stosunku do innych hormonów, dlatego na początku może nieco opóźniać skurcze. Przed rozpoczęciem II okresu porodu powoduje trwające nawet do kilkudziesięciu minut osłabienie skurczów, by kobieta mogła nabrać sił do parcia.
Źródło: dr n. med. Barbara Baranowska, Anna Otffinowska, Rytm i czas porodu. Indukcja i stymulacja porodu w świetle badań naukowych, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/rytm_i_czas_porodu.pdf
Warto jeszcze na kilka tygodni przed porodem zaplanować sposób dotarcia do szpitala.
Oczywiście dawno przygotowana powinna też być torba z rzeczami do szpitala dla matki i noworodka. Pamiętajmy, że kobieta nie powinna sama prowadzić samochodu — poza naprawdę wyjątkowymi sytuacjami. Jeżeli nie ma kto zawieźć nas do szpitala, wezwijmy taksówkę lub karetkę, jeśli będzie to uzasadnione.
Zabieramy ze sobą również potrzebne dokumenty:
– dowód tożsamości,
– dowód ubezpieczenia,
– kartę przebiegu ciąży,
– ewentualnie skierowanie do szpitala,
– numer NIP: pracodawcy lub własny (przy prowadzeniu własnej firmy)7.
Po przybyciu do szpitala czeka nas najpierw wstępne badanie oraz rozmowa.
Przeprowadza się m.in. pomiar ciśnienia, temperatury i tętna, sprawdza się tętno płodu oraz poprzez badanie palpacyjne ocenia ułożenie dziecka. Wywiad dotyczy m.in. częstotliwości skurczów macicy, odejścia wód, czy też omówienia Planu Porodu. Na tym etapie część kobiet może zostać odesłana do domu, jeżeli położna uzna, że poród jeszcze się nie rozpoczął. Na podstawie uzyskanych danych może zostać podjęta decyzja o przeprowadzeniu badania wziernikowego, pozwalającego na dokładną ocenę szyjki macicy. W przypadku stwierdzenia rozwarcia powyżej 4 cm oraz regularnych skurczów kobieta zostaje przyjęta na oddział, ponieważ poród już się rozpoczął8.
Jak przebiega poród przy ułożeniu pośladkowym?
Kiedy częścią przodującą płodu są pośladki lub nogi, mówimy o położeniu pośladkowym — taka sytuacja dotyczy ok. 3-4% ciąż pojedynczych. Położenie pośladkowe zwiększa ryzyko takich powikłań jak utknięcie główki dziecka w kanale rodnym, uraz dziecka spowodowany odgięciem główki do tyłu, kłopoty z wydostaniem z kanału rodnego barków dziecka. Ze względu na te potencjalne problemy, przy położeniu pośladkowym zwykle zaleca się cesarskie cięcie.
Jeżeli jednak matce bardzo zależy na porodzie siłami natury, można podjąć próbę przeprowadzenia porodu pochwowego. Muszą być jednak spełnione pewne warunki:
– waga płodu waha się w zakresie 1820-3600 gramów,
– częścią przodującą są pośladki, nie nóżki,
– doszło do wstawienia się pośladków w obręcz miedniczną.
– nie ma powodów, by sądzić, że główka nie przejdzie przez kanał rodny,
– w badaniu stwierdza się główkę skierowaną do przodu bądź zgiętą,
– istnieje możliwość szybkiego przeprowadzenia cesarskiego cięcia w razie takiej konieczności.
Źródło: dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
4, 5, 6. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
7. Lista rzeczy potrzebnych do porodu, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/9a_listacozabracdoszpitala.pdf
8. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Jak przebiega pierwszy okres porodu?
