34 tydzień ciąży to 32 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr i 8 miesiąc ciąży. W tym momencie płód jest już niemal całkowicie rozwinięty — nawet z wyglądu przypomina donoszonego noworodka. Jest jeszcze nieco szczuplejszy, ponieważ w ostatnich tygodniach życia prenatalnego nadal przybiera na wadze. Wiele kobiet na tym etapie ciąży walczy z silnym zmęczeniem oraz nasilonymi bólami pleców. Przyszłe mamy, które będą rodzić po raz pierwszy, mogą mieć problem z odróżnieniem coraz silniejszych i bardziej regularnych skurczów Braxtona-Hicksa od skurczów porodowych.
8 miesiąc ciąży to najwyższy moment, by przemyśleć kwestie związane z preferowanym przez nas rodzajem porodu. Czy chcemy skorzystać ze znieczulenia, a jeśli tak, jakie metody nas interesują? Poznaj różne dostępne metody łagodzenia bólu porodowego i zastanów się, które z nich warto wziąć pod uwagę. Pamiętaj jednak, że nie można do końca przewidzieć przebiegu porodu i trzeba pozostać otwartym na różne opcje. Zmiana planów nie oznacza porażki! Dowiedz się też więcej o pobieraniu krwi pępowinowej. Na czym polega, jak wygląda cała procedura i kiedy takie rozwiązanie może okazać się korzystne.
- Jak rozwija się płód w 34 tygodniu ciąży?
- Jak wygląda płód w 34 tygodniu ciąży?
- Objawy w 34 tygodniu ciąży
- Czym jest bank krwi pępowinowej i czy warto z niego skorzystać?
- Jakie są farmakologiczne metody walki z bólem porodowym?
- Jakie są niefarmakologiczne metody walki z bólem porodowym?
Jak rozwija się płód w 34 tygodniu ciąży?
34 tydzień ciąży to 32 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr i 8 miesiąc ciąży. Gdyby dziecko urodziło się w tym tygodniu, wciąż byłoby dzieckiem niedonoszonym — jednak ze względu na zaawansowany rozwój narządów i układów prawdopodobnie nie groziłoby to poważnymi powikłaniami.
Na tym etapie ciąży płód posiada już sporą warstwę tłuszczu, dzięki czemu jego ciało jest coraz bardziej zaokrąglone. Przy porodzie w 34 tygodniu umiejętność regulowania temperatury ciała jest znacznie wyższa niż zaledwie kilka tygodni temu, dlatego taki wcześniak poradziłby już sobie poza macicą znacznie lepiej1. Skóra staje się gładka — niemal całkiem zaniknął meszek płodowy, jednak ciało płodu wciąż pokrywa maź płodowa2, która ułatwi m.in. przeciśnięcie się przez kanał rodny kobiety.
W tym momencie płuca znajdują się już w stadium pęcherzykowym, czyli ostatniej fazie rozwoju. Dzięki wytwarzaniu dużej ilości kortyzolu przez nadnercza płodu wspierana jest produkcja niezbędnego do prawidłowego dojrzewania płuc surfaktantu. W jelitach płodu gromadzi się smółka, niemal w pełni dojrzały jest układ odpornościowy. U płodów płci męskiej trwa końcowy etap zstępowania jąder do moszny. Wszystko to zwiastuje, że dziecko jest już niemal gotowe do wyjścia na świat3.
1. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
2. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
3. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Jak wygląda płód w 34 tygodniu ciąży?
W 34 tygodniu ciąży płód ma ok. 30 cm wzrostu (CRL) i waży mniej więcej 2100 gramów. Jego długość stopy (FL) wynosi ok. 68 mm4.
W tym momencie głowa płodu ma wielkość mniej więcej ¼ całej wielkości ciała. Podczas porodu jest jedną z największych części ciała, dlatego właśnie jej urodzenie sprawia najwięcej trudności. Na głowie znajdują się stosunkowo długie i coraz grubsze włosy.
Płód jest coraz bardziej zaokrąglony, również na twarzy. Możemy zauważyć, że jego skóra stała się gładka, nieprześwitująca i różowawa. Zniknął już meszek płodowy, a jego pozostałości mogą być widoczne na plecach bądź ramionach.
Ze względu na coraz bardziej ograniczoną przestrzeń płód często jest mocno zwinięty, ma podkurczone kończyny. Prawdopodobnie jest już ułożony w takiej pozycji, jaką przyjmie podczas porodu — chociaż nadal ma czas na jej zmianę. Ruchy są teraz nieco mniej częste, ze względu na niewielką przestrzeń, potrafią być jednak bardzo silne.
4. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
Objawy w 34 tygodniu ciąży
W 34 tygodniu ciąży dno macicy znajduje się ok. 14 cm powyżej pępka, więc jego odległość od spojenia łonowego wynosi mniej więcej 34 cm5. Na tak zaawansowanym etapie ciąży większość kobiet odczuwa ogromne zmęczenie, a dolegliwości takie jak ból pleców są bardzo nasilone. Ponieważ poród może zacząć się znacznie wcześniej niż w 40 tygodniu ciąży, należy zachować szczególną ostrożność i dokładnie obserwować swoje ciało.
W tym momencie dobrze jest prowadzić spokojny tryb życia — niewskazane są np. dalekie podróże oraz poważny wysiłek.
Hormony w III trymestrze ciąży
Pod koniec ciąży poziom hormonów takich jak estrogen, progesteron czy ludzi laktogen łożyskowy jest bardzo wysoki — ich stężenie rosło stopniowo przez całą ciążę.
– Estrogen występuje głównie w formie wytwarzanego przez łożysko estriolu, produkuje go również sam płód. Jest odpowiedzialny m.in. za wzrost macicy oraz zwiększenie elastyczności więzadeł.
– Progesteron pod koniec ciąży wytwarzany jest wyłącznie przez łożysko. Rozluźnia naczynia krwionośne, mięśnie oraz więzadła, pomaga w przygotowaniu piersi do karmienia oraz powstrzymuje skurcze macicy aż do czasu, gdy nadejdzie pora na poród.
– Ludzki laktogen łożyskowy, czyli somatomammotropina kosmówkowa, wytwarzany jest teraz tylko przez łożysko. Pełni ważną rolę w procesie laktacyjnym, ułatwia też przenikanie składników odżywczych do płodu.
