28 tydzień ciąży to 26 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr, rozpoczyna się już 7 miesiąc. Na tym etapie powoli dojrzewa układ oddechowy płodu, dzięki czemu jego szanse na przeżycie poza organizmem matki są już naprawdę wysokie. Rozwija się także mózg, który przez proces fałdowania łatwiej zmieści się w czaszce. W przypadku wielu kobiet poważnym problemem są teraz bóle dolnego odcinka pleców, ale też mniej typowe dolegliwości jak np. zespół niespokojnych nóg — dowiedz się, czym się objawia i jak można sobie pomóc. Około 28 tygodnia ciąży przychodzi czas na kolejne, prawdopodobnie już ostatnie, USG. Zobacz, jakich pomiarów dokonywać będzie specjalista podczas tego badania i co poddawane będzie ocenie. Sprawdź też, jakie badania prenatalne są wykonywane w III trymestrze ciąży: czym jest kardiotokografia i kiedy przeprowadza się test niestresowy lub stresowy. Poznaj również inne metody pozwalające na monitorowanie dobrostanu płodu.
- Jak rozwija się płód w 28 tygodniu ciąży?
- Jak wygląda płód w 28 tygodniu ciąży?
- Objawy w 28 tygodniu ciąży
- USG w III trymestrze: co możemy na nim zobaczyć?
- Badania prenatalne w III trymestrze: na czym polegają i kiedy trzeba je wykonać?
- Monitorowanie dobrostanu płodu
Jak rozwija się płód w 28 tygodniu ciąży?
28 tydzień ciąży to 26 tydzień życia płodowego. Rozpoczyna się 7 miesiąc ciąży, trwa III trymestr. Na początku 7 miesiąca płód ma już niemal prawidłowe proporcje, a głowa rośnie teraz wolniej niż reszta ciała, by całkowicie się wyrównały. Większość układów i organów jest już dobrze ukształtowana i podejmuje swoje funkcje. Ważnym zadaniem jest aktualnie zgromadzenie odpowiedniej ilości tkanki tłuszczowej, która pomoże w utrzymaniu prawidłowej temperatury ciała. Jej przyrost sprawia, że płód stopniowo się zaokrągla i przybiera na wadze, a jego skóra staje się gładsza i zdecydowanie grubsza1.
W tym tygodniu nadal dojrzewają płuca oraz mózg płodu. Nadal stopniowo wzrasta ilość pęcherzyków zlokalizowanych u ujścia znajdujących się już w większości na docelowym miejscu oskrzelików. Wytwarzany jest już również surfaktant — specjalny lipid umożliwiający prawidłowe oddychanie. Nadal jednak może być go jeszcze zbyt mało, by płód mógł samodzielnie oddychać w przypadku przedwczesnego porodu. Prawdopodobnie w takiej sytuacji konieczne byłoby np. opryskanie płuc noworodka sztucznym surfaktantem2.
Na tym etapie trwa proces fałdowania mózgu, dzięki któremu będzie się on mógł zmieścić w czaszce3.
W 7 miesiącu ciąży możliwe jest już rozpoznanie sześciu warstw kory mózgowej, trwa też proces mielinizacji mózgu, dzięki któremu impulsy nerwowe mogą być znacznie szybciej przekazywane. Trzeba jednak pamiętać, że komórki nerwowe są w pełni dojrzałe dopiero kilka miesięcy po porodzie. Na razie odbiór impulsów nerwowych nie jest jeszcze w pełni zsynchronizowany. Według niektórych badaczy około 30 tygodnia ciąży (między 28 a 32 tygodniem życia płodu) płód uzyskuje świadomość, co wynika z wystarczającego rozwoju kory mózgowej oraz zaawansowanego rozwoju neuronów4.