Pierwszy okres porodu zaczyna się od regularnych skurczów macicy, które prowadzą do rozszerzania i skracania szyjki macicy. Kończy się, kiedy szyjka macicy osiągnie całkowite rozwarcie (10 cm)9. U pierworódek trwa on ok. 6-9 godzin, u wieloródek ok. 3-7 h10. Trzeba jednak pamiętać, że przedziały czasowe są bardzo umowne, ze względu chociażby na to, że często nie da się ustalić dokładnej godziny rozpoczęcia porodu. Tempo porodu jest też bardzo indywidualną kwestią, uzależnioną od wielu czynników.
Możemy ten okres podzielić na trzy fazy:
– utajoną,
– aktywną
– przejściową.
Faza utajona przebiega zwykle w dość delikatny sposób i część kobiet może jej nie zauważyć. Nierzadko w trakcie tej fazy kobiety przebywają jeszcze w domu. W jej trakcie odczuwa się zazwyczaj pobolewanie podbrzusza i dolnej części pleców, porównywalne z bólem miesiączkowym.
– W tej fazie szyjka macicy staje się cienka i delikatna. Proces jej skracania nazywa się w położnictwie „zgładzaniem szyjki macicy”. Jest to konieczne, aby szyjka mogła przejść do kolejnej fazy, podczas której będzie się rozciągać i rozwierać.
– W rozmiękczeniu szyjki macicy oraz przygotowaniu jej do porodu pomagają produkowane w ostatnich tygodniach ciąży hormony.
– Skurcze w fazie utajonej są dość delikatne. Pojawiają się mniej więcej co 15-20 minut i trwają ok. 30-60 sekund.
– Podczas trwania fazy utajonej, jeśli kobieta odczuwa dolegliwości bólowe, może skorzystać ze znieczulenia11.
Podczas pierwszego okresu porodu wskazane jest jak najdłuższe zachowanie aktywności fizycznej. Takie działanie ma wiele zalet: pozwala wykorzystać siłę grawitacji, by przyspieszyć przemieszczanie się dziecka w dół kanału rodnego, ale również pomaga rodzącej przyjąć najwygodniejszą pozycję, rozluźnić się czy niwelować napięcie mięśni. Nowoczesne sale porodowe wyposażone są w sprzęt służący do tzw. porodu aktywnego — mogą być to drabinki, worki sako, piłki do ćwiczeń czy specjalne liny. Warto z nich korzystać! W tej fazie możemy też relaksować się poprzez zanurzenie w wodzie, masaż czy aromaterapię.
Faza aktywna zaczyna się w momencie, gdy rozwarcie szyjki macicy wynosi 4 cm, a skurcze są częstsze i bardziej intensywne. Część kobiet dopiero w tym momencie trafia na porodówkę.
– W fazie aktywnej skurcze są bardziej bolesne, a brzuch może być naprężony.
– Skurcze fazy aktywnej zaczynają się u góry brzucha, rozchodząc się następnie po całej macicy. Powoduje to rozszerzanie się zgładzonej już szyjki macicy.
– Skurcze będą wkrótce pojawiać się mniej więcej co 5 minut, a potem co 2 minuty; pod koniec tej fazy trwają ok. 60-90 sekund.
– Szyjka macicy rozwiera się najszybciej między 4 a 9 cm, a potem może nieco spowolnić — duże znaczenie ma tutaj, czy doszło do obniżenia się części przodującej płodu.
– Na tym etapie dojść może do przerwania błon płodowych, jeżeli nie doszło do tego przed porodem. Czasem podejmuje się też decyzję o sztucznym przerwaniu błon płodowych12.
Faza przejściowa nie występuje podczas każdego porodu — jeśli jednak mamy z nią do czynienia, stanowi ostatni okres pierwszego etapu porodu i trwa od kilku minut do około godziny (czasem dłużej). Możemy o niej mówić, kiedy doszło już do pełnego rozwarcia szyjki macicy, ale nie pojawiły się jeszcze skurcze parte.
– To bardzo trudna faza porodu, ponieważ większość kobiet jest na tym etapie bardzo zmęczona trwającymi już długo skurczami. Mogą też pojawić się mdłości.