W ostatnich tygodniach ciąży ważne funkcje pełnią też inne hormony:
– kortyzol oraz ACTH (hormon adrenokortykotropowy: ich produkcja wyraźnie zwiększa się pod koniec ciąży, powodując m.in. powstawanie rozstępów; kortyzol jest niezwykle ważny dla rozwoju płuc płodu,
– relaksyna: jej zadaniem jest rozluźnienie więzadeł miednicy przed porodem i obniżenie napięcia szyjki macicy, dzięki czemu dziecko łatwiej przejdzie przez kanał rodny; jest wytwarzana w jajnikach,
– prolaktyna: ta wytwarzana przez przysadkę mózgową substancja stymuluje laktację, jednak efekt jej działania jest zauważalny dopiero po porodzie,
– oksytocyna: to wydzielana przez przysadkę mózgową substancja stymulująca skurcze macicy i niezbędna w pierwszej fazie porodu; po porodzie pozwala na rozkurczenie się macicy; wykorzystuje się ją do indukcji porodu; co ciekawe, wydzielanie oksytocyny stymulowane jest też podczas karmienia piersią, kiedy dziecko ssie sutki.
Źródło: Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Towarzyszące przyszłej mamie już od jakiegoś czasu skurcze Braxtona-Hicksa stają się coraz silniejsze i coraz bardziej regularne.
Pamiętajmy, że jeśli nie mamy pewności, czy nie doświadczamy już skurczów porodowych, lepiej skontaktować się z lekarzem czy położną — nie jest niczym wstydliwym pomylenie się co do rozpoczęcia akcji porodowej, zwłaszcza jeśli rodzimy po raz pierwszy.
Ostatnie tygodnie przed porodem mogą być dla kobiety trudne pod względem emocjonalnym. Silne dolegliwości ciążowe, zmęczenie, lęk przed porodem czy obawa o dziecko to normalna sprawa — ważne jest teraz wsparcie bliskiej osoby i unikanie stresu. Dla wielu kobiet problemem jest obawa przed brakiem kontroli w trakcie porodu i pojawieniem się niezręcznych — ich zdaniem — sytuacji. Szczególnie krępująca wydaje się możliwość wypróżnienia w trakcie parcia, czy też wydawania niekontrolowanych dźwięków. Trzeba pamiętać, że są to sytuacje zupełnie naturalne, a personel medyczny jest do nich przyzwyczajony. Jeżeli obawa przed wypróżnieniem w trakcie porodu jest bardzo silna, możemy zdecydować się na lewatywę. Inną obawą jest lęk przed odejściem wód w miejscu publiczny — pamiętajmy, że nie są to częste sytuacje, a wody płodowe częściej wyciekają cienkim strumieniem, a nie wytryskują.
Wśród objawów mogących pojawić się w 34 tygodniu ciąży wymienić warto m.in.:
– zawroty głowy i kołatanie serca,
– rozstępy, przebarwienia skórne i świąd skóry,
– problemy ze snem,
– silne parcie na mocz, także wysiłkowe nietrzymanie moczu,
– bóle pleców, zwłaszcza w ich dolnej części,
– zespół cieśni nadgarstka,
– żylaki, także hemoroidy,
– zwiększoną ilość wydzieliny pochwowej,
– problemy trawienne: zaparcia, zgagę, niestrawność,
– ucisk na żebra, płytki oddech i zadyszkę6.
5. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
6. Objawy zebrane na podstawie wszystkich źródeł
Czym jest bank krwi pępowinowej i czy warto z niego korzystać?
Przechowywanie komórek macierzystych pozyskanych m.in. z krwi pępowinowej to odpłatna usługa, umożliwiająca w przyszłości — w razie potrzeby — skorzystanie przez dziecko czy jego bliskich z terapii komórkami macierzystymi. Rozwiązanie to budzi nadal sporo wątpliwości, chociaż Polskie Towarzystwo Ginekologiczne wypowiada się pozytywnie na jego temat. Warto zastanowić się, czy będziemy chcieli skorzystać z tzw. „bankowania” krwi pępowinowej — jeśli tak, należy skontaktować się z wybranym bankiem komórek macierzystych kilka tygodni przed porodem. Poniżej zamieszczamy odpowiedzi na najważniejsze pytania.
Czym są komórki macierzyste?
Komórkami macierzystymi nazywamy samoodnawiające się linie komórek, których źródłem mogą być różne tkanki oraz narządy. Dzięki stałemu zachodzeniu procesów namnażania oraz różnicowania mogą być one pożytecznym źródłem nowych komórek. Znajdują więc swoje zastosowanie w momencie, kiedy w organizmie mamy do czynienia z niedoborami komórek, w naturalny sposób starzejących się i obumierających7. Te pierwotne niewyspecjalizowane komórki nie tylko namnażają się, ale również potrafią przekształcać się w wyspecjalizowane komórki, przyczyniając się do budowania tkanek8.
Skąd pochodzą komórki macierzyste?
Najbardziej znanym i stosowanym od lat podczas różnego rodzaju terapii źródłem komórek macierzystych jest szpik kostny. Komórki macierzyste możliwe do wyizolowania występują jednak również m.in. w:
– tkance tłuszczowej,
– pępowinie,
– skórze,
– rogówce,
– zębach,
– trzustce9.
Rodzaje komórek macierzystych
W zależności m.in. od tego, do jakich komórek mogą się różnicować, wyodrębnić można kilka rodzajów komórek macierzystych:
– totipotencjalne: ich wyjątkowy potencjał sprawia, że jako jedyne mogą różnicować się do każdego typu komórek, co oznacza, że są zdolne samodzielnie utworzyć cały organizm; przykładem może być zygota lub powstające później blastomery,
– pluripotencjalne: mogą różnicować się do każdego z listków zarodkowych, czyli mezodermy, ektodermy oraz endodermy; one także mogą różnicować się we wszystkie typy komórek, jednak nie posiadają możliwości powrotu do formy komórek totipotencjalnych, obecnych na samym początku rozwoju organizmu,
– multipotencjalne: ich działanie obejmuje konkretny listek zarodkowy, w obrębie którego mogą się różnicować,
– unipotencjalne: te komórki są najmniej wszechstronne i mogą różnicować się tylko do konkretnego typu komórek dojrzałych.
Źródło: materiały Polskiego Banku Komórek Macierzystych, www.pbkm.pl
Możliwe jest również pobieranie i wykorzystywanie embrionalnych komórek macierzystych, co wiąże się jednak z kontrowersjami natury etycznej — jest np. nieakceptowane przez Kościół Katolicki10.
Dlaczego akurat krew pępowinowa?
