39 tydzień ciąży to 37 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr i 9 miesiąc ciąży, do przewidywanego terminu porodu pozostał zaledwie tydzień. Płód jest już gotowy do samodzielnego życia. Jego układy i narządy są w pełni ukształtowane, a podczas ostatnich dni w macicy nadal gromadzi tkankę tłuszczową. Przez swoje duże wymiary ma niewielką swobodę ruchów i musi przyjąć skuloną pozycję, z podkurczonymi kończynami. W tak zaawansowanej ciąży poród może zacząć się w każdym momencie — przyszła mama powinna być na to przygotowana. Prawdopodobnie doświadczyła już odejścia czopa śluzowego, znaczenia krwią oraz skurczów przepowiadających; w wielu przypadkach doszło też do wstawienia się główki płodu.
Teraz trwa oczekiwanie na prawdziwe skurcze porodowe oraz odejście wód płodowych. Warto wiedzieć, czym jest postęp porodu — dlaczego jest tak ważny i w jaki sposób się go ocenia. Sprawdź też, czego możesz się spodziewać tuż po porodzie: co będzie się działo z noworodkiem i z Tobą. Dobrze jest mieć realistyczną wizję wyglądu noworodka zaraz po urodzeniu. Pamiętajmy, że odkształcenia główki, plamy na skórze czy opuchlizna są czymś w pełni normalnym.
- Jak rozwija się płód w 39 tygodniu ciąży?
- Jak wygląda płód w 39 tygodniu ciąży?
- Objawy w 39 tygodniu ciąży
- Na czym polega ocena postępu porodu?
- Zobacz jak wyglądają pierwsze godziny po porodzie?
- Jak wygląda noworodek?
Jak rozwija się płód w 39 tygodniu ciąży?
39 tydzień ciąży to 37 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr i 9 miesiąc ciąży. Płód jest donoszony i gotowy na poród. Prawdopodobnie znajduje się już w pozycji, w której zacznie drogę w kanale rodnym kobiety. Bardzo możliwe również, że doszło do wstawienia się główki.
W tych ostatnich dniach lub tygodniach ciąży płód wciąż przybiera na wadze, jednak już niemal nie rośnie. Posiada już zatem właściwie swoją docelową wielkość. Ze względu na gromadzenie tłuszczu aż do ostatniego tygodnia ciąży — około 10-15 gramów dziennie. Pod koniec życia prenatalnego w macicy jest mu naprawdę ciasno1. Wszystko to powoduje, że musi przyjąć mocno skuloną pozycję, a jego ruchy są bardzo ograniczone. Chociaż są nadal silne, a nawet bolesne dla matki.
W 39 tygodniu ciąży płód jest już całkowicie rozwinięty i wszystkie jego narządy są gotowe do samodzielnego funkcjonowania. Trzeba jednak pamiętać, że nawet po porodzie poszczególne układy nadal będą się doskonalić.
1. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
Jak wygląda płód w 39 tygodniu ciąży?
W 39 tygodniu ciąży płód ma ok. 36 cm (CRL) i waży mniej więcej 3250 gramów2. Na tym etapie tułów płodu, a także jego kończyny są już zaokrąglone. Twarz może stać się pucołowata, choć nie jest to regułą. Skóra jest gładka, nieprzezroczysta i zaróżowiona. Meszek płodowy niemal całkowicie zanikł, a warstwa mazi płodowej może być coraz cieńsza.
Głowa płodu stanowi mniej więcej ¼ jego wielkości. Może być pokryta całkiem długimi włosami, chociaż część dzieci pozostaje na tym etapie łysa. Dobrze widoczne są rzęsy i brwi. Płód posiada długie paznokcie, także u stóp.
2. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
Objawy w 39 tygodniu ciąży
W 39 tygodniu ciąży położenie dna macicy zależy od tego, czy wstawiła się już główka płodu. W przypadku pierworódek jest to bardzo prawdopodobne — najczęściej dochodzi do tego ok. 37 tygodnia ciąży. Wówczas dno macicy obniża się i brzuch „opada”, przez co łatwiej jest oddychać. Mniej dokuczliwe stają się także dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Minusem obniżenia się macicy jest zwiększenie parcia na mocz, a także poczucie dyskomfortu, a nawet bólu, w okolicach pochwy. Pamiętajmy jednak, że u wieloródek może dojść do wstawienia się główki dopiero tuż przed porodem. Muszą więc borykać się z pewnymi ciążowymi dolegliwościami nieco dłużej3.