Co ciekawe, już w tym czasie płód przejawia zdolność do przechowywania informacji. Okazuje się, że emocje odczuwane w stanie prenatalnym, związane ze stężeniami matczynych hormonów, mogą być zapamiętywane. Jeśli jakiś stan emocjonalny powtarza się często, organizm płodu może dostroić się do niego hormonalnie — w ten sposób tworzą się pewne predyspozycje dziecka np. do lękliwości5.
W 28 tygodniu ciąży płód powoli traci meszek płodowy, nadal jednak pokryty jest mazią płodową6. Jego rytm snu i aktywności jest już w dużej mierze ustalony, a obserwująca ruchy matka jest często w stanie określić, kiedy dziecko jest najbardziej aktywne. Płód otwiera już oczy, a stopniowo wykształcać się będzie u niego umiejętność akomodacji oka na odległość — w najbliższych tygodniach pole widzenia będzie jednak ograniczone mniej więcej do 15-20 cm7.
1. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
2, 3. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
4, 5. Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
6, 7. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Jak wygląda płód w 28 tygodniu ciąży?
W 28 tygodniu ciąży płód ma około 25 cm (CRL) i waży mniej więcej 1 kilogram. Jego długość stopy (FL) wynosi ok. 55 mm8. Płód wygląda praktycznie tak samo jak noworodek, chociaż nadal jego głowa jest nieco większa niż docelowo, a ciało pozostaje dość szczupłe. Skóra jest jeszcze nieco pomarszczona, ale z tygodnia na tydzień staje się coraz gładsza, grubsza i bardziej różowawa — wszystko dzięki gromadzącej się warstwie tłuszczu. Zapasy tłuszczu powodują też, że płód jest bardziej pulchny.
Na ciele płodu możemy zaobserwować meszek płodowy (lanugo), który jednak z biegiem czasu będzie się wycierać – najwięcej zostanie go w okolicy pleców oraz ramion. Z kolei pełniąca funkcję ochronną maź płodowa będzie widoczna aż do ok. 36 tygodnia ciąży9, a jej resztki pozostają na ciele czasem nawet po porodzie. Włosy na głowie płodu są coraz dłuższe, dobrze ukształtowane są paznokcie, rzęsy i brwi.
8. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
9. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Objawy w 28 tygodniu ciąży
W 28 tygodniu ciąży dno macicy znajduje się ok. 8 cm ponad pępkiem, a jego odległość od spojenia łonowego wynosi mniej więcej 28 cm10. Rosnąca macica uciska wiele narządów wewnętrznych, powodując m.in.:
– zwiększone parcie na mocz i związane z nim częste oddawanie moczu,
– uczucie niestrawności i pełnego żołądka, zgagę, spadek apetytu,
– trudności ze złapaniem tchu, zadyszkę, uczucie duszności,
– ból w okolicy żeber.
Nic dziwnego, że w takiej sytuacji wiele kobiet odczuwa nie tylko wyraźne dolegliwości bólowe, ale też towarzyszące im ogromne zmęczenie, potęgowane problemami ze snem czy niepokojem związanym ze zbliżającym się porodem. Pamiętajmy, że w III trymestrze odpoczynek odgrywa wyjątkowo ważną rolę: pomaga walczyć z dolegliwościami, a jednocześnie zrelaksować się i zachować siły na poród, który wymagać będzie dużo energii.
Może się jednak zdarzyć, że nagle doświadczymy ogromnego przypływu energii — będziemy mieć siłę do przemeblowania domu, urządzenia pokoju dziecka czy wielogodzinnej wyprawy na zakupy. To tzw. syndrom wicia gniazda, pojawiający się zwykle pod koniec ciąży, ale czasem też na wcześniejszym etapie, nawet w I trymestrze. Nie czekajmy jednak z ważnymi sprawami na przypływ energii — postarajmy się załatwić je jak najszybciej, ponieważ zmęczenie może rosnąć w miarę zbliżania się porodu.
Wśród nieco mniej znanych ciążowych dolegliwości, które pojawiają się głównie w III trymestrze ciąży, wymienić można zespół niespokojnych nóg. Chociaż nie stwarza on żadnego zagrożenia dla płodu, może być jednak bardzo uciążliwy dla kobiety.