Za pobieraniem krwi pępowinowej przemawia fakt, że jest to prosty i bezpieczny zabieg11 (w porównaniu np. z inwazyjnym pobraniem szpiku kostnego). Wykorzystuje się w tym celu krew, która po urodzeniu dziecka pozostaje w pępowinie oraz łożysku — dawniej traktowana była jak odpad medyczny. Krew pępowinowa posiada wyjątkowo wysoki potencjał proliferacyjny, co oznacza, że pozyskane z niej komórki macierzyste namnażają się bardzo szybko. Dodatkowo znajdują się w niej zarówno krwiotwórcze komórki macierzyste, jak i tkankowe komórki macierzyste, co zwiększa jej potencjał terapeutyczny. Kolejne zalety tego rozwiązania to fakt, że dużo łatwiej w tym wypadku o zgodność, niż przy przeszczepie szpiku kostnego, czy też niskie ryzyko przeniesienia zakażenia12.
Do czego można wykorzystać krew pępowinową?
Pozyskane z krwi pępowinowej komórki macierzyste są przeszczepiane pacjentowi. Obecnie wykorzystuje się je w terapii mniej więcej 80 chorób, w szczególności hematologicznych oraz onkologicznych. Co ważne, takie przeszczepy przeprowadza się już od wielu lat — w przypadku wielu chorób są już przeprowadzane w sposób standardowy, czyli dobrze poznany, z odpowiednio opisanymi wynikami.
Kto może skorzystać z krwi pępowinowej dziecka?
Możemy wyróżnić dwa rodzaje przeszczepów:
– autologiczne: kiedy pacjentem jest dziecko, od którego pobrana była krew pępowinowa,
– allogeniczne: kiedy pacjentem jest inna osoba, najczęściej rodzeństwo.
W tym momencie większość przypadków przeszczepienia krwi pępowinowej stanowią przeszczepy allogeniczne13.
Jak przebiega pobranie krwi pępowinowej?
Krew pępowinową pobiera się zaraz po porodzie, po odcięciu pępowiny. Umieszcza się ją w specjalnym pojemniku z płynem konserwującym, dzięki któremu krew nie krzepnie. Warto dodać, że pobranie krwi pępowinowej nie wpływa w żaden sposób na czas, kiedy nastąpi odcięcie pępowiny14.
Co dzieje się z krwią pępowinową po pobraniu?
Zabezpieczona w specjalnym, dostarczonym przez bank komórek macierzystych zestawie krew pępowinowa jest następnie odebrana przez kuriera (może być to kurier banku lub kurier zewnętrzny) — w odpowiednim czasie dociera do laboratorium. Tam krew jest preparowana, a komórki macierzyste umieszcza się w specjalnej kasecie, przechowywanej w przeznaczonym do tego zbiorniku. W ten sposób komórki macierzyste mogą być przechowywane nawet kilkadziesiąt lat, czekając aż zajdzie potrzeba ich wykorzystania15.
Jak wygląda postępowanie, jeśli zdecydujemy się na pobranie krwi pępowinowej?
Kilka tygodni przed porodem zgłaszamy się do wybranego banku komórek macierzystych. Po zorientowaniu się w szczegółach możemy podpisać odpowiednią umowę. Otrzymujemy specjalny zestaw do pobrania krwi pępowinowej, który zabieramy ze sobą do szpitala. Po porodzie położna pobierze krew pępowinową i zabezpieczy ją we właściwy sposób. Następnie odbierze ją umówiona osoba i dostarczy do banku komórek macierzystych, gdzie będzie przechowywana. Jeżeli w rodzinie pojawi się choroba, a lekarz uzna, że można wykorzystać w jej terapii komórki macierzyste, placówka medyczna powinna skontaktować się z bankiem, aby omówić możliwość wykorzystania oraz szczegóły praktyczne przekazania komórek macierzystych. My sami również kontaktujemy się z bankiem, aby załatwić niezbędne kwestie formalne.
Czy pobranie krwi pępowinowej jest bezpieczne?
Ponieważ krew jest pobierana z pępowiny już po jej odcięciu, nie niesie to ze sobą żadnego ryzyka ani dla dziecka, ani dla matki. Istnieją jednak pewne przeciwwskazania do pobrania czy przechowywania krwi pępowinowej np.:
– zły stan zdrowia matki: choroby nowotworowe, zakażenia, schorzenia leczone w sposób mogący wpływać na krew płodu,
– stwierdzenie aktywnego zakażenia we krwi płodu16.
Czy krew może być pobrana tylko z pępowiny?
Niektóre banki komórek macierzystych oferują także dodatkowo:
– pobranie krwi łożyskowej,
– pobranie galarety Whartona, wchodzącej w skład sznura pępowinowego i będącej dobrym źródłem komórek macierzystych tworzących m.in. chrząstki oraz kości17.
Ile kosztuje „bankowanie” krwi pępowinowej?
Niestety, pobranie i przechowywanie krwi pępowinowej jest w pełni odpłatne. Wiąże się z kilkoma rodzajami kosztów:
– opłata wstępna, płatna przed porodem: to opłata za tzw. zestaw pobraniowy, w zależności od wybranej opcji koszt wynosi mniej więcej 650-950 złotych,
– opłata podstawowa, płatna po porodzie: związana jest z samym pobraniem, transportowaniem, przygotowaniem i badaniem krwi pępowinowej, cena w zależności od wybranej opcji wynosi mniej więcej 1600-3000 złotych,
– abonament roczny: za przechowywanie krwi pępowinowej, wynosi w zależności od opcji mniej więcej 500-800 zł.
7. Opinia Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie pobierania i deponowania komórek macierzystych krwi pępowinowej, https://www.pbkm.pl/__data/assets/pdf_file/0027/3978/OpiniaPTG_GinPol_2010.pdf
8. Materiały ze strony www.pbkm.pl
9. Michał Pikuła, Paulina Langa, Adriana Schumacher, Maciej Zieliński, Anna Wardowska, Milena Deptuła, Mirosława Cichorek, Piotr Trzonkowski, Źródła i metody pozyskiwania komórek macierzystych – streszczenie, https://kongres.vivadental.pl/wp-content/uploads/Streszczenie_M.Piku%C5%82a.pdf
10. Materiały ze strony www.pbkm.pl
11. Opinia Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie pobierania i deponowania komórek macierzystych krwi pępowinowej, https://www.pbkm.pl/__data/assets/pdf_file/0027/3978/OpiniaPTG_GinPol_2010.pdf
12. Materiały ze strony www.pbkm.pl
13. Opinia Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie pobierania i deponowania komórek macierzystych krwi pępowinowej, https://www.pbkm.pl/__data/assets/pdf_file/0027/3978/OpiniaPTG_GinPol_2010.pdf
14, 15, 16, 17. Materiały ze strony www.pbkm.pl
18. Opinia Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie pobierania i deponowania komórek macierzystych krwi pępowinowej, https://www.pbkm.pl/__data/assets/pdf_file/0027/3978/OpiniaPTG_GinPol_2010.pdf
17. Materiały ze strony www.pbkm.pl
Jakie są farmakologiczne metody walki z bólem porodowym?