39 tydzień ciąży to czas, w którym w każdym momencie może dojść do porodu. Ta świadomość powoduje u wielu kobiet ekscytację, lecz także stres oraz zniecierpliwienie tym oczekiwaniem. Huśtawka nastrojów na tak zaawansowanym etapie ciąży jest czymś w pełni normalnym, warto jednak unikać stresujących sytuacji i wykorzystywać każdą wolną chwilę na odpoczynek — poród będzie wymagał od nas mnóstwa energii, a opieka nad noworodkiem wiele uwagi.
Na tym etapie jest bardzo możliwe, że doszło już do pojawienia się pierwszych symptomów zwiastujących poród.
Do tych wcześniejszych należy m.in. odejście czopa śluzowego, znaczenie krwią, zwiększenie intensywności skurczów macicy (skurcze przepowiadające). Wszystkie te objawy związane są z przygotowywaniem się dróg rodnych do porodu — szyjka macicy ulega rozmiękczeniu, zostaje wydalony zamykający ją czop śluzowy, a mięśnie macicy „trenują” skurcze przed porodem4.
O ile niektóre z wymienionych wyżej objawów mogą pojawić się nawet na kilka tygodni przed porodem, o tyle pewne symptomy świadczą wyraźnie o rozpoczęciu akcji porodowej. Najważniejszym z nich są zwykle skurcze porodowe. W przeciwieństwie do skurczów przepowiadających są zazwyczaj bolesne (możemy też odczuwać ból w okolicach krzyża), regularne, a ich częstotliwość i nasilenie wzrastają.
Kolejnym jasnym sygnałem rozpoczynającego się porodu jest odejście wód płodowych. Zwykle dochodzi do niego, kiedy szyjka macicy zaczyna się rozwierać — płód przesuwa się wtedy ku dołowi, uciskając błony płodowe, które w końcu pękają. Zdarza się jednak, że nie dochodzi do tego samoczynnie i konieczne okazuje się sztuczne przerwanie błon płodowych5. Czasem też pomimo odejścia wód płodowych nie pojawiają się skurcze — wtedy niezbędna może być indukcja porodu.
W ostatnich dniach przed porodem wiele kobiet doświadcza swego rodzaju oczyszczania się organizmu — charakterystyczna jest w tym czasie biegunka.
Przy silnych skurczach bądź odejściu wód płodowych udajemy się do szpitala, ewentualnie kontaktujemy z lekarzem lub położną. Szybkiej interwencji wymaga sytuacja, kiedy przestajemy czuć ruchy płodu, płyn owodniowy ma zielonkawe zabarwienie, czy też w wydalanej przez kobietę wydzielinie śluzowej znajduje się duża ilość krwi6.
3. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
4. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
5, 6. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
Na czym polega ocena postępu porodu?
Podczas akcji porodowej kluczowe jest, czy poród postępuje. Ponieważ jest on dynamicznym procesem, jego zahamowanie na którymś z etapów może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia matki oraz płodu. To właśnie ocena postępu porodu pozwala na podjęcie decyzji, czy niezbędne jest wspomaganie porodu np. przez wykonanie zabiegu wspomagającego poród bądź wspomaganie farmakologiczne, czy też konieczne jest może wykonanie cesarskiego cięcia. W monitorowaniu postępu porodu pomaga wiele różnych metod, a wyniki obserwacji zapisywać można na karcie obserwacji porodu.
Podczas poszczególnych faz porodu na postęp porodu składają się różne czynniki. W pierwszej fazie porodu możemy wyróżnić trzy ważne i powiązane ze sobą kwestie.