– Może się zdarzyć, że potrzeba parcia pojawi się przed pełnym rozwarciem szyjki macicy. W takiej sytuacji zaleca się specyficzne sapanie czy płytkie, krótkie oddechy, które pomogą powstrzymać parcie. Pomocna może być również zmiana pozycji czy przyjęcie znieczulenia zewnątrzoponowego. Parcie bez pełnego rozwarcia jest ryzykowne, ponieważ prowadzi do pogrubienia i puchnięcia szyjki macicy, która stworzy swego rodzaju pierścień wokół główki płodu, co zdecydowanie utrudni poród13.
Kiedy można rozpocząć parcie?
Aby parcie było efektywne oraz bezpieczne, muszą być spełnione konkretne warunki:
– szyjka macicy musi być w pełni rozwarta,
– pęcherz płodowy musi być pęknięty,
– główka płodu musi znajdować się na dole miednicy matki,
– szew strzałkowy powinien znajdować się w wymiarze prostym wchodu.
Źródło: Poród fizjologiczny, prezentacja ze strony http://klastes.waw.pl/
9. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
10. Lipa Michał, Poród fizjologiczny, https://skn-starynki.wum.edu.pl/sites/skn-starynki.wum.edu.pl/files/porod_fizjologiczny.pdf
11, 12, 13. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Zobacz jak wygląda drugi okres porodu?
Drugi okres porodu trwa od osiągnięcia pełnego rozwarcia szyjki macicy do urodzenia dziecka. Ten okres trwa zazwyczaj do 2 godzin u pierworódek i 5-20 minut u wieloródek14.
– To zdecydowanie najbardziej emocjonujący, ale często też najtrudniejszy okres porodu — właśnie podczas niego na świat przychodzi dziecko.
– Kluczowe na tym etapie jest parcie. Jest to jednak możliwe dopiero po tym, kiedy dojdzie do całkowitego rozwarcia szyjki macicy.
– Teraz skurcze są naprawdę silne i częste: pojawiają się co 2-4 minuty i trwają 60-90 sekund.
– Prawidłowe działanie w tej fazie polega na silnym parciu w czasie skurczu oraz odpoczynku pomiędzy skurczami. Zaleca się wzięcie głębokiego wdechu przed skurczem, a następnie napięcie przepony oraz mięśni brzucha i parcie — raczej w kierunku pochwy i odbytu niż samego brzucha, co pozwoli na stopniowe obniżanie się główki płodu. Pamiętajmy o tym, by nie wstrzymywać na długo oddechu, co pogłębia napięcie mięśni, a nawet może spowodować omdlenie.
– W przypadku znieczulenia wyczucie momentu parcia może być nieco trudniejsze, jednak dzięki odpowiedniemu dawkowaniu leków, wskazówkom położnej oraz samodzielnemu wyczuwaniu napięcia macicy możliwe jest efektywne parcie i wypychanie dziecka.
– W czasie drugiego okresu porodu warto przyjmować pozycje wertykalne, ponieważ siły grawitacji będą ułatwiać obniżanie się dziecka w drogach rodnych. Dobrze jest wypróbować takie pozycje jak np. klęczenie z podparciem czy kucanie.
– Co ciekawe, czasem skurcze w drugim okresie porodu okazują się dla kobiet mniej dokuczliwe niż w pierwszym — może być to związane ze zwiększeniem aktywności kobiety w tej fazie oraz z satysfakcją, która wiąże się ze skutecznym parciem.
– Ponieważ główka płodu znajduje się teraz dokładnie za dolną częścią odbytnicy, możliwe jest odczuwanie silnego parcia na stolec. Możemy się wypróżnić, co nie powinno być powodem skrępowania — to bardzo częsta sytuacja podczas porodu i świadczy o jego postępie15.
Mechanizm porodu a ustawienie główki
Droga płodu przez kanał rodny rozpoczyna się od wstawienia się główki, a kończy się wyjściem na zewnątrz. Na poszczególnych etapach tej drogi płód musi przystosować się do warunków, jakie napotyka.