Podczas porodu każda kobieta staje przed dylematem: rodzic bez znieczulenia czy ze znieczuleniem? A może wykorzystać niefarmakologiczne metody walki z bólem? Dobrze jest odpowiednio wcześnie poznać wszystkie dostępne opcje i znać swoje preferencje — powinno się je również zawrzeć w swoim Planie Porodu. Pamiętajmy jednak o elastyczności; nie możemy w pełni przewidzieć przebiegu porodu, więc jeśli np. zdecydujemy się na znieczulenie, choć wcześniej nie było ono planowane, nie powinno to stanowić powodu do obwiniania się.
Leki przeciwbólowe możemy podzielić na 3 grupy:
– analgetyki, czyli leki znoszące odczuwanie bólu, do których zaliczyć możemy leki wziewne oraz leki systemowe, stosowane np. mięśniowo lub dożylnie,
– leki powodujące znieczulenie miejscowe: odczuwanie bólu zostaje zablokowane jedynie w wybranej części ciała,
– leki powodujące znieczulenie ogólne: powodują utratę przytomności i tym samym całkowity brak bólu18.
Spośród leków wziewnych najbardziej rozpowszechniony jest Entonox, czyli podtlenek azotu, nazywany też „gazem rozweselającym”.
To jedno z dość popularnych rozwiązań — kobieta wdycha przez specjalną maskę podtlenek azotu zmieszany z powietrzem, który pozwala na znieczulenie ośrodka bólu umiejscowionego w mózgu oraz osłabienie wysyłanych do niego sygnałów bólowych19. To rozwiązanie ma wiele zalet:
– jest bezpieczne dla matki i dziecka; gaz szybko ulatnia się z ciała kobiety i nie powoduje skutków ubocznych, nie ma też wpływu na skurcze macicy,
– znieczulenie działa szybko, już po 50 sekundach wdychania gazu,
– kobieta może sama decydować o sile znieczulenia, w razie potrzeby wdychając kolejną dawkę20.
Chociaż podtlenek azotu nie znosi całkowicie bólu, to wiele kobiet ocenia go bardzo pozytywnie, podkreślając, że jego podanie było niezwykle pomocne. Warto dodać, że choć nie powoduje on utraty świadomości, mogą pojawić się skutki uboczne w postaci zawrotów głowy czy odczucia unoszenia się21.
Zazwyczaj znieczulanie rozpoczyna się w momencie wystąpienia skurczów. Wtedy kobieta zaczyna wdychać gaz, najczęściej przez maskę, czasem przez ustnik. Wdychanie kontynuuje się, aż skurcze ustąpią. Ta metoda sprawdza się najlepiej w pierwszej fazie porodu, choć czasem okazuje się wystarczająca na cały poród22.
Znieczulenie systemowe polega na podaniu leku znieczulającego dożylnie czy domięśniowo i ma wpływ na cały organizm rodzącej kobiety. Najczęściej w tej roli stosuje się opioidy. Pochodzą one z grupy opiatów — są to środki odurzające, które charakteryzuje skuteczne zmniejszanie bólu, a jednocześnie wyraźne zwiększanie senności23.
– Spośród opioidów jednym z często stosowanych przy porodzie leków jest peptydyna, która niweluje ból, stymulując konkretne bodźce oraz rdzeń kręgowy w taki sposób, by docierające do mózgu sygnały bólowe były osłabione24. Chociaż peptydyna wykazuje zadowalającą skuteczność, jeśli chodzi o efekt przeciwbólowy oraz uspokajający, niestety jej użycie może mieć skutki uboczne. Środek ten szybko przenika do łożyska i może powodować u dziecka m.in. poporodową depresję oddechową, obniżoną punktację w skali Apgar czy opóźnienie w aktywnym przystawianiu do piersi25.
Czym jest efekt Sedacyjny?
Sedacja oznacza uspokojenie, minimalizację stresu oraz zmniejszenie napięcia nerwowego. Efekt sedacyjny wykorzystuje się przed różnego rodzaju zabiegami medycznymi, które mogłyby powodować ból oraz/lub lęk. Stan sedacji można osiągnąć poprzez podanie tzw. leków sedatywnych, które prowadzą m.in. do ograniczenia świadomości czy osłabienia odruchów fizjologicznych. Reakcja pacjenta zależy od tego, jaki lek i w jakiej dawce został podany.
Wyróżnić możemy 3 stopnie sedacji:
– sedacja płytka: powoduje rozluźnienie, przy jednoczesnym zachowaniu świadomości, ewentualnie jej lekkim obniżeniu; pacjent może zachować kontakt słowny, możliwe jest wystąpienie niepamięci wstecznej,
– sedacja umiarkowana: w tym przypadku pacjent zapada w sen, jednak możliwe jest wybudzenie go w każdym momencie i nawiązanie logicznego kontaktu,
– sedacja głęboka: w tej sytuacji pacjent zapada w sen, jednak nie wykazuje reakcji na bodźce; pomimo tego nadaj zachowuje odruchy obronne jak np. kaszel.
Dalsze pogłębienie sedacji doprowadziłoby do znieczulenia ogólnego, czyli utraty przytomności oraz braku odruchów.
Źródło: Wadełek Jacek, Sedacja i znieczulenie ogólne do endoskopii przewodu pokarmowego, http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201303_AiR_008.pdf
Peptydynę najczęściej podaje się poprzez zastrzyk w udo lub pośladek. Zaczyna działać po ok. 15-20 minutach, a przestaje po ok. 3-5 godzinach. Warto dodać, że może mieć też nieprzyjemne skutki uboczne dla kobiety, w postaci np. zbytniej senności i otępienia, wymiotów i nudności, czy też trudności z oddychaniem26.
Obecnie stosuje się również inne leki z grupy opioidów, poszukując bezpieczniejszej alternatywny dla peptydyny. Są to m.in. fentanyl czy remifentanyl27.
Kolejną metodą na walkę z bólem porodowym jest znieczulenie miejscowe. Poprzez podanie kobiecie zastrzyku z odpowiednim lekiem dochodzi do zablokowania tkanki nerwowej w konkretnym miejscu.
Możemy wyróżnić kilka rodzajów znieczulenia miejscowego stosowanego podczas porodu:
– blokadę zewnątrzoponową,
– znieczulenie zewnątrzoponowe,
– blokadę nerwu sromowego,
– blokadę nerwu szyjki macicy28.
Znieczulenie zewnątrzoponowe pozwala znieczulić cały brzuch, przez co kobieta nie odczuwa w ogóle skurczów macicy. Po podaniu zastrzyku z lekiem dochodzi do zablokowania ścieżki połączeń nerwowych, a przy wysokiej dawce znieczulenie może objąć też niektóre nerwy nóg czy pęcherz.