– Siła skurczów macicy: bez silnych skurczów nie jest możliwe prawidłowe rozwieranie szyjki macicy. Brak postępu stwierdza się, jeżeli w ciągu trzech kolejnych badań przeprowadzanych w odstępie dwóch godzin nie dojdzie do zwiększenia rozwarcia7.
– Odpowiednia wielkość płodu, umożliwiająca przejście przez miednicę rodzącej kobiety.
– Odpowiednia wielkość miednicy kobiety, pozwalająca na swobodne przejście płodu8.
Podczas drugiej fazy porodu kluczowe dla postępu jest zaawansowanie części przodującej płodu w kanale rodnym kobiety. Trzeba pamiętać, że jeśli druga faza porodu trwa dłużej niż 2 godziny, ryzyko urazów okołoporodowych znacznie wzrasta9.
Istnieje wiele przyczyn mogących powodować przedłużanie się porodu i brak jego postępu. Jedną z nich jest tzw. dysproporcja matczyno-płodowa. Określenie to oznacza, że główka płodu jest zbyt duża, by zmieścić się w miednicy matki. Wiele drobnych kobiet obawia się tego problemu — pamiętajmy jednak, że tak naprawdę kluczowa jest tu wielkość dziecka. Mimo wszystko osoby bardzo niewielkiego wzrostu faktycznie znajdują się w grupie ryzyka.
Objawem mogącym zwiastować dysproporcję matczyno-płodową bywa czasem niewstawienie się główki płodu w terminie u pierworódek.
– Dysproporcja matczyno-płodowa to przeszkoda uniemożliwiająca poród pochwowy. Czasami jest ona względna — jeśli doszło do wstawienia się główki, jest możliwe podjęcie próby porodu waginalnego. Zazwyczaj jednak zaleca się cesarskie cięcie.
– W przypadku wieloródek niewstawienie się główki płodu przed porodem nie musi być wyznacznikiem dysproporcji matczyno-płodowej, dużo trudniej jest więc przewidzieć jej wystąpienie — bardzo często świadczy o niej dopiero brak postępu porodu10.
Innym czynnikiem mającym wpływ na brak postępu porodu może być tzw. niewspółmierność porodowa. Jej zaistnienie wynika zwykle z nierozpoznania przed rozpoczęciem akcji porodowej dysproporcji matczyno-płodowej bądź niewłaściwego ułożenia płodu.
Przeszkodę w sprawnym pokonaniu kanału rodnego przez dziecko stanowić mogą również np. mięśniaki macicy czy wady dziecka, takie jak wodogłowie.
– Niewspółmierność porodowa nie jest częstym zjawiskiem, ponieważ obecnie bardzo dokładnie monitoruje się ciążę i różnego rodzaju wady czy powikłania są zwykle rozpoznawane przed porodem.
– Niewspółmierność porodowa może skutkować nawet pęknięciem macicy, zwłaszcza w przypadku wieloródek — macica, pragnąc pokonać znajdującą się w drogach rodnych przeszkodę, kurczy się bardzo intensywnie, przez co dochodzi do skrócenia i pogrubienia jej górnej części oraz rozciągania dolnej. Dlatego przy stwierdzeniu niewspółmierności porodowej konieczne jest zwykle wykonanie cesarskiego cięcia11.
Następna potencjalna przyczyna braku postępu podczas porodu to ustawienie się płodu potyliczno-tylne — w tej sytuacji jego potylica zwrócona jest w stronę kręgosłupa matki.
Z powodu takiego właśnie ułożenia przodująca część główki jest większa niż zazwyczaj, przez co poród może być trudniejszy, dłuższy i bardziej bolesny.
– Silny ból w dolnej części kręgosłupa można próbować niwelować poprzez długie utrzymywanie aktywności w pierwszej fazie porodu. Kołysanie miednicą czy pozostawanie w pozycji wertykalnej może sprawić, że dziecko się obróci.
– Jeżeli płód się nie obróci, często konieczne będzie wykonanie cesarskiego cięcia bądź poród wspomagany przez użycie kleszczy czy próżniociagu. Jeśli kobiecie zależy na rodzeniu siłami natury, wskazane jest znieczulenie zewnątrzoponowe, a przed rozpoczęciem parcia odpoczynek oraz zmiana pozycji. Przy porodzie pochwowym w ułożeniu tylnym dziecko zwrócone jest twarzą w kierunku wzgórza łonowego — może to wiązać się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia urazów krocza u kobiety12.