Niezwykle istotne jest ustawianie się główki w konkretny sposób w kolejnych fazach porodu.
– Często główka płodu jest wstawiona już przed porodem. Jeżeli nie, to podczas porodu dochodzi do jej obniżenia się w obręcz miedniczną. Wchód miednicy ma owalny kształt, więc główka wstawia się szwem strzałkowym w wymiar poprzeczny płaszczyzny wchodu.
– Następnie następuje przejście przez próżnię. Ponieważ ma ona kształt okrągły, dziecko musi się do niej przystosować — dokonuje przygięcia główki i zwrotu wewnętrznego o 90 stopni. Kark jest zwykle skierowany w stronę spojenia łonowego.
– Wychodząc z kanału rodnego, dziecko wykonuje odgięcie główki wokół spojenia łonowego. Na początku powinna urodzić się potylica, następnie czoło, twarz, a w końcu bródka.
– Ponieważ barki płodu położone są we wchodzie w wymiarze poprzecznym, a potem w próżni w wymiarze prostym, konieczny jest zewnętrzny zwrot główki.
Źródło: Lipa Michał, Poród fizjologiczny, https://skn-starynki.wum.edu.pl/sites/skn-starynki.wum.edu.pl/files/porod_fizjologiczny.pdf
– Jednym z najboleśniejszych etapów jest rodzenie się główki, ponieważ jest ona jedną z największych części ciała płodu.
Kiedy znajduje się już bardzo nisko, pojawia się silny ucisk i ból promieniujący do pleców. Uciskany jest odbyt, a pochwa i krocze bardzo mocno się rozciągają. Podczas wyłaniania się główki pojawić się może silne pieczenie pochwy, która jest teraz maksymalnie rozciągnięta. Na tym etapie kluczowe są wskazówki położnej, które zapobiegną nagłemu urodzeniu główki. Czasami konieczne okazać się może nacięcie krocza. Kiedy główka się urodzi, położna oczyszcza górne drogi oddechowe noworodka i sprawdza, czy wokół główka nie jest owinięta pępowiną.
– Następnym etapem jest urodzenie pierwszego ramienia, a potem — zwykle z delikatną pomocą położnej, która w odpowiedni sposób przeciąga główkę i pierwsze ramię — drugiego ramienia oraz reszty ciała. Zalecane jest od razu położenie dziecka na brzuchu matki (kontakt „skóra do skóry”), a nawet próba nakarmienia go piersią16.
14. Lipa Michał, Poród fizjologiczny, https://skn-starynki.wum.edu.pl/sites/skn-starynki.wum.edu.pl/files/porod_fizjologiczny.pdf
15. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
16. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Jak przebiega trzeci okres porodu?
Trzeci okres porodu polega na urodzeniu łożyska, pępowiny oraz błon płodowych. Trwa zwykle maksymalnie pół godziny17.
– Po urodzeniu dziecka następuje zazwyczaj kontakt „skóra do skóry” — noworodek leży na brzuchu matki. W ciągu kilku minut zaciska się i przecina pępowinę. Jeśli nie ma przeciwwskazań, zaleca się jej przecięcie dopiero po ustaniu tętnienia.
– Kiedy dziecko się urodzi, rozmiar łożyska jest już znacznie mniejszy, na skutek skurczów macicy. Proces kurczenia się łożyska sprawia, że pękają łączące je ze ścianą macicy naczynia krwionośne i stopniowo zaczyna się ono odłączać. Zwykle trwa to około 5 minut, jednak może zająć nieco więcej czasu.
– Łożysko może oddzielać się na dwa sposoby. Pierwszy z nich to tzw. sposób Schultzego, najczęściej spotykany — łożysko zaczyna się oddzielać w środkowej części, a w szparze sromowej najpierw zauważamy powierzchnię płodową łożyska razem z przyczepem sznura pępowinowego. Dużo rzadziej łożysko oddziela się sposobem Duncana: w tym przypadku jego oddzielanie się zaczyna się od dolnego brzegu, a procesowi temu towarzyszy obfite krwawienie18.