To popularne rozwiązanie, które stosuje się w wielu sytuacjach np.:
– na życzenie kobiety, w celu łagodzenia bólu w pierwszym i drugim okresie porodu,
– w przypadku ciąży mnogiej,
– przy porodzie wspomaganym lub cesarskim cięciu,
– podczas nacięcia oraz zszywaniu krocza,
– przy porodzie przedwczesnym lub ciąży przenoszonej,
– przy nietypowym ułożeniu płodu29.
Jak działa znieczulenie zewnątrzoponowe?
Znieczulenie zewnątrzoponowe polega na blokowaniu całej ścieżki połączeń nerwowych. Jest ono podawane w przestrzeń, która znajduje się między rdzeniem kręgowym a kręgiem. To właśnie tam znajdują się włókna nerwowe, których zadaniem jest kontrolowanie bólu związanego ze skurczami porodowymi. Wychodzą one z rdzenia kręgowego, następnie przebijają oponę twardą — cienką warstwę otoczki pokrywającą kręgosłup i chronioną kręgiem — i przed dotarciem do kręgów docierają do miejsca, w które podane zostało znieczulenie.
Źródło: Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Chęć skorzystania ze znieczulenia zewnątrzoponowego należy wyrazić już na etapie planowania porodu (chociaż czasem stosuje się je w nagłych przypadkach np. przy nieplanowanym cesarskim cięciu) — konieczna jest m.in. konsultacja z anestezjologiem. Przed wykonaniem znieczulenia kobieta kładzie się na boku lub siada w pozycji pochylonej, podłączana jest również kroplówka, zapobiegająca nagłemu spadkowi ciśnienia krwi. Po oczyszczeniu odcinka lędźwiowego płynem antyseptycznym i okryciu pleców sterylnym materiałem dokonuje się znieczulenia miejscowego w miejscu, gdzie wykonane będzie znieczulenie zewnątrzoponowe. Między dwa kręgi zlokalizowane w odcinku lędźwiowym kręgosłupa wprowadza się cienką igłę, która dostaje się do przestrzeni zewnątrzoponowej. Przed założenie cewnika przeprowadza się próbę, wstrzykując odrobinę leku i sprawdzając jego działanie. Jeśli próba wypadnie pomyślnie, umieszcza się cewnik w odpowiednim miejscu i usuwa igłę. Dzięki przyklejeniu do skóry dłuższego, znajdującego się poza ciałem końca cewnika, zapobiega się jego przemieszczeniu. W trakcie znieczulenia zewnątrzoponowego monitoruje się ciśnienie krwi kobiety oraz tempo pracy serca dziecka.
Czy znieczulenie zewnątrzoponowe jest bezpieczne?
Znieczulenie zewnątrzoponowe uważane jest za stosunkowo bezpieczne rozwiązanie. Jednak jak w przypadku niemal każdego leku przeciwbólowego, istnieje ryzyko wystąpienia komplikacji.
Do najważniejszych ewentualnych skutków ubocznych należą:
– spadek ciśnienia krwi: może być spowodowany blokowaniem nie tylko włókien bólowych, ale też włókien nerwowych regulujących wielkość niektórych naczyń krwionośnych; lekarz kontroluje jednak na bieżąco zarówno ciśnienie krwi matki, jak też pracę serca płodu,
– bóle głowy: mogą wynikać z nakłucia błony pokrywającej rdzeń kręgowy czy wycieku niewielkiej ilości płynu rdzeniowego; są to jednak tymczasowe objawy, nie niosące ze sobą zagrożenia,
– ból pleców: przez długi czas uważano, że zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego przyczyniać się może do długofalowego bólu pleców po porodzie; badania nie potwierdzają jednak tej wersji.
Mówiąc o skutkach ubocznych znieczulenia zewnątrzoponowego, należy pamiętać, że duże dawki mogą spowodować utratę kontroli nad nogami czy pęcherzem — konieczne jest więc założenie cewnika w cewce moczowej. Obecnie jednak coraz częściej stosuje się tzw. znieczulenie mobilne, pozwalające zachować pełne czucie w nogach oraz kontrolę nad pęcherzem. Umożliwia to podanie niższej dawki leku lub stosowanie nowoczesnych środków.
Źródła: dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007, Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Znieczulenie zaczyna działać szybko, jednak pełną skuteczność osiąga po ok. 20-30 minutach — dopiero wtedy można przeprowadzać np. cesarskie cięcie30.
Wiele kobiet obawa się, że wykonanie tego znieczulenia jest bardzo bolesne. Na szczęście zwykle powoduje ono jedynie dyskomfort, ponieważ wbicie igły w kręgosłup — co jest najczęstszą przyczyną niepokoju — przebiega w znieczuleniu miejscowym. Nie ma też powodu, by obawiać się, że znieczulenie zewnątrzoponowe nie zadziała — lekarz monitoruje sytuację i w razie potrzeby może zwiększyć dawkę leku lub dostosować odpowiednio ułożenie cewnika. Kolejne obawy dotyczą nieraz kwestii związanych z parciem — czy nie czując skurczów, możemy wypchnąć dziecko z kanału rodnego? Rzeczywiście, ten rodzaj znieczulenia może to utrudniać, jednak z pomocą położnej, która będzie udzielała nam dokładnych instrukcji odnośnie parcia, jest to jak najbardziej możliwe31.
Trzeba pamiętać, że nie zawsze możemy skorzystać ze znieczulenia zewnątrzoponowego. Do przeciwwskazań należą przede wszystkim zaburzenia krzepliwości krwi, które mogłyby spowodować powstanie skrzepów czy ropni po wprowadzeniu igły32.
W podobny sposób do znieczulenia zewnątrzoponowego działa blokada kręgosłupa — w tej sytuacji także dochodzi do zablokowania włókien bólowych, które przesyłają sygnały bólowe z obrębu miednicy. W tym przypadku dochodzi jednak do przebicia opony twardej i wprowadzenia leku znieczulającego do płynu, który otacza rdzeń kręgowy. Przy znieczuleniu zewnątrzoponowym lek zostaje zatem wprowadzony w przestrzeń znajdującą się nad błoną okrywającą kręgosłup, a przy blokadzie kręgosłupa — w przestrzeń znajdującą się pod nią33.
Ponieważ blokada kręgosłupa działa bardzo szybko, sprawdza się zwłaszcza przy nieplanowanych i nagłych zabiegach, a także przy cesarskim cięciu. Znieczulenie jest aktywne około godziny, dlatego często łączy się je z opisanym wcześniej znieczuleniem zewnątrzoponowym34.