Ostatnim, ale niezwykle istotnym czynnikiem, powodującym brak postępu porodu, są nieefektywne skurcze macicy. Nie pozwalają one bowiem na prawidłowe rozwieranie się szyjki macicy i przejście do kolejnej fazy porodu.
– Możemy mieć do czynienia ze skurczami nieaktywnymi lub nadaktywnymi; oba rodzaje nie służą postępowi porodu.
– W przypadku niedowładu macicy, nazywanego atonią, często pomocne okazuje się podanie oksytocyny.
– Czasami problemem jest brak koordynacji pomiędzy poszczególnymi częściami macicy, które kurczą się w różny sposób. Zamiast prowadzić do rozwierania szyjki macicy, kurczą się niezależnie od siebie i powodują silny ból13.
Kiedy poród się przedłuża i nie stwierdza się jego wystarczającego postępu, koniecznie może okazać się cesarskie cięcie bądź wspomaganie porodu. Pamiętajmy, że wspomaganie nie jest tym samym co indukcja porodu — w przypadku wspomagania poród rozpoczyna się w sposób spontaniczny, a interwencja medyczna następuje dopiero na dalszym etapie.
Metody wspomagania porodu mogą być mechaniczne (np. przebicie pęcherza płodowego) oraz farmakologiczne (np. podanie oksytocyny). W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie zabiegów wspomagających poród jak np. użycie kleszczy bądź próżniociągu.
7. Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu (Lipiec 2009), http://journals.viamedica.pl
8. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
9. Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu (Lipiec 2009), http://journals.viamedica.pl
10, 11, 12, 13. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Zobacz jak wyglądają pierwsze godziny po porodzie?
Kobieta po urodzeniu często jest tak zmęczona i przejęta tą wyjątkową chwilą, że może nawet nie do końca zdawać sobie sprawę z tego, co dzieje się wokół niej. Warto jeszcze przed porodem dowiedzieć się, jak wyglądają pierwsze godziny po nim: czego można się spodziewać i co warto wcześniej przemyśleć.
Pierwsze godziny życia noworodka są niezwykle istotne — to właśnie teraz adaptuje się on do nowych warunków. Od tego, czy adaptacja się powiedzie, zależy jego prawidłowe funkcjonowanie poza organizmem matki.
Kontakt „skóra do skóry” — dlaczego jest tak ważny?
Kontakt „skóra do skóry”, czyli położenie noworodka na brzuchu matki od razu po urodzeniu, jest niezwykle istotny z wielu względów:
– ułatwia noworodkowi adaptację do życia poza macicą,
– redukuje stres poporodowy i stwarza noworodkowi poczucie bezpieczeństwa,
– pozwala niwelować ryzyko oziębienia noworodka,
– sprzyja prawidłowej kolonizacji skóry przez odpowiednie bakterie,
– umożliwia ssanie piersi i tym samym przyjęcie siary,
– stanowi niezwykle satysfakcjonujący moment dla matki,
– wpływa pozytywnie na tworzenie więzi matka-dziecko,
– sprzyja odpowiedniemu rozwojowi laktacji i prawidłowej długości karmienia piersią.
Źródło: Nowicka Katarzyna, Standard postępowania z donoszonym noworodkiem na sali porodowej, http://szkolazimowa.eu/uploads/materialy/otwarcie/2_dr_Nowicka_standardy_post%C4%2599powania.pdf
Jedną z kluczowych zmian jest rozpoczęcie samodzielnego oddychania.
Pierwsze zaczerpnięcie powietrza ma zwykle miejsce w ciągu 30-60 sekund od wyłonienia się główki płodu. Dlatego zaraz po jej urodzeniu konieczne jest staranne oczyszczenie górnych dróg oddechowych noworodka z resztek mazi owodniowej czy płynu owodniowego14. Zaraz po urodzeniu płuca płodu nadal są mniej więcej do połowy wypełnione płynem. Jest on jednak usuwany z organizmu do naczyń chłonnych, naczyń włosowatych, tętnic i żył płucnych, a także przez usta i nos. Płyn śródpęcherzykowy zostaje niezwłocznie zastąpiony powietrzem — dochodzi do napowietrzenia płuc15.