Jego objawy to:
– silna i nagląca potrzeba poruszania nogami, pojawiająca się w czasie snu lub okresów bezruchu np. podczas długiej jazdy samochodem, w kinie itp.,
– odczucia takie jak skurcze nóg, swędzenie nóg, dyskomfort, ból, mrowienie czy kłucie w nogach; objawy ustępują na skutek poruszania kończynami,
– powyższe objawy powodować mogą bezsenność, a w ciągu dnia problemy z koncentracją czy rozdrażnienie11.
Skąd bierze się ból pleców i stawów?
Ból pleców oraz stawów to w III trymestrze bardzo charakterystyczna dolegliwość, związana m.in. z rozluźnieniem więzadeł pod wpływem hormonów, osłabieniem mięśni czy zmianą środka ciężkości. Jakie kości i stawy cierpią na tym najbardziej?
– Staw krzyżowo-biodrowy: jego ból odczuwamy w środkowej lub dolnej części pleców, tam gdzie miednica łączy się z dolnym odcinkiem kręgosłupa. Ból tego stawu towarzyszyć nam może zwłaszcza przy pochylaniu się czy chodzeniu. W walce z nim pomoże utrzymywanie prawidłowej postawy, noszenie wygodnego obuwia na niskich obcasach, a w razie potrzeby kontakt z fizjoterapeutą.
– Spojenie łonowe: tzw. rozejście spojenia łonowego wywołuje ból odczuwany z przodu miednicy, określany często jako ból podbrzusza. Dolegliwość jest szczególnie dokuczliwa podczas chodzenia. Pomocny może okazać się pas ortopedyczny, jednak przy poważnym rozejściu konieczne może być dalsze leczenie.
– Kość ogonowa: nazywana również kością guziczną, może przemieścić się lekko w stronę kości krzyżowej, powodując silny ból w dolnej części pleców. Dzieje się tak często, gdy kobieta w przeszłości miała różnego rodzaju urazy. Dolegliwość ta może wymagać zastosowania środków przeciwbólowych, oczywiście pod kontrolą lekarza.
– Nerwy kulszowe: ich uciskanie powoduje silny ból (stały lub przerywany) w okolicy pośladków, pleców i nóg. Taki stan nazywamy rwą kulszową. Może do niej dość np. w wyniku uciskania miednicy przed głowę dziecka, co powoduje z kolei nacisk na nerw kulszowy. Warto położyć się na twardym podłożu, co może sprowokować przesunięcie się główki płodu. Często sprawdzają się też ćwiczenia wpływające na położenie miednicy.
Źródło: Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
Co powoduje zespół niespokojnych nóg?
Uważa się, że predyspozycje do jego wystąpienia są warunkowane genetycznie — wtedy mamy do czynienia z pierwotnym, czyli tzw. idiopatycznym zespołem niespokojnych nóg. W drugim przypadku zespół niespokojnych nóg pojawia się jako problem wtórny wobec innych schorzeń, ale także właśnie w trakcie ciąży12. Zespół ten występuje głównie w III trymestrze, a jeśli występował wcześniej, podczas ciąży może ulec nasileniu. Zazwyczaj problem ustępuje samoistnie po porodzie, a jeśli istniał wcześniej, objawy łagodnieją (choć czasem zdarza się, że utrzymują się nawet po zakończeniu ciąży). Nie ustalono jednoznacznie, dlaczego właśnie podczas ciąży wzrasta ryzyko pojawienia się zespołu niespokojnych nóg. Za prawdopodobne przyczyny uznaje się m.in. niedobór kwasu foliowego oraz żelaza, czy też wysokie stężenie progesteronu, estrogenów oraz prolaktyny. W leczeniu tego schorzenia stosuje się często leczenie farmakologiczne, jednak w przypadku kobiet w ciąży możliwa jest jedynie suplementacja żelazem. Można za to korzystać z metod niefarmakologicznych.