Inne rodzaje znieczulenia miejscowego to blokada nerwu sromowego oraz blokada okołoszyjkowa.
– Blokada nerwu sromowego polega na wykonaniu zastrzyku z lekiem znieczulającym w okolicę unerwianą przez nerw sromowy. Umożliwia to wyeliminowanie bólu w okolicy krocza, pochwy, odbytu, a także części pęcherza moczowego. Nie eliminuje za to odczuwania skurczów macicy, dlatego przydaje się głównie podczas łagodzenia bólu pochwy i krocza w czasie drugiego okresu porodu, a także przy zabiegach takich jak nacięcie krocza czy jego zszywanie35. Działania niepożądane występują rzadko, a znieczulenie nie ma wpływu na dziecko36.
– Blokada okołoszyjkowa oddziałuje na nerwy współczulne i przywspółczulne zlokalizowane w pobliżu więzadeł krzyżowo-macicznych oraz więzadła szerokiego macicy. Pozwala to na redukowanie bólu związanego z uciskaniem nerwu sromowego przez główkę dziecka czy rozciąganiem okolic rodnych kobiety. Tę metodę stosuje się zwłaszcza w I okresie porodu przy odpowiednim rozwarciu szyjki i braku innych alternatyw; może skutkować zwolnieniem bicia serca płodu czy powstaniem krwiaków pochwy37.
Znieczulenie ogólne stosuje się przy porodzie bardzo rzadko.
Dawniej pod narkozą przeprowadzano cesarskie cięcia — dziś najczęściej przebiegają w znieczuleniu zewnątrzoponowym.
Wskazaniem do znieczulenia ogólnego może być np. wyjątkowo silny lęk kobiety przed porodem spowodowany traumatycznymi przeżyciami, konieczność natychmiastowego przeprowadzenia porodu, poważne wady serca u matki czy problemy z kręgosłupem, uniemożliwiające wykonanie znieczulenia zewnątrzoponowego38.
Przed zastosowaniem znieczulenia ogólnego kobiecie na ogół podaje się do wdychania tlen, a następnie układa się ją na lewym boku, dzięki czemu do łożyska również dociera więcej tlenu. Później kobieta usypia po wdychaniu leku znieczulającego, a dożylne podanie leków, które rozluźniają mięśnie brzucha, pozwala na szybkie wyciągniecie z macicy dziecka. Następnie kobiecie zostają założone szwy — cała operacja trwa mniej więcej około godziny39.
18, 19. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
20. Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://ptgin.pl
21, 22, 23, 24. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
25. Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://ptgin.pl
26. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
27. Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://ptgin.pl
28, 29, 30, 31, 32. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
33. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
34. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
35. Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://ptgin.pl
36. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
37. Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://ptgin.pl
38, 39. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
Jakie są niefarmakologiczne metody walki z bólem porodowym?
Niefarmakologiczne metody walki z bólem porodowym możemy podzielić na dwie grupy:
– metody wymagające użycia specjalnego sprzętu lub pomocy specjalisty,
– metody, które kobieta może zastosować sama lub ze wsparciem osoby towarzyszącej.
Wśród metod wymagających specjalnego sprzętu lub pomocy specjalisty wymienić można m.in.:
– przezskórną stymulację elektryczną TENS,
– hipnozę,
– akupunkturę,
– refleksologię,
– poród w wodzie.
TENS to metoda łagodzenia bólu, podczas której dochodzi do stymulacji nerwów prądem o niewielkim natężeniu i zmiennej częstotliwości. — mamy tu do czynienia z jednej strony z blokowaniem bólu, a z drugiej ze stymulowaniem wytwarzania endorfin, będących naturalnymi środkami przeciwbólowymi40.
Na skórze pleców kobiety umieszczane są specjalne elektrody, które przesyłać będą ładunki elektryczne. Pierwsza para elektrod umieszczana jest mniej więcej na wysokości dolnych kręgów piersiowych i jest wyjątkowo efektywna podczas pierwszego etapu porodu, ponieważ oddziałuje na okolice miednicy oraz podbrzusza. Druga para elektrod przyklejona jest w okolicy kości krzyżowej, a jej skuteczność odczuwana jest zwłaszcza drugim okresie porodu — oddziałując na nerwy przywspółczulne, zmniejsza napięcie mięśniowe i rozluźnia miękkie części kanału rodnego kobiety41.
Dużą zaletą tej metody jest łatwość obsługi stymulatora TENS, który jest niewielkim urządzeniem na baterie. Pozwala on na generowanie odpowiednich impulsów i przenoszenie ich poprzez specjalne przewody do nalepionych na plecach kobiety elektrod. Zaletą jest też możliwość dostosowania siły znieczulenia — kobieta sama reguluje natężenie oraz częstotliwość przesyłanych impulsów, w razie potrzeby może to robić również osoba towarzysząca przy porodzie. Kiedy dochodzi do skurczów, kobieta korzystająca z TENS odczuwa mrowienie, natomiast podczas przerw w skurczach działanie urządzenia daje zwykle odczucie przepływających impulsów. Ogromną zaletą tego rozwiązania jest również bezpieczeństwo — metoda ta w żaden sposób nie wpływa na dziecko. Nie jest jednak wskazana, jeśli kobieta posiada stymulator serca bądź cierpi na epilepsję; nie można z niej również skorzystać podczas porodu w wodzie42.
Ciekawym, choć ze względów praktycznych nieczęsto stosowanym rozwiązaniem, jest hipnoza.
Pozwala ona na wprowadzenie kobiety w stan głębokiej relaksacji i koncentracji, a następnie, poprzez wykorzystanie siły sugestii, przez skupienie się na przyjemnych doznaniach oraz odwracaniu uwagi od tych nieprzyjemnych. Technika ta jest pomocna zwłaszcza w przypadku kobiet odczuwających silny lęk i stres związany z porodem — pomaga w zmianie przekonań, niwelowaniu stresu, a tym samym w redukcji napięcia mięśni np. krocza, dna miednicy, brzucha czy przepony. Hipnoza, jako metoda terapeutyczna, sprawdza się również u kobiet z przewlekłym bólem. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że jest to kosztowna i czasochłonna metoda, wymagająca długich przygotowań i treningów43 — nie każda kobieta będzie też umiała wejść w stan hipnozy podczas porodu.
Wywodząca się z chińskiej tradycji medycznej akupunktura również wymaga wsparcia zaufanego specjalisty, który wykona zabieg podczas porodu.