Część świeżo upieczonych rodziców oczekuje głośnego krzyku noworodka zaraz po urodzeniu — jego brak może ich zaniepokoić. Dlatego warto pamiętać, że nie wszystkie dzieci głośno płaczą, niektóre mogą cicho łkać i jest to zupełnie normalne. Czasami przez chwilę nie dochodzi do podjęcia czynności oddechowych — w takiej sytuacji lekarz bądź położna może stymulować je przez delikatne poklepywanie stóp dziecka czy pocieranie jego pleców. Noworodek zazwyczaj oddycha przez nos, co pozwala mu w komfortowy sposób ssać pierś bądź pić mleko z butelki16.
Zachodzą też poważne zmiany w układzie sercowo-naczyniowym oraz zmiany metaboliczne. Wcześniej płód otrzymywał tlen i substancje odżywcze za pośrednictwem łożyska, teraz musi nauczyć się samodzielnego funkcjonowania.
– Podczas życia prenatalnego jedynie bardzo niewielka ilość tlenu docierała do płuc. Z tego powodu ciśnienie w prawej części serca było znacznie wyższe niż w lewej, dzięki czemu krew transportowana była bezpośrednio z prawej części serca do lewej, poprzez tzw. otwór owalny, lub też przedostawała się do tętnicy płucnej przez lewą górną komorę serca. Wysokie ciśnienie w płucach skutkowało przepływem krwi do przewodu tętniczego — następnie trafiała ona do aorty oraz pozostałych części ciała płodu.
– Po porodzie sytuacja się zmienia i wykształca się u noworodka tzw. „dorosła cyrkulacja krwi”. Teraz płuca otrzymują krew do utlenienia, która następnie powraca do lewej części serca, a później zostaje rozprowadzona po całym ciele. Nabranie pierwszego oddechu powoduje, że płuca noworodka wypełniają się powietrzem. Skutkuje to spadkiem ciśnienia w tętnicy płucnej i zamknięciem przewodu tętniczego — w ten sposób krew z prawej komory zostaje przetransportowana do płuc, gdzie zostaje utleniona. Jednocześnie dochodzi do zwężenia naczyń krwionośnych w pępowinie. Oznacza to wzrost ciśnienia w lewej części serca i spadek ciśnienia w jego prawej części, a tym samym zamknięcie tzw. otworu owalnego, którym podczas życia prenatalnego swobodnie przepływała krew. Na skutek „dorosłej cyrkulacji krwi” do wątroby noworodka dociera duża ilość krwi — dzięki temu może ona zacząć w prawidłowy sposób trawić jedzenie czy korzystać ze zgromadzonych zapasów glikogenu17.
Po urodzeniu dziecka dokonuje się oceny stanu noworodka oraz stanu matki.
Na cały ten proces składają się takie procedury jak oczyszczenie dróg oddechowych, odpępienie i zaciśnięcie pępowiny, ocena w skali Apgar, wstępne badanie z ważeniem i mierzeniem. Warto pamiętać, że obecnie coraz większą wagę przywiązuje się do bezpośredniego kontaktu „skóra do skóry” zaraz po urodzeniu dziecka, a także do podjęcia pierwszej próby karmienia piersią jeszcze na sali porodowej. W dzisiejszych czasach kobieta ma duży wpływ na to, jak będą wyglądać pierwsze chwile po porodzie (o ile oczywiście matka i dziecko będą w dobrym stanie). Możemy więc zadecydować o kolejności zastosowania wymienionych wyżej procedur: czy wolimy poznać wagę dziecka przed czy po kontakcie „skóra do skóry”? Czy życzymy sobie dokonania oceny w skali Apgar w czasie tego kontaktu, a może chcemy trzymać dziecko na rękach podczas III okresu porodu? Warto przemyśleć wcześniej swoje preferencje i zawrzeć je w Planie Porodu.