Poprawę daje m.in.:
– unikanie picia kawy wieczorem,
– rezygnacja z palenia tytoniu i picia alkoholu,
– aktywność fizyczna w ciągu dnia,
– aktywność umysłowa podczas długiego przebywania w jednej pozycji13.
W III trymestrze warto pamiętać o odpowiednim przygotowaniu piersi do karmienia dziecka. Kobiety mające niewystające brodawki sutkowe mogą skorzystać ze specjalnych wkładek z otworem na sutki, które pomogą uwypuklić je tak, by były łatwiejsze do uchwycenia przez noworodka14. Na rynku znajdziemy również specjalne nakładki na brodawki z drenem, który pomoże je uwypuklić. Dobrze jest też wzmocnić brodawki, by zapobiec ich późniejszemu pękaniu oraz powstawaniu podrażnień. Możemy delikatnie pocierać je palcami i masować, pozwolić im czasem poocierać się o ubranie, myć za pomocą gąbki15. Pamiętajmy także o tym, by nie myć brodawek za pomocą intensywnych żeli pod prysznic czy innych preparatów — w ten sposób pozbawiamy je mającej ochronne działanie wydzieliny pochodzącej z gruczołów Montgomery’ego16.
Wśród innych objawów występujących w 28 tygodniu ciąży wymienić można m.in.:
– zaparcia,
– hemoroidy,
– żylaki,
– ból głowy,
– uderzenia gorąca, zawroty głowy czy omdlenia,
– przebarwienia skórne,
– rozstępy,
– wyciek siary z brodawek sutkowych,
– skurcze Braxtona-Hicksa,
– zespół cieśni nadgarstka,
– bezsenność,
– opuchliznę, zwłaszcza stóp oraz dłoni,
– zwiększoną ilość wydzieliny pochwowej17.
10. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
11. Ciemięga Renata, Ty śpisz, a one tańczą! Zespół niespokojnych nóg, http://zagielmed.pl/wp-content/uploads/2018/01/samo_zdrowie_2017_11_01_ty_spisz__a_one_tancza__zespol_niespokojnych_nog__pdf_k.pdf
12. Paciej Paulina Agata, Maniecka-Bryła Irena, Zespół niespokojnych nóg a ryzyko sercowo-naczyniowe, materiał ze strony https://www.researchgate.net/
13. Szady Jarosław, Sławek Jarosław, Zespół niespokojnych nóg – epidemiologia, diagnostyka i terapia, materiał ze strony https://journals.viamedica.pl/
14. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
15. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
16. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
17. Objawy zebrane na podstawie wszystkich źródeł
USG w III trymestrze ciąży: co możemy na nim zobaczyć?
Między 27 a 32 tygodniem ciąży przeprowadza się ostatnie (zazwyczaj) badanie USG. Jest ono dość zbliżone do poprzedniego badania ultrasonograficznego — specjalista dokonuje ogólnej i szczegółowej oceny rozwoju płodu. Pozwala ona na ocenę budowy anatomicznej płody i oszacowanie ryzyka wystąpienia wad płodowych, a także na ustalenie przybliżonego wieku ciążowego oraz masy płodu. Pamiętajmy jednak, że w miarę rozwoju ciąży oszacowanie wieku ciążowego na podstawie badania USG jest coraz trudniejsze; w III trymestrze zakres błędu to aż 3 tygodnie18. Wynika to z faktu, że oceny wieku płodowego dokonuje się na podstawie pomiarów biometrycznych, a na tak zaawansowanym etapie rozwoju wielkość płodu jest już w dużej mierze kwestią indywidualną.
– Podczas oceny biometrycznej płodu wykonane zostaną pomiary standardowych parametrów, takich jak m.in. wymiar dwuciemieniowy główki płodu (BPD), obwód główki płodu (HC) czy długość kości udowej (FL).