Polega on na wprowadzaniu do wybranych punktów ciała specjalnych cienkich igieł — w medycynie chińskiej uważa się, że pomaga to w odblokowaniu kanałów energetycznych i osiągnięciu równowagi. Metoda ta pomaga redukować przewodnictwo impulsów bólowych, prowadzi też do zwiększenia stężenia naturalnych środków przeciwbólowych. Dużą zaletą metody jest brak skutków ubocznych, zarówno dla matki, jak i dla dziecka, a także stosunkowo niski koszt jej zastosowania. W tym momencie nie cieszy się jednak ona w Polsce dużą popularnością44.
Podobnie jak przy akupunkturze, gdzie nakłuwane są konkretne miejsca na ciele, w przypadku refleksologii uciskane są konkretne punkty na stopach. Pozwala to na stymulowanie zakończeń nerwowych, dzięki czemu możliwe jest niwelowanie bólu w poszczególnych częściach ciała. Metoda ta nie jest często stosowana, chociaż wielu specjalistów uważa, że przy wcześniejszym przygotowaniu może ona okazać się bardzo pomocna w trakcie porodu. Konieczne jest jednak wcześniejsze regularne jej stosowanie oraz zdobycie wiedzy na temat prawidłowego uciskania i masowania stóp, a także poznania kluczowych punktów zlokalizowanych na nich45.
Jednym z często stosowanych i cenionych przez ciężarne kobiety rozwiązań jest poród w wodzie. Trzeba dokonać tu rozróżnienia na zanurzenie w wodzie (immersja wodna) stosowane w pierwszej fazie porodu, a poród z urodzeniem dziecka w wodzie. Ta druga opcja jest rzadsza i nie jest dostępna w każdym szpitalu.
Hydroterapia jest stosunkowo łatwo dostępna i bardzo skuteczna:
– woda w odpowiedniej temperaturze ma działanie rozluźniające, odprężające i przeciwbólowe,
– zanurzenie ciała w wodzie powoduje ucisk na tkanki miękkie i wzrost ciśnienia śródbrzusznego, dzięki czemu wydechy są łatwiejsze, a do serca przemieszcza się część krwi żylnej obwodowej,
– dzięki wyporowi wody mamy odczucie „lżejszego ciała”, dochodzi do rozluźnienia mięśni, ruchy oraz zmiana pozycji stają się łatwiejsze; powoduje to m.in. mniejszy ucisk na kość krzyżową, a tym samym niwelowanie bólu,
– woda ma relaksujący wpływ na kobietę, niweluje stres i napięcia nerwowo-mięśniowe; dodatkowo sprzyja rozszerzeniu szyjki macicy,
– woda hamuje wydzielanie adrenaliny i pobudza wydzielanie endorfin46.
Podczas korzystania z tej metody kobieta powinna być zanurzona aż do wysokości brodawek sutkowych, dzięki czemu cały brzuch będzie pod wodą.
Immersja wodna jest bezpieczna, podobnie jak poród do wody, który może nawet zmniejszyć szok porodowy u noworodka. Trzeba jednak pamiętać, że poród w wodzie może nieść ze sobą pewne ryzyko, dlatego wymaga szczególnej ostrożności. Istnieje też sporo przeciwwskazań do rodzenia w wodzie m.in. choroby układu krążenia, infekcje, ciężka niedokrwistość czy inne choroby ogólnoustrojowe47.
Do drugiej grupy niefarmakologicznych metod łagodzenia bólu porodowego możemy zaliczyć te metody, które kobieta może zastosować sama lub z pomocą osoby towarzyszącej. Są to m.in.:
– masaż,
– muzykoterapia,
– techniki oddychania,
– oddziaływanie zimnem i ciepłem,
– aromaterapia,
– aktywny poród i przyjmowanie pozycji wertykalnych.
Źródła bólu porodowego: dlaczego poród boli?
Ból odczuwany podczas porodu jest całkowicie naturalny, o czym warto pamiętać (co nie znaczy, że nie można go łagodzić). W tym przypadku występowanie bólu nie jest symptomem schorzenia, a raczej źródłem informacji o postępie porodu. Pełni też ważną funkcję, motywując rodzącą kobietę do przyjęcia w instynktowny sposób lepszej pozycji czy do innego oddychania.
– Jednym z głównych źródeł bólu w trakcie porodu jest czynność skurczowa macicy, niezbędna do wypchnięcia dziecka z kanału rodnego. Skurcze włókien mięśniowych trzonu macicy powodują zwiększenie ciśnienia umożliwiające wypieranie dziecka, a ich dolna część mocno się rozciąga.
– Na skutek skurczów dochodzi do będącego również źródłem bólu obkurczania naczyń krwionośnych, a także ucisku nerwów.
– Rodząca się główka dziecka uciska korzenie splotu krzyżowo-lędźwiowego.
– Podczas porodu dochodzi do znacznego napięcia więzadeł krzyżowo- macicznych.
– Duże dolegliwości bólowe powoduje uciskanie oraz naciąganie pochwy i krocza.
– Ból ma często także podłoże psychofizyczne.
Źródło: Kubicka-Kraszyńska Urszula, Otffinowska Anna, Pietrusiewicz Joanna, O bólu porodowym i metodach jego łagodzenia, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/oboluporodowym.pdf
Masaż jest łatwo dostępną formą łagodzenia bólu — może go wykonać położna lub osoba towarzysząca rodzącej np. partner.
Ma on wiele pozytywnych skutków: pomaga się rozluźnić i zrelaksować, łagodzi ból, a także zapewnia pewną formę wsparcia psychicznego, zwłaszcza gdy wykonuje go bliska osoba. Masaż okolicy lędźwiowo-krzyżowej pozwala na zmniejszenie bólu odczuwanego w trakcie skurczów, oddziałuje zarówno na tkankę miękką, jak i na mięśnie oraz więzadła. Dodatkowo przyczynia się do poprawy krążenia i lepszej pracy układu nerwowego, a także do obniżenia ciśnienia krwi. Podczas masażu warto użyć olejku, który ułatwi przesuwanie dłoni po ciele kobiety. Pamiętajmy, że w pomieszczeniu, gdzie odbywa się masaż, powinno być ciepło, a osoba masująca powinna mieć ciepłe dłonie. Sam masaż musi być dostosowany do potrzeb rodzącej — jej oddechów, skurczów oraz indywidualnych preferencji. Powinien też odbywać się w możliwie wygodnej pozycji.
Ciekawym rozwiązaniem jest muzykoterapia, polegająca na słuchaniu przez rodzącą wybranej przez nią muzyki, odpowiadającej konkretnej fazie porodu.