Bezpośrednio po urodzeniu dziecka konieczne jest oczyszczenie jego górnych dróg oddechowych, nazywane odśluzowaniem. Niezbędne jest także odpępienie, czyli odcięcie pępowiny. Odpępienie może być natychmiastowe, wczesne (do minuty po porodzie) lub późne, kiedy ustanie tętnienie pępowiny (ok. 3-5 minut)18 — kobieta może zawrzeć w Planie Porodu życzenie, by zaczekać z odcięciem pępowiny, aż przestanie tętnić. Może też zażyczyć sobie, by pępowinę przecięła bliska osoba np. parter. Według standardów opieki okołoporodowej zaleca się zaciśnięcie i przecięcie pępowiny po ustaniu jej tętnienia19.
Kolejnym etapem jest dokonanie dokładnej oceny stanu noworodka, przy wykorzystaniu w tym celu tzw. skali Apgar. Oceny dokonuje się minutę po narodzinach, a następnie ponownie, po 5 minutach. Skala obejmuje pięć kryteriów, takich jak:
– kolor skóry,
– oddychanie,
– napięcie mięśni,
– reakcja na bodźce
– puls.
Dziecko w każdej z tych kategorii może otrzymać maksymalnie 2 punkty, co daje łącznie maksymalny wynik 10 punktów w skali Apgar. Jak interpretować skalę Apgar?
– W ocenie po pierwszej minucie wynik od 7 wzwyż oznacza dobry stan dziecka, 4-6 punktów oznacza, że noworodek potrzebuje pomocy przy oddychaniu, a poniżej 4 punktów świadczy o konieczności ratowania życia noworodka.
– W ocenie po kolejnych 5 minutach wynik powyżej 7 oznacza dobry stan dziecka, a przy wyniku poniżej 7 punktów niezbędne jest staranne monitorowanie stanu noworodka20.
Podczas dokonywania oceny w skali Apgar ma miejsce oczyszczenie dziecka, na którego skórze może znajdować się krew, a także maź płodowa. Noworodek zostaje starannie osuszony i ciepło owinięty, ponieważ po porodzie gwałtownie obniża się jego temperatura ciała.
Niezwykle istotne jest również wstępne zbadanie płodu, pozwalające wykryć ewentualne widoczne gołym okiem wady czy nieprawidłowości.
Jest to badanie wstępne —w ciągu kolejnych kilkunastu godzin dziecko zostanie też dokładniej przebadane przez pediatrę bądź neonatologa. Podczas tego wstępnego badania dokonuje się m.in. osłuchiwania serca oraz płuc noworodka, sprawdza się linię kręgosłupa, ilość palców, a także czy noworodek oddał mocz21. Dokonuje się również pomiaru wagi dziecka, jego długości oraz obwodu główki22. Szczególnej ochrony wymagają zazwyczaj oczy dziecka, ponieważ po porodzie istnieje ryzyko wystąpienia zakażenia, w związku z bakteriami mogącymi znajdować się w pochwie matki. Z tej przyczyny stosuje się np. maść z antybiotykiem bądź specjalne krople do oczu. Rekomenduje się również podanie noworodkowi zastrzyku z witaminą K, odpowiadającą za prawidłowe krzepnięcie krwi — noworodki narażone są na jej niedobór. Ostatnim etapem jest założenie dziecku identyfikatora, na którym znajduje się m.in. nazwisko matki23.
Istnieje wiele powodów, dla których w ciągu pierwszej godziny wskazany jest tzw. kontakt „skóra do skóry”.
To moment, w którym matka wreszcie może nawiązać bezpośredni kontakt ze świeżo urodzonym dzieckiem. Zachęca się również do podjęcia próby nakarmienia noworodka piersią — to nie tylko świetny sposób na tworzenie więzi między matką a dzieckiem, ale też stymulowanie produkcji oksytocyny i prolaktyny poprzez pobudzanie sutków kobiety. Aktualne standardy opieki okołoporodowej określone przez Ministerstwo Zdrowia wskazują, że przy braku przeciwwskazań od razu po porodzie noworodek powinien zostać położony na brzuchu matki — powinno się umożliwić taki kontakt na minimum dwie godziny po porodzie24.