– Kolejnym etapem będzie ocena struktur i narządów płodu, czyli ocena anatomiczna płodu. Ważnym elementem jest również dokonanie oceny sznura pępowinowego oraz łożyska. Możliwe jest np. ustalenie, że łożysko znajduje się nisko i istnieje ryzyko wystąpienia łożyska przodującego (choć ma ono jeszcze czas na „uniesienie” się do góry). Czasami podczas badania USG zauważyć można przedwczesne odklejenie się łożyska. W niektórych przypadkach wskazane jest przeprowadzenie USG sondą dopochwową, pozwalające sprawdzić stan szyjki macicy (diagnostyka niewydolności szyjki macicy). Istotne jest również dokonanie oceny ilości płynu owodniowego.
– Podczas badania USG w III trymestrze ciąży można określić także położenie płodu (pamiętając, że do porodu może się jeszcze zmienić) oraz zaobserwować jego ruchy (lub ich brak)19.
18, 19. Marek Pietryga, Dariusz Borowski, Jacek Brązert, Wojciech Cnota, Artur Czekierdowski, Bartosz Czuba, Mariusz Dubiel, Rafał Iciek, Piotr Kaczmarek, Przemysław Oszukowski, Mariola Ropacka-Lesiak, Piotr Sieroszewski, Krzysztof Szaflik, Piotr Węgrzyn, Mirosław Wielgoś, Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym w 2015 r., http://www.usgptg.pl/media/dopobrania/rekomendacje2015/Rekomendacje_poloznictwo_2015_GP.pdf
Badania prenatalne w III trymestrze: na czym polegają i kiedy trzeba je wykonać?
W III trymestrze badania prenatalne przeprowadzane są zwykle w sytuacji, gdy w ciąży występują pewne powikłania i konieczne jest dokładne monitorowanie stanu płodu.
Jednym z takich badań jest test badający dojrzałość płuc płodu. To właśnie stan rozwoju układu oddechowego płodu jest jednym z czynników decydujących o tym, jak poradzi on sobie z samodzielnym życiem poza organizmem matki. Takie badanie przeprowadza się m.in. w przypadku ponownego poddania się cesarskiemu cięciu lub przy planowanej indukcji porodu przed 39 tygodniem ciąży.
– Badanie polega na punkcji płynu owodniowego, w którym znajdują się lecytyny oraz sfingomieliny.
– Określa się stosunek stężenia lecytyn do sfingomielin, nazywany wskaźnikiem L/S.
– Układ oddechowy płodu można uznać za dojrzały, jeśli wskaźnik L/S wyniesie minimum 2. Innym wyznacznikiem dojrzałości płuc jest też obecność w płynie owodniowym fosfatydyloglicerolu, który wytwarzają jedynie dojrzałe płuca20.
Kolejnym badaniem stosowanym w II połowie ciąży jest tzw. test niestresowy. Składają się na niego takie elementy jak:
– pomiar tętna płodu,
– monitorowanie ruchów płodu,
– monitorowanie czynności macicy21.
Czym jest akceleracja i deceleracja czynności serca płodu?
O akceleracji możemy mówić, kiedy mamy do czynienia z krótkotrwałym i przemijającym przyspieszeniem czynności serca.
– Musi być do przyspieszenie o minimum 15 uderzeń na minutę i trwające co najmniej 15 sekund.
– Takie przyspieszenia prawie zawsze wynikają z ruchów płodu; nie obserwuje się ich np. w czasie snu.
– Istnienie akceleracji świadczy o prawidłowym rozwoju układu nerwowego, a jej brak może świadczyć o nieprawidłowościach, takich jak np. niedotlenienie płodu czy infekcja.
O odwrotnej sytuacji mówimy w przypadku deceleracji, przy której czynność serca zwalnia o min. 15 uderzeń na minutę (zwolnienie musi trwać min. 15 sekund).