Badania dowodzą, że słuchanie muzyki podczas porodu podnosi próg bólu i redukuje napięcie zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Dodatkowo wykazano, że przyczynia się do poprawy koncentracji, rozluźnienia, a nawet skrócenia pierwszego okresu porodu48. Jeśli zdecydujemy się na to rozwiązanie, zaznaczmy w Planie Porodu, że chcemy skorzystać z możliwości słuchania własnej muzyki. Warto wziąć ze sobą do szpitala płyty relaksacyjne, które pomogą się rozluźnić, ale także te z rytmiczną muzyką, która nas zaktywizuje.
Prawidłowych technik oddychania uczymy się podczas zajęć w szkole rodzenia.
Odpowiednie oddychanie pomaga dopasować się do konkretnej fazy porodu i ułatwić jej przebieg. Szczególnie istotną kwestią jest koncentrowanie się na długim wydechu, podczas którego dochodzi do rozluźnienia ciała. Wstrzymywanie oddechu podczas skurczów prowadzi do napinania mięśni i zwiększenia dolegliwości. Prawidłowe oddychanie zapewnia dotlenienie, koncentrację i spokój, wpływając pozytywnie na przebieg porodu49. Warto pamiętać, że technik oddychania możemy się nauczyć tylko podczas systematycznego treningu.
Metodę oddziaływania ciepłem i zimnem możemy wykorzystać, stosując podczas porodu różnego rodzaju okłady.
– Ciepłe okłady można wykonać za pomocą koca elektrycznego, butelek z gorącą wodą czy odpowiednio rozgrzanych ręczników.
– Do wykonania chłodnych okładów przydadzą się woreczki z lodem czy gotowe okłady żelowe, odpowiednio schłodzone.
Okłady stosuje się zwykle na okolice kości krzyżowej, a także krocze lub dolną część brzucha. Zalecane jest stosowanie naprzemiennie ciepłych i zimnych okładów, co pomoże zniwelować ryzyko niedokrwienia50.
Aromaterapia polega na stosowaniu naturalnych olejków eterycznych o działaniu rozluźniającym, poprawiającym samopoczucie i redukującym ból.
Uwaga! Pamiętajmy, że niektóre olejki nie powinny być stosowane podczas ciąży, dlatego wybór konkretnych zapachów należy skonsultować z lekarzem! Aromaterapia polegać może na masażu z użyciem wybranego olejka, kąpieli w wodzie z olejkiem czy wykonaniu aromaterapeutycznego okładu. Możliwe jest też przeprowadzenie inhalacji bądź po prostu wąchanie wybranego olejku. W przypadku masażu używamy olejku eterycznego rozprowadzonego w innym oleju do masażu — nigdy nie stosujemy nierozcieńczonego olejku eterycznego na skórę. Do inhalacji potrzebować będziemy specjalnego zestawu do inhalacji, bądź też kominka zapachowego.
Skuteczną metodą redukcji bólu porodowego jest również poród aktywny, polegający na poruszaniu się w trakcie akcji porodowej, przyjmowaniu dogodnych pozycji (najlepiej wertykalnych), wykonywaniu ruchów biodrami itp.
Pomaga to nie tylko zmniejszyć odczuwanie bólu, ale także zwiększyć poziom dotlenienia matki i dziecka, stosować głęboki oddech czy powiększyć średnicę kanału rodnego. Przyjęcie pionowych pozycji ułatwia też samo urodzenie dziecka, ponieważ wykorzystuje się siły grawitacji51. Przeciwwskazaniem do przyjmowania pozycji wertykalnych podczas porodu są m.in. niewydolność oddechowa, choroby układu krążenia czy zagrożenie np. wypadnięciem pępowiny52.
40. J.w.
41, 42, 43. Smolarek Natalia, Pięt Małgorzata, Żurawska Joanna, Szpunar Ryszard, Pięta Beata, Alternatywne sposoby łagodzenia bólu porodowego, http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2016/1/74_1_46_2016.pdf
44. Dr n. o zdr. Sulima Magdalena, lic. poł. Golnik Edyta, Alternatywne metody łagodzenia bólu porodowego, http://www.medical-technologies.eu/upload/alternatywne_metody_lagodzenia_bolu_-_sulima.pdf
45. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
46, 47. Smolarek Natalia, Pięt Małgorzata, Żurawska Joanna, Szpunar Ryszard, Pięta Beata, Alternatywne sposoby łagodzenia bólu porodowego, http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2016/1/74_1_46_2016.pdf
48. Dr n. o zdr. Sulima Magdalena, lic. poł. Golnik Edyta, Alternatywne metody łagodzenia bólu porodowego, http://www.medical-technologies.eu/upload/alternatywne_metody_lagodzenia_bolu_-_sulima.pdf
49, 50, 51. Kubicka-Kraszyńska Urszula, Otffinowska Anna, Pietrusiewicz Joanna, O bólu porodowym i metodach jego łagodzenia, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/oboluporodowym.pdf
52. Smolarek Natalia, Pięt Małgorzata, Żurawska Joanna, Szpunar Ryszard, Pięta Beata, Alternatywne sposoby łagodzenia bólu porodowego, http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2016/1/74_1_46_2016.pdf
Źródła:
– Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r.
– Kubicka-Kraszyńska Urszula, Otffinowska Anna, Pietrusiewicz Joanna, O bólu porodowym i metodach jego łagodzenia, http://www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/oboluporodowym.pdf
– Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009
– Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner
– Michał Pikuła, Paulina Langa, Adriana Schumacher, Maciej Zieliński, Anna Wardowska, Milena Deptuła, Mirosława Cichorek, Piotr Trzonkowski, Źródła i metody pozyskiwania komórek macierzystych – streszczenie, https://kongres.vivadental.pl/wp-content/uploads/Streszczenie_M.Piku%C5%82a.pdf
– Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016
– dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007
– Smolarek Natalia, Pięt Małgorzata, Żurawska Joanna, Szpunar Ryszard, Pięta Beata, Alternatywne sposoby łagodzenia bólu porodowego, http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2016/1/74_1_46_2016.pdf
– Dr n. o zdr. Sulima Magdalena, lic. poł. Golnik Edyta, Alternatywne metody łagodzenia bólu porodowego, http://www.medical-technologies.eu/upload/alternatywne_metody_lagodzenia_bolu_-_sulima.pdf
– Wadełek Jacek, Sedacja i znieczulenie ogólne do endoskopii przewodu pokarmowego, http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201303_AiR_008.pdf
– Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu, https://ptgin.pl
– Opinia Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie pobierania i deponowania komórek macierzystych krwi pępowinowej, https://www.pbkm.pl/__data/assets/pdf_file/0027/3978/OpiniaPTG_GinPol_2010.pdf
Autor:
Patrycja
„Zmęczenie, lęk przed porodem czy obawa o dziecko to normalna sprawa — ważne jest wsparcie bliskiej osoby i unikanie stresu.”