Dlaczego warto spróbować pierwszego karmienia piersią zaraz po porodzie?
Karmienie piersią to dla wielu kobiet delikatna sprawa i nie powinno się wywierać żadnych nacisków w kwestiach związanych z laktacją. Warto jednak znać zalety wynikające z podjęcia próby pierwszego karmienia w czasie kontaktu „skóra do skóry” zaraz po porodzie.
– To dobry moment, by matka nauczyła się rozpoznawania u noworodka sygnałów wykazujących gotowość do ssania — pomoże w tym położna.
– Największą gotowość noworodka do ssania stwierdza się 20-50 minut po porodzie.
– Badania wskazują, że karmienie piersią od pierwszych chwil życia pomaga zredukować ryzyko problemów ze snem u noworodka, a także dolegliwości brzusznych czy częstego płaczu.
– Ssanie sutków kobiety pobudza jej organizm do produkcji oksytocyny i prolaktyny, co wpływ pozytywnie na skurcze macicy, a także proces laktacji.
Źródło: Nowicka Katarzyna, Standard postępowania z donoszonym noworodkiem na sali porodowej, http://szkolazimowa.eu/uploads/materialy/otwarcie/2_dr_Nowicka_standardy_post%C4%2599powania.pdf, Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Zaraz po porodzie sprawdza się również stan kobiety. Mierzy się ciśnienie, temperaturę oraz tętno. Dokonuje się oceny:
– stanu kanału rodnego,
– w przypadku nacięcia krocza — oceny rozległości nacięcia,
– nasilenia krwawienia z dróg rodnych,
– stopnia obkurczenia macicy,
– kompletności popłodu (łożyska, pępowiny, błon płodowych) — jeśli III okres porodu już się zakończył,
– ilości utraconej w trakcie porodu krwi25.
14. J.w.
15. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
16. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
17. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
18. Nowicka Katarzyna, Standard postępowania z donoszonym noworodkiem na sali porodowej, http://szkolazimowa.eu/uploads/materialy/otwarcie/2_dr_Nowicka_standardy_post%C4%2599powania.pdf
19, 20. Informator: ciąża i poród, https://www.gov.pl/zdrowie/standardy-opieki-okoloporodowej
21. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
22. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
23. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
24, 25. Informator: ciąża i poród, https://www.gov.pl/zdrowie/standardy-opieki-okoloporodowej
Jak wygląda noworodek?
W książkach czy filmach często widzimy urocze, różowe niemowlaki z gładką skóra i uśmiechem na twarzy. Nic dziwnego, że część rodziców, który po raz pierwszy spodziewali się dziecka, jest nieco zaniepokojonych wyglądem noworodka zaraz po urodzeniu — odbiega on nieraz bardzo od ich wyobrażeń. Trzeba wyraźnie podkreślić, że nie ma w tym nic dziwnego — poród to ogromny wysiłek również dla dziecka, więc normalne jest, że na jego ciele widać skutki trudnej nieraz drogi przez kanał rodny kobiety.
– Na ciele dziecka znajdują się zapewne pozostałości mazi płodowej.
W czasie ciąży chroniła ona skórę płodu przed działaniem płynu owodniowego, a w trakcie porodu ułatwiała przedostanie się przez kanał rodny. Maź jest gęstą, woskowatą substancją o białawym odcieniu. Czasami, jeśli dziecko oddało smółkę jeszcze w życiu prenatalnym, maź może nabrać zielonkawego koloru — wtedy wskazane jest jej wytarcie26.
– Ponieważ najczęściej to główka dziecka jest częścią przodującą, to ona właśnie jest najbardziej narażona na urazy podczas przechodzenia przez kanał rodny matki.