– Przy wystąpieniu deceleracji określa się jej związek przyczynowo-czasowy ze skurczami macicy. Zagrożenie dla płodu stanowić mogą deceleracje późne i zmienne; wczesne są ściśle związane ze skurczem macicy.
Źródło: Ropacka-Lesiak Mariola, Bręborowicz Grzegorz H., Kryteria oceny zapisu kardiotokograficznego, http://www.ptmp.com.pl/png/png5z4_2012/PNG54-03-Lesiak.pdf
Druga nazwa tego testu to kardiotokograficzny test akceleracyjno-ruchowy. Sprawdza się podczas niego, czy występuje akceleracja czynności serca płodu w czasie zapisu trwającego 30 minut. Jeżeli w tym czasie zaobserwuje się minimum dwie związane z ruchami płodu akceleracje, możemy mówić o teście reaktywnym, świadczącym o dobrostanie płodu. W przypadku wystąpienia mniej niż dwóch akceleracji bądź wystąpienia akceleracji o niewłaściwym nasileniu lub okresie trwania, mówimy o teście wątpliwym — to wskazanie do powtórzenia testu w ciągu doby. Przy teście niereaktywnym, w którym nie zaobserwowano akceleracji, zaleca się wykonanie testu skurczowego, nazywanego też stresowym lub oksytocynowym22.
Kiedy zaleca się wykonanie testu niestresowego? Lekarz może go zalecić m.in.:
– kiedy nie doszło do porodu w przewidywanym terminie,
– jeżeli stwierdzono nieprawidłowości w rozwoju płodu,
– kiedy kobieta ma wysokie ciśnienie krwi,
– w przypadku spadku ilości płynu owodniowego23.
Test stresowy przeprowadza się zwykle w przypadku niejednoznacznego wyniku testu niestresowego lub gdy lekarz chce uzyskać dodatkowe informacje na temat zdrowia płodu. Badanie to bazuje na założeniu, że każdy skurcz macicy wiąże się z chwilowym pogorszeniem utlenowania płodu.
Kryterium oceny w teście stresowym stanowi więc obecność tzw. późnych deceleracji. Test okazuje się negatywny, kiedy w czasie skurczów macicy nie wystąpią deceleracje, zmienność czynności serca pozostanie prawidłowa i wystąpią związane z ruchami płodu akceleracje; taki wynik świadczy o dobrostanie płodu. Jeżeli po ponad połowie skurczów macicy wystąpią późne deceleracje bądź będziemy mieli do czynienia z minimum pięcioma głębokimi deceleracjami, test jest pozytywny — może to świadczyć o niedotlenieniu czy nieprawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Test jest wątpliwy w przypadku pojawienia się deceleracji przy mniej niż 50% skurczów macicy. Taki wynik wymaga dalszej diagnostyki i monitorowania stanu płodu24.
Test stresowy, aby był udany, wymaga wystąpienia skurczów macicy. Mogą one pojawiać się samoistnie, jednak czasem konieczne jest ich wywołanie np. poprzez podanie niewielkiej ilości oksytocyny. Z tego powodu nie jest on zalecany w niektórych sytuacjach np. przy łożysku przodującym lub kiedy istnieje ryzyko porodu przedwczesnego.
Dobre wyniki testu niestresowego lub stresowego wskazują, że prawdopodobnie dziecko pozostanie zdrowe około tygodnia25. Jest to tzw. dobrostan płodu w perspektywie siedmiodniowej.
Alternatywą lub dodatkiem do testu niestresowego jest profil biofizyczny płodu, nazywany też testem Manniga. To kolejna metoda na dokonanie oceny stanu płodu.
W ramach testu Manniga, przeprowadzanego w trakcie badania USG, sprawdza się:
– ruchy płodu,
– ruchy oddechowe płodu,
– objętość płynu owodniowego,
– napięcie mięśniowe płodu,
– wyniki testu niestresowego, jeśli był przeprowadzony.