– W czasie obkurczania się łożyska dochodzi do szeregu zmian w ciele kobiety, związanych z zakończeniem ciąży. Pojawiają się krwawienia i skurcze unoszące dno macicy, pępowina wydłuża się i można ją zauważyć poza pochwą. W końcu świeżo upieczona mama odczuwa skurcze parte, podczas których wydalone zostaje łożysko. Po łożysku na zewnątrz wydostają się też błony płodowe oraz skrzep krwi.
– W przyspieszeniu urodzenia łożyska może pomóc przystawienie dziecka do piersi — ssanie brodawek sutkowych powoduje u kobiety wydzielanie powodującej skurcze macicy oksytocyny.
– Innym rozwiązaniem jest tzw. aktywne prowadzenie porodu w jego trzecim okresie. Polega to na stymulowaniu skurczów macicy sztuczną oksytocyną, w celu uniknięcia krwawienia poporodowego19.
– Po zakończeniu III okresu porodu konieczne jest sprawdzenie kompletności popłodu (łożysko, pępowina i błony płodowe), a także ocena ilości utraconej krwi — kobieta podczas rodzenia łożyska nie powinna stracić więcej niż 200-400 mililitrów krwi20.
Czym jest IV okres porodu?
Niektóre źródła wyróżniają także IV okres porodu. Określenie to odnosi się do pierwszych dwóch godzin po porodzie (4 godzin w przypadku porodu pochwowego z użyciem kleszczy lub próżniociągu).
– W tym okresie następuje dokonanie oceny stanu ogólnego kobiety, a także stanu obkurczenia macicy czy stanu dróg rodnych. Kontrolę stanu kobiety przeprowadza się minimum co godzinę.
– To właśnie teraz następuje np. założenie niezbędnych szwów i opatrzenie ran krocza.
– W ciągu IV okresu porodu kobieta powinna pozostawać na bloku porodowym, ze względu na ryzyko krwotoku.
Źródło: Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu, http://journals.viamedica.pl
Podczas III okresu porodu mogą czasem wystąpić pewne komplikacje. Zaliczamy do nich np.:
– zatrzymanie łożyska,
– krwotok poporodowy pierwotny,
– krwotok poporodowy wtórny.
Zatrzymanie łożyska zdarza się naprawdę rzadko i polega na nieurodzeniu łożyska w ciągu godziny. Ponieważ wiąże się to z duży ryzykiem krwotoku, niemal zawsze wymaga interwencji operacyjnej.
O krwotoku poporodowym pierwotnym możemy mówić, gdy dochodzi do utraty ok. 500 ml krwi w ciągu 24 h od porodu. Zjawisko to często wiąże się z przedłużającym się porodem, porodem zabiegowym czy cesarskim cięciem. Konieczna jest szybka reakcja, stosuje się transfuzje krwi oraz antybiotyki.
Krwotok poporodowy wtórny ma miejsce, kiedy dojdzie do nagłej utraty krwi w przedziale czasowym od 24 h od porodu do 6 tygodni po porodzie. Zwykle przyczyną takiego stanu rzeczy jest zatrzymanie w macicy elementów łożyska albo błon płodowych — konieczne jest leczenie antybiotykami21.
17, 18, 19. Lipa Michał, Poród fizjologiczny, https://skn-starynki.wum.edu.pl/sites/skn-starynki.wum.edu.pl/files/porod_fizjologiczny.pdf
20. Lipa Michał, Poród fizjologiczny, https://skn-starynki.wum.edu.pl/sites/skn-starynki.wum.edu.pl/files/porod_fizjologiczny.pdf
21. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Czym jest połóg?
Połogiem nazywamy sześć pierwszych tygodni po porodzie — zaczynają się one w chwili urodzenia popłodu, czyli łożyska, pępowiny i błon płodowych. W tym czasie organizm kobiety zaczyna stopniowo powracać do stanu sprzed ciąży. Jakich objawów może się spodziewać matka będąca w połogu?