Często mamy do czynienia z tzw. przedgłowiem, które jest niczym innym, jak po prostu obrzękiem główki — a konkretnie miejsca, które najaktywniej uczestniczyło w parciu. Jest to normalne zjawisko, które zanika dobę lub dwie po porodzie. Innym normalnym procesem jest też powstawanie odkształceń główki, która dopasowuje się do kształtu dróg rodnych — jest to możliwe dzięki elastycznym kościom i tkankom miękkim. Główka po porodzie może przyjąć kształt stożkowaty bądź być asymetryczna. Nie ma jednak powodu do niepokoju, o ile zmiany te znikną w ciągu kilku dni27. Zmiana kształtu główki jest bardziej prawdopodobna podczas porodów zabiegowych np. z użyciem próżniociągu28.
– Siniaki i zmiany na skórze noworodka nie powinny dziwić jego rodziców.
Powstałe na główce siniaki są niegroźną pozostałością po intensywnym porodzie, zwłaszcza po porodzie zabiegowym. Pamiętajmy, że skóra noworodka wbrew pozorom rzadko kiedy jest idealnie gładka. Może być wysuszona, zwłaszcza w przypadku dzieci urodzonych późno, a więc pozbawionych pod koniec ciąży ochronnej warstwy mazi płodowej. Wiele noworodków posiada tzw. trądzik niemowlęcy, czyli białe bądź czerwone krostki, nazywane też prosakami. Często zlokalizowane są np. wokół ust czy nosa. Wśród powszechnie pojawiających się zmian skórnych wymienić można również różnego rodzaju przebarwienia oraz popękane naczynka krwionośne wokół nosa czy oczu29.
– Wiele dzieci ma w momencie porodu dosyć długie włosy, trzeba jednak pamiętać, że nie jest to regułą.
Równie dobrze noworodek może być właściwie łysy. Tempo wzrostu włosów to kwestia indywidualna, a włosy widniejące na głowie w dniu porodu zazwyczaj przerzedzają się i są zastępowane nowymi włosami. U niektórych noworodków zauważyć można pozostałości meszku płodowego, w szczególności na ramionach oraz plecach. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które urodziły się przed terminem porodu. Nie jest to powód do niepokoju; charakterystyczny meszek zniknie w ciągu kilku tygodni30.
– Dla części rodziców dużym zaskoczeniem są bardzo długie i ostre paznokcie noworodków.
Warto założyć dziecku specjalne osłonki na dłonie, by nie poraniło się nimi. Po wyjściu ze szpitala paznokcie trzeba będzie regularnie skracać31.
– Oczy noworodka reagują na światło oraz jasne barwy, jednak wzrok jest jeszcze bardzo ograniczony.
Jego oczy są niebieskie, jednak zazwyczaj w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia (czasem nieco później) uzyskają swój docelowy kolor. Nie obawiajmy się, jeśli powieki wydają się nieco opuchnięte, to normalne zjawisko32.
– Rodzice często niepokoją się nieco nietypowym wyglądem zewnętrznych narządów płciowych noworodka
Mogą być one powiększone i opuchnięte. Tymczasem obrzmiałe wargi sromowe bądź moszna są po prostu wynikiem wysokiego stężenia matczynych hormonów. Wkrótce jednak wszystko powróci do normy33.
– Warto przyzwyczaić się do widoku kikuta pępowiny
W szpitalu spina się go klamrą, którą zdejmuje się przed powrotem do domu. Zaleca się przemywanie kikuta roztworem spirytusowym, dopóki nie odpadnie (mniej więcej za 1-3 tygodnie)34.
26, 27. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
28. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
29, 30, 31. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
32. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
33, 34. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Źródła:
– Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009
– Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
– Informator: ciąża i poród, https://www.gov.pl/zdrowie/standardy-opieki-okoloporodowej
– Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005
– Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
– Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
– Nowicka Katarzyna, Standard postępowania z donoszonym noworodkiem na sali porodowej, http://szkolazimowa.eu/uploads/materialy/otwarcie/2_dr_Nowicka_standardy_post%C4%2599powania.pdf
– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
– Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu (Lipiec 2009), http://journals.viamedica.pl
– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
Autor:
Sylwia
„W ostatnich dniach przed porodem wiele kobiet doświadcza swego rodzaju oczyszczania się organizmu — charakterystyczna jest w tym czasie biegunka.”