Każdy z tych elementów pozwala płodowi na uzyskanie 2 punktów. Jeżeli łącznie uzyska ich 10, jego zdrowiu nic nie zagraża. 8 punktów to nadal dobry wynik, podobnie jak 6 punktów; jednak w tym drugim przypadku na wszelki wypadek zaleca się dalsze badania. Płód oceniony na 4 lub mniej punktów wymaga dalszej diagnostyki26.
Czym jest KTG?
KTG to inaczej monitorowanie kardiotokograficzne. Jest to specjalna metoda badania, pozwalająca na rejestrowanie jednocześnie czynności serca płodu oraz czynności skurczowej macicy.
– W przypadku czynności serca płodu mówimy o kardiotokografii.
– W przypadku czynności skurczowej macicy mówimy o tokografii.
– Badanie KTG trwa standardowo 30 minut, w razie potrzeby może być wydłużone do 60 minut.
– Kluczowa jest analiza wahań czynności serca, takich jak akceleracje i deceleracje. Mogą być one związane z ruchami płodu czy snem, lecz także z zagrożeniami takimi jak zamartwica bądź niedotlenienie.
– Badanie KTG wykonuje się bez obciążenia (test niestresowy) lub z obciążeniem, czyli np. po podaniu oksytocyny (test stresowy).
Źródło: Pieczykolan Agnieszka, Sadowska Monika, Monitorowanie dobrostanu płodu – zadania położnej, http://www.medical-technologies.eu/upload/monitorowanie_dobrostanu_plodu_-_zadania_poloznej_-_pieczykolan.pdf
20, 21. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
22. Ropacka-Lesiak Mariola, Bręborowicz Grzegorz H., Kryteria oceny zapisu kardiotokograficznego, http://www.ptmp.com.pl/png/png5z4_2012/PNG54-03-Lesiak.pdf
23. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
24. Ropacka-Lesiak Mariola, Bręborowicz Grzegorz H., Kryteria oceny zapisu kardiotokograficznego, http://www.ptmp.com.pl/png/png5z4_2012/PNG54-03-Lesiak.pdf
25, 26. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Monitorowanie dobrostanu płodu
Wymienione wyżej KTG to jedna z metod monitorowania dobrostanu płodu; należą do nich także opisywane już USG czy test Manninga. Dzięki wykorzystaniu tych metod, a także badań wymienionych poniżej, możliwe jest dokonanie oceny stanu płodu i szybkie wyłapanie ewentualnych zagrożeń.
– Monitorowanie akcji serca płodu (FHR)
To badanie pozwala sprawdzić, czy serce płodu bije w prawidłowym tempie. Dawniej w tym celu używano tzw. słuchawki Pinarda, czyli po prostu stetoskopu położniczego. Obecnie sięga się po detektory pracy serca płodu. Czynność serca pierwszy raz można usłyszeć ok. 10-12 tygodnia ciąży — ocenia się ją potem podczas każdej kolejnej wizyty. Badanie polega na posmarowaniu brzucha kobiety żelem, a następnie przyłożeniu do niego głowicy detektora.
– Monitorowanie ruchów płodu (metoda Cardiff)
Przyszła mama otrzymuje specjalną kartę pomocną w obserwacji ruchów płodu, na której może w prosty sposób odnotowywać wyczuwane przez siebie ruchy. Aby ocena była miarodajna, powinna odbywać się trzy razy dziennie i trwać od pół godziny do godziny. Jeżeli w czasie godziny kobieta wyczuje mniej niż 4 ruchy, powinno zwiększyć się czas prowadzenia obserwacji, zalecane może być wykonanie KTG. Kobieta powinna otrzymać szczegółowe wskazówki odnośnie monitorowania ruchów płodu.