– W połogu kobieta musi się liczyć z pojawieniem się lochii. Są to tzw. odpady połogowe, czyli silne, krwawe upławy. Składają się one z krwi, mazi płodowej oraz resztek tkanek — na początku mają jasnoczerwony, a później brązowawy kolor. Są one efektem obkurczania się macicy do stanu sprzed ciąży. Konieczne będzie w tym czasie noszenie grubych podpasek.
– Kurczenie się macicy związane jest również z bólami poporodowymi, które przypominają bóle miesiączkowe. Trwają one zazwyczaj około kilku dni.
– Część kobiet oczekuje, że ich ciążowy brzuch zniknie zaraz po porodzie. Mogą być nieco rozczarowane — wracanie do formy zajmuje więcej czasu, a tempo zachodzących zmian jest kwestią indywidualną.
– Ponieważ w piersiach pojawia się mleko, stają się wyjątkowo obrzęknięte, a nawet bolesne. Kiedy rozpoczniemy karmienie piersią, problem powinien się zmniejszyć.
– Jeżeli kobiecie założono szwy, po kilku dniach okolice ran staną się mocno bolesne — podczas procesu gojenia dochodzi do ich puchnięcia i ścieśniania się szwów. Warto zastosować zimne okłady lub specjalne chłodzące żele. Szczególną ostrożność należy zachować podczas oddawania moczu, żeby uniknąć dyskomfortu. Nie trzeba się obawiać, że szwy pękną podczas oddawania stolca — są na tyle silne, że nie stanowi to problemu.
– Po ciąży i porodzie problemy z pęcherzem moczowym nie są niczym dziwnym. Czasami konieczne okazuje się założenie cewnika, dzięki któremu mięśnie mogą odpocząć i wrócić do formy22. Wiele kobiet ma problemy z nietrzymaniem moczu, mijają one jednak z reguły po kilku tygodniach. Pomocne w walce z tą dolegliwością może być ćwiczenie mięśni Kegla. Warto zwracać uwagę na ewentualne uczucie pieczenia podczas oddawania moczu, ponieważ w tym okresie kobieta może być szczególnie podatna na infekcje dróg moczowych23.
– Hemoroidy towarzyszyły wielu kobietom w drugiej połowie ciąży. Niestety, po porodzie problem może się pogłębić lub dopiero pojawić, jako efekt silnego parcia. Na szczęście żylaki odbytu zwykle znikają samoistnie w ciągu kilku tygodni24.
– W pierwszych dniach po porodzie ciało kobiety może być mocno opuchnięte — podczas porodu organizm zatrzymuje wodę, a parcie pogłębia dodatkowo opuchliznę twarzy oraz szyi. Nie jest to niepokojący objaw i powinien zniknąć po kilku dniach, maksymalnie do dwóch tygodni25.
22. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
23, 24, 25. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Źródła:
– Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
– dr n. med. Barbara Baranowska, Anna Otffinowska, Rytm i czas porodu. Indukcja i stymulacja porodu w świetle badań naukowych, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/rytm_i_czas_porodu.pdf
– Informator: ciąża i poród, https://www.gov.pl/zdrowie/standardy-opieki-okoloporodowej
– Lipa Michał, Poród fizjologiczny, https://skn-starynki.wum.edu.pl/sites/skn-starynki.wum.edu.pl/files/porod_fizjologiczny.pdf
– Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
– Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
– Lista rzeczy potrzebnych do porodu, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/9a_listacozabracdoszpitala.pdf
– Poród fizjologiczny, prezentacja ze strony http://klastes.waw.pl/
– Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu, http://journals.viamedica.pl
Autor:
Zuzanna
„Warto pamiętać, że w razie potrzeby możemy skonsultować się telefonicznie z lekarzem lub położną, którzy pomogą nam w stwierdzeniu, czy akcja porodowa już się zaczęła.”