– Monitorowanie echokardiograficzne (EKG)
Ta nazywana też echem serca czy USG serca metoda zalicza się do tych najbardziej skomplikowanych — badanie wykonuje się w celu potwierdzenia lub wykluczenia wady serca, której podejrzenie powstało podczas badań przesiewowych. Dzięki niemu możliwe jest przygotowanie się do porodu podwyższonego ryzyka czy opieki nad chorym noworodkiem. Badanie echokardiograficzne płodu przeprowadza się tylko w specjalistycznych ośrodkach. Trwa około 60 minut i jest poprzedzone wykonaniem tzw. USG genetycznego.
– Monitorowanie elektrokardiograficzne (FEKG)
Podczas tego badania zakłada się elektrodę wewnętrzną w części przodującej płodu. Jest to możliwe po pęknięciu pęcherza płodowego, dlatego metoda ta sprawdza się zwłaszcza podczas monitorowania porodu. Możliwe jest też wykorzystanie metody pośredniej i założenie elektrody zewnętrznej, zlokalizowanej na skórze brzucha matki. Pamiętajmy, że założenie elektrody wewnętrznej jest zabiegiem inwazyjnym — wymagana jest pisemna zgoda matki.
– Monitorowanie pulsoksymetryczne
Ta mało znana nieinwazyjna metoda sprawdza się podczas porodu i często realizowana jest jednocześnie z badaniem KTG. Polega na ocenie nasycenia krwi tlenem — saturacja płodu wynosząca mniej niż 30%, połączona z obniżonym pH krwi pępowinowej, może być alarmującym sygnałem. Czujnik pulsoksymetru może być założony dopiero po pęknięciu pęcherza płodowego, ponieważ przyczepia się go do głowy płodu27.
27. Pieczykolan Agnieszka, Sadowska Monika, Monitorowanie dobrostanu płodu – zadania położnej, http://www.medical-technologies.eu/upload/monitorowanie_dobrostanu_plodu_-_zadania_poloznej_-_pieczykolan.pdf
Źródła:
Dr Anderson John, Dr Boogert Tom, Dr Greg Kesby, O’Connor Janette, Dr Robertson Robert, Dr Scott Fergus, Kalendarz mojej ciąży, wydawnictwo Feeria
Ciemięga Renata, Ty śpisz, a one tańczą! Zespół niespokojnych nóg, http://zagielmed.pl/wp-content/uploads/2018/01/samo_zdrowie_2017_11_01_ty_spisz__a_one_tancza__zespol_niespokojnych_nog__pdf_k.pdf
Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
Kornas-Biela Dorota, Prenatalny rozwój dziecka, http://www.kbroszko.dominikanie.pl/r_prenatalny.htm
Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
Paciej Paulina Agata, Maniecka-Bryła Irena, Zespół niespokojnych nóg a ryzyko sercowo-naczyniowe, materiał ze strony https://www.researchgate.net/
Pieczykolan Agnieszka, Sadowska Monika, Monitorowanie dobrostanu płodu – zadania położnej, http://www.medical-technologies.eu/upload/monitorowanie_dobrostanu_plodu_-_zadania_poloznej_-_pieczykolan.pdf
Marek Pietryga, Dariusz Borowski, Jacek Brązert, Wojciech Cnota, Artur Czekierdowski, Bartosz Czuba, Mariusz Dubiel, Rafał Iciek, Piotr Kaczmarek, Przemysław Oszukowski, Mariola Ropacka-Lesiak, Piotr Sieroszewski, Krzysztof Szaflik, Piotr Węgrzyn, Mirosław Wielgoś, Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym w 2015 r., http://www.usgptg.pl/media/dopobrania/rekomendacje2015/Rekomendacje_poloznictwo_2015_GP.pdf
Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Ropacka-Lesiak Mariola, Bręborowicz Grzegorz H., Kryteria oceny zapisu kardiotokograficznego, http://www.ptmp.com.pl/png/png5z4_2012/PNG54-03-Lesiak.pdf
dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Szady Jarosław, Sławek Jarosław, Zespół niespokojnych nóg – epidemiologia, diagnostyka i terapia, materiał ze strony https://journals.viamedica.pl/